De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
In navolging van de opzet van de Sociale Staat van Vlaanderen wordt gefocust op de participatie
van de individuele Vlaming. Participeert hij of zij En zo ja, op welke manier en in welke
mate Het gaat hier dus om een activiteit van het individu.
De focus ligt daardoor op het participatiegedrag. Dat betekent dat de subjectieve of attitudecomponent
van participatie – de houding van een individu tegenover anderen, tegenover
verenigingen, tegenover de overheid – weliswaar wordt meegenomen als mogelijk verklarend
element voor de aard en de intensiteit van het participatiegedrag, maar dat dit niet het centrale
onderwerp vormt van de beschrijving en de analyse.
Tegelijk gaat het om het participatiegedrag van het individu. Dat betekent niet dat er geen aandacht
wordt besteed aan het meso- of macroniveau van participatie. Beide niveaus vormen
echter niet zelf de centrale focus van de analyse, maar worden meegenomen als mogelijke verklaringsgronden
voor het participatiegedrag van het individu (microniveau).
In het eerste deel van de bijdrage wordt ingegaan op de informele sociale contacten. Het gaat
daarbij voornamelijk om de frequentie van de contacten met buren, familie en vrienden.
Tegelijk komt ook de kwaliteit van de persoonlijke contacten aan bod, met name de mate waarin
individuen kunnen beschikken over een vertrouwenspersoon, over iemand waarmee ze persoonlijke
zaken kunnen bespreken.
In het tweede deel wordt ingezoomd op de maatschappelijke participatie van individuen.
Daaronder wordt de betrokkenheid van burgers verstaan bij verenigingen en organisaties die
geen winst beogen. Deze betrokkenheid kan verschillende vormen aannemen. Achtereenvolgens
wordt gekeken naar het aantal lidmaatschappen, de mate van vrijwilligerswerk en het
soort vereniging waarvan men lid is of waarvoor men vrijwilligerswerk doet.
De betrokkenheid van burgers bij politieke verenigingen (politieke partijen) komt niet in het
tweede maar in het derde deel aan bod als één van de verschillende mogelijke vormen van politieke
participatie. Politieke participatie wordt hier beschouwd als het gedrag van burgers gericht
op de beïnvloeding van de politieke beleidsvoering. In deze bijdrage komen zowel institutionele
vormen als niet-institutionele vormen van politieke participatie aan bod. Bij de eerste groep
activiteiten verloopt de participatie via de bestaande geïnstitutionaliseerde electorale en politieke
inspraakkanalen (deelname aan verkiezingen en lidmaatschap van politieke partijen). De
tweede groep activiteiten is beleidsbeïnvloeding die verloopt via inspraakkanalen die de burger
– al dan niet samen met anderen – zelf opzet. Het gaat om activiteiten als het tekenen van
petities, het deelnemen aan demonstraties, het contacteren van media om de mening te uiten,
het deelnemen aan een politiek forum op internet of het lidmaatschap van actie- of bewonersgroepen.
Bij de vergelijking van het participatiegedrag in Vlaanderen en in de EU-lidstaten trachten we
op een bevattelijke en overzichtelijke manier samen te brengen wat elders al werd gepubliceerd
en onderzocht. Waar nodig wordt dit aangevuld met eigen analyses.
Het internationaal vergelijkend participatieonderzoek is veelal gebaseerd op een beperkt aantal
internationale, hoogstaande wetenschappelijke surveys: de European Social Survey (ESS), de
European Values Study (EVS), Eurobarometer en het International Social Survey Programme
(ISSP). Bij de eerste drie surveys stelt zich het probleem dat er geen aparte steekproeven voor
Vlaanderen worden genomen. Het is wel mogelijk om de Belgische respondenten op te delen
naar taalgroep, hetgeen in deze bijdrage ook is gebeurd. De op deze manier verkregen Vlaamse
ESS-, EVS- en Eurobarometerresultaten kunnen bovendien vergeleken worden met de resultaten
van de survey ‘Sociaal-culturele Verschuivingen in Vlaanderen’ (SCV-survey) die jaarlijks
in opdracht van de Studiedienst van de Vlaamse Regering bij een steekproef van de Vlaamse
258