De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

WONEN
dat in alle EU-lidstaten, met uitzondering van Polen, het aandeel eigenaars toeneemt met het
inkomen. In het laagste inkomensquintiel woont (met uitzondering van Duitsland, waar er algemeen
minder huiseigenaars zijn) in de meesten landen ongeveer 40% van de bevolking in
woningen die het huishouden zelf bezit en in de grote meerderheid van de landen is dit zelfs
meer dan de helft van de bevolking. Daar tegenover staat dat in het hoogste inkomensquintiel
(met uitzondering van Polen) rond de 70% van de bevolking in een eigen woning leeft. In 16
van de 24 landen is dit zelfs meer dan 85%. Personen die wonen in huishoudens met een
armoederisico hebben over heel Europa minder kans om een eigen woning te bezitten dan
anderen.
Dit vastgestelde verband is om twee redenen relevant. Wanneer eigen woningbezit wordt beschouwd
als hoeksteen van het welvaartssysteem en de sociale voorzieningen minder goed zijn
uitgebouwd omdat er van wordt uitgegaan dat de eigen woning een deel van die bescherming
biedt, betekent dit een extra risico voor wie niet in staat is een eigen woning te verwerven. Voor
Vlaanderen weten we dat de uitkeringen te laag zijn om menswaardig te kunnen leven (Storms
& Van Den Bosch, 2009), dat er geen huursubsidie beschikbaar is en dat de sociale huisvesting
absoluut ontoereikend is om alle woonnoden te lenigen.
Een tweede reden voor het belang van het verband tussen inkomen en eigen woningbezit is dat
zoals gesteld algemeen in Europa eigenaars beter af zijn dan huurders op vlak van betaalbaarheid
en kwaliteit van wonen. Het al dan niet bezitten van een eigen woning bepaalt dus in
belangrijke mate mee de ‘sociale staat’ van de burger op vlak van wonen.
Niet alleen in Vlaanderen, maar in alle EU-lidstaten blijken alleenstaanden en eenoudergezinnen
meer problemen te hebben met betaalbaarheid van wonen dan andere gezinstypes
(European Commission, 2010). Eveneens wordt in alle EU-landen een relatie vastgesteld tussen
inkomen en de kwaliteit van de woning (Lelkes & Zolyomio, 2009).
Los van het woningbezit stellen Stephens e.a. (2010) stellen vast dat arme gezinnen overal in
Europa meer risico lopen op een slechte woonsituatie dan andere gezinnen. Tegelijk stellen zij
vast dat de woonsituatie van armen in grote mate bepaald wordt door de algemene woonsituatie
in het betreffende land: in landen met een hoge woonstandaard zullen armen relatief beter
wonen dan in landen met een eerder lage woonstandaard. Het beleid kan volgens Stephens e.a.
(2010) op dit vlak wel degelijk een verschil maken. In het bijzonder huursubsidies blijken volgens
deze auteurs een krachtig instrument om arme mensen bij te staan, vooral omdat ze
erg gericht kunnen worden ingezet. Ook sociale huisvesting kan volgens de auteurs de woonsituatie
verbeteren, echter enkel indien armen ook daadwerkelijk toegang hebben daartoe. We
voegen hieraan toe dat onderzoek over de Vlaamse situatie toont dat ook sociale huisvesting
doelgericht kan werken, in de zin dat een zwakke groep bereikt wordt en dat tegelijkertijd de
impliciete subsidiëring die in de sociale huurprijs vervat zit, hoger is naarmate het inkomen
lager is. Dit neemt echter niet weg dat ook in Vlaanderen een grote groep armen geen toegang
heeft tot sociale huisvesting (Winters e.a., 2007).
Daklozen kan men beschouwen als de meest kwetsbare en meest uitgesloten groep op de
woningmarkt. Het aantal daklozen in Europa is echter moeilijk te ramen. Ze verschijnen zelden
of nooit in de statistieken, nemen niet deel aan surveys (zie bijlage). En als er al data beschikbaar
zijn, dan blijken deze op geheel verschillende wijzen verzameld, zodat het heel moeilijk,
zo niet onmogelijk is uitspraken te doen over de omvang van het probleem en de eventuele ver-
247