De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
wat onder het Europese gemiddelde van 52% is. In Nederland en Denemarken is de hypotheekschuld
groter dan het bruto nationaal product, terwijl de totale hypotheekschuld in Roemenie,
Slovenië, Bulgarije, Slovakije, Hongarije, Polen en Tsjechië de 20% niet haalt. Tijdens de periode
1998-2009 steeg de uitstaande hypothecaire schuld in alle Europese landen waarvoor
cijfers beschikbaar zijn, met uitzondering van Duitsland. Ierland, waar de financiële crisis hard
toesloeg, vertoont niet toevallig de grootste stijging van 27% naar 90%. Ook in Denemarken en
Nederland werden sterke stijgingen genoteerd. In België bleef de stijging met 17 procentpunten
beperkt (European Mortgage Federation, 2010a).
Een verklaring voor dit relatief lage aandeel van de hypotheekschuld ondanks een hoog aandeel
eigenaars, vinden we in de kenmerken van de Belgische hypotheekmarkt. Deze markt staat gekend
als risico-avers. De LTV-ratio (LTV = ‘Loan To Value’) drukt de verhouding uit tussen de
hoogte van de hypothecaire lening en de waarde van de woning en is een graadmeter voor de
risico’s die banken aangaan bij het verstrekken van hypothecaire leningen. De maximale ratio
van 70% tot 80% die in België wordt gehanteerd, is laag in vergelijking met andere Europese
landen. Het mediaan bedrag voor nieuw aangegane kredieten bedroeg in 2010 70.000 euro
(Nationale Bank van België, 2010).
Niet alleen de banken, ook de consument lijkt in België meer dan elders risico te mijden. Het
grootste deel van de hypothecaire kredieten wordt traditioneel afgesloten met vaste rentevoeten
voor meer dan 10 jaar, waar in andere landen variabele intrestvoeten of vaste intrestvoeten voor
een kortere termijn meer gebruikelijk zijn. Het aandeel leningen met variabele rente nam
volgens cijfers van UPC-BVK in België in de loop van 2008 en vooral in 2009 wel sterk toe en
lag zelfs gedurende een goed jaar hoger dan het aandeel leningen met vaste rente, maar sedert
de tweede helft van 2010 kregen de leningen met vaste rente weer duidelijk de bovenhand.
Aan de basis van de eerder beperkte risico’s ligt ook de Belgische wetgeving. Deze legt beperkingen
op aan de frequentie en de hoogte van de aanpassingen van variabele intrestvoeten en
de aanpassing van de looptijd van de lening in de loop van het contract. Ook gelden hoge
administratieve kosten ingeval van uitwinning en duurt het veel langer dan in andere landen
vooraleer de kredietverstrekker zijn geld terug krijgt (Everaert e.a., 2006). Mede hierdoor vinden
we op de Belgische hypotheekmarkt minder productinnovaties die beogen de betaalbaarheid
voor klanten te verbeteren, zoals aflossingsvrije hypotheekleningen, variabele terugbetalingsschema’s
of versoepeling van de LTV-voorwaarden (Scanlon & Whitehead, 2004; André,
2010).
Als gevolg van dit alles blijft het aantal achterstallige hypothecaire leningen in België relatief
beperkt. In 2010 ging het voor België in totaal over 41.860 hypothecaire kredieten oftewel 1,7%
van alle uitstaande hypothecaire leningen (Nationale Bank van België, 2010). Het aantal achterstallige
leningen daalde tussen 2006 en 2008, maar is sindsdien weer aan het stijgen, vermoedelijk
als gevolg van de economische crisis.
Die crisis heeft in België nochtans minder sterk toegeslagen dan elders. Zoals bekend ligt de
oorsprong van de crisis op de Amerikaanse woningmarkt. Beleidsmatig werd in de Verenigde
Staten eigen woningbezit sterk aangemoedigd. Banken verstrekten hypothecaire leningen waarop
relatief veel risico zat. Eind 2006 begonnen de huisprijzen in de VS te zakken. Wanneer ontleners
in gebreke bleven bij terugbetaling van de hypothecaire lening, bleek de waarde van de
woningen onvoldoende. De vraag naar nieuwe woningen stagneerde en woningen werden goed-
226