De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
schillen die er zouden bestaan tussen landen. We kunnen ons dus niet uitspreken over de
omvang en de ernst van de problematiek van dak- en thuisloosheid in Vlaanderen in internationaal
perspectief. Wel kunnen we nog toevoegen dat volgens Stephens e.a. (2010) het welvaartsregime
impact kan hebben op de oorzaken en de aard van dakloosheid, zoals blijkt uit het
ontbreken van structurele dakloosheid in Nederland en Zweden. Dankzij de beschikbaarheid
van uitkeringen voor bijvoorbeeld werklozen en arbeidsongeschikten wordt voorkomen dat
deze mensen hun woonlasten niet meer kunnen betalen en dakloos raken. Echter, volgens
Stephens e.a. (2010) is er ook evidentie dat de woningmarkt en de algemene woonsituatie evenzeer
een effect hebben, los van het welvaartsregime. Dit bleek bijvoorbeeld in Duitsland, waar
overaanbod op de woningmarkt in meerdere delen van het land heeft geleid tot een daling in
dakloosheid. Toegang tot betaalbare, aanvaardbare huisvesting bleek van cruciaal belang te zijn,
zelfs in landen met sterke sociale bescherming zoals Zweden en Nederland.
Uitleiding en leerpunten voor het beleid
Wonen en welvaartsbeleid hebben een bijzondere relatie. In de theorievorming rond dit onderwerp
is de Angelsaksische situatie dominant. In landen als het Verenigd Koninkrijk is de sociale
huursector veranderd van een brede sector tot een sector voor alleen de meest kwetsbaren in de
samenleving, een sociaal vangnet op de woningmarkt. Vlaanderen past deels in dit beeld. Het
aandeel eigen woningen neemt Angelsaksische vormen aan en ook de toegenomen prioriteit
voor kwetsbare groepen in de toewijzing van sociale huurwoningen past in het Angelsaksische
model. Ook de liberale private huurmarkt past in dit beeld. Echter, het is niet juist om het
Vlaamse huisvestingssysteem te typeren als een liberaal systeem. Volgens Dewilde & De
Keulenaer (2003) combineert België (en we menen ook Vlaanderen) kenmerken van verschillende
welvaartsregimes. De private huurmarkt mag dan wel gebaseerd zijn op liberale
principes, de sociale huursector en de eigenwoningsector worden gedomineerd door corporatistische
principes. Hiermee wordt een maatschappij bedoeld gebaseerd op organisch gegroeide
sociale verbanden waarin ook niet democratisch gekozen verbanden deel uitmaken van het
besluitvormingsproces. In de literatuur over huisvesting en welvaartsstaten worden niet-publieke
sociale huisvesting en de eigen woning als kenmerken voor het corporatistische model
aangeduid. De sociale huursector in Vlaanderen kan het best worden getypeerd als een algemeen
model, dat gaande weg meer residuele kenmerken heeft gekregen. Het is een sector die
zich in diverse opzichten positief onderscheidt van de private huursector. Winters & De Decker
(2009) constateren dat de kwaliteit, de woonzekerheid en de betaalbaarheid in de eigendomsmarkt
en de sociale huurmarkt redelijk goed zijn, maar met name in bepaalde delen van de private
huurmarkt onder druk staan.
Zowel de verkoopprijzen van woningen als de huurprijzen vallen in Vlaanderen in internationaal
perspectief relatief gunstig uit. De prijsontwikkeling van woningen die de afgelopen
15 jaar zichtbaar was in België, wijkt niet af van de algemene trend in Europa, maar de stijging
is sedert 2004 wel iets sterker en er is niet zoals in andere landen een prijsdaling geweest met
de economische crisis. De nominale woningprijzen hebben forse stijgingen gekend, voor een
groot deel onder invloed van de intrestdalingen en inkomensstijgingen. Dat banken in vele landen
relatief vlot hypothecaire kredieten verstrekten onder flexibele voorwaarden, heeft mee de
prijsstijging gevoed. De Belgische hypotheekmarkt is traditioneel en om wettelijke redenen
meer risico-avers. Om die reden zijn de prijzen hier voor de crisis niet zo sterk gestegen als
bijvoorbeeld in Ierland en heeft ons land een minder sterke vastgoedcrisis doorgemaakt. Dit
248