De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
Waar men elders in Europa nu begint te spreken over vermogensgebaseerde welvaart, stellen
we vast dat in België dergelijk eigendomsbeleid al heel lang een hoeksteen is van de welvaartsstaat
(Toussaint & Elsinga, 2009; De Decker & De Wilde, 2010). Maar, tegelijkertijd laat
de overheid diegenen die niet in staat zijn een woning te verwerven of wie om andere redenen
dat niet wenst te doen, grotendeels in de kou staan. Waar andere landen een beleid gericht op
eigendomsverwerving aanvullen met een breed aanbod aan sociale huurwoningen en/of een
huursubsidie voor de private huurders, zijn in Vlaanderen deze voorzieningen ontoereikend om
tegemoet te komen aan alle huisvestingsnoden (Winters & De Decker, 2009).
Als het gaat om de private huurmarkt en het overheidsbeleid ten aanzien van deze sector, dan
bevindt Vlaanderen zich in de groep van liberale welvaartsstaten als Ierland en Engeland en
neemt zij duidelijk afstand van Duitsland en Nederland. De private huurmarkt is het segment in
de woningmarkt dat het minste steun van de overheid ontvangt en ook het laagst scoort op
zowel kwaliteit als betaalbaarheid. Er bestaat dan ook een groeiende maatschappelijke consensus
dat een algemeen beleid nodig is om de private huurmarkt nieuw leven in te blazen en zo
de betaalbaarheid en kwaliteit voor huurders te verbeteren (Vlaamse Woonraad, 2010). Tot de
mogelijkheden behoren zowel subsidies gericht op de vraag (huursubsidies) als op het aanbod
(sociale huur), waar nodig aangevuld met een kwaliteitsbeleid. Het zou ons voor deze bijdrage
te ver leiden de discussie te voeren welk instrument in welke situatie en onder welke modaliteiten
het meest aangewezen is. Daarvoor verwijzen we naar onder andere Winters e.a. (2007),
Winters e.a. (2004) en Vandenbroucke e.a. (2007).
De Vlaamse sociale huurmarkt typeerden we in vroeger onderzoek als ‘klein maar fijn’ (Winters
& Heylen, 2008). In vergelijking met andere landen is de sector van bescheiden omvang, maar
zowel de kwaliteit als de betaalbaarheid mag in internationaal perspectief goed worden
genoemd. Hoewel klein kan de sector niet zondermeer worden getypeerd als sociaal vangnet.
De wortels van de sociale huursector liggen in de corporatistische traditie, waarbij de klassieke
doelgroep bestond uit arbeiders en middengroepen. De vraag of de sector meer of juist minder
moet focussen op de meest kwetsbaren, is stof voor discussie en vraagt een fundamentele
reflectie over de positie van de Vlaamse sociale huisvesting binnen een internationale context
(Winters e.a., 2007). Waar andere landen de afgelopen decennia hun sociaal woningpatrimonium
afbouwden, blijft de Vlaamse overheid hierin verder investeren. Maar, met de huidige
planning zal het aanbod maar met mondjesmaat aangroeien en nog lang niet toelaten alle
behoeften te dekken, zelfs niet als de sector enkel wordt opgevat als een sociaal vangnet voor
de zwaksten.
De ongelijke fiscale behandeling van huurders en eigenaars ten slotte wordt in de economische
literatuur bekritiseerd omwille van de marktverstorende werking. Er is in de literatuur ook vrij
grote eensgezindheid dat fiscale aftrek van hypothecaire intresten slechts beperkt bijdraagt tot
eigendomsverwerving. Sommige landen (zoals bijvoorbeeld Zweden) hebben in het verleden
dan ook de ongelijke behandeling van huurders en eigenaars in de fiscaliteit afgebouwd. Een
afbouw van de fiscale voordelen voor eigen woningbezit zal leiden tot prijsdalingen. Om geen
te bruuske effecten teweeg te brengen, wordt daarom meestal voorgesteld de fiscale voordelen
in stappen af te bouwen (Boelhouwer e.a., 2004).
250