De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

WONEN
woning als een belangrijke indicator – zoniet de belangrijkste indicator – kan worden
beschouwd voor de welvaartspositie van ouderen (Pacolet, 1998; Devos e.a., 1991).
3.2. Dynamiek van de woningmarkt
Een ander belangrijk kenmerk van woningmarkten is de dynamiek. In sommige landen is frequent
verhuizen heel normaal. Zo kent men in Engeland de ‘woonladder’. Wanneer iemand
meer gaat verdienen, is het heel gebruikelijk dat ook een volgende stap op de woonladder wordt
gezet. Dit geldt zowel voor huurders als voor kopers. Ook in Nederland en Ierland zien we een
grotere dynamiek in de koopsector. Dol e.a. (2010) spreken van een ‘doorstroommarkt’. Het is
een markt waar professionele bouwers woningen ontwikkelen aan de ‘bovenkant van de markt’.
Via lange verhuisketens leidt de bouw van een nieuwe woning uiteindelijk tot het vrijkomen van
een woning aan de onderkant van de markt voor een starter. Niet alleen een andere woonwens,
maar ook de wens om zo veel mogelijk rendement te behalen op de woningmarkt, kan aanleiding
zijn voor een verhuizing in zo’n dynamische markt. Daarnaast zijn er de meer statische
woningmarkten zoals Duitsland en België. In deze twee markten spelen particulieren een grote
rol in de woningbouw. Veranderende woonwensen leiden in deze landen eerder tot een verbouwing
dan tot een verhuizing (Dol e.a., 2010).
3.3. Woonbeleid
Welke doelen streven overheden na op de woningmarkt en welke instrumenten zetten zij daarbij
in In de afgelopen decennia heeft een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden in het woonbeleid
zoals blijkt uit een studie van zes West-Europese landen (Van der Heijden, 2002). Zo
werd stimulering van het eigen woningbezit steeds belangrijker in het woonbeleid. Daarnaast
namen de overheidsuitgaven voor woonbeleid af en werden beschikbare subsidies steeds meer
toegespitst op lage inkomensgroepen. Subsidies voor woningen werden vaak geheel of gedeeltelijk
vervangen door inkomensafhankelijke subsidies voor bewoners.
Aan de hand van een andere internationaal vergelijkende studie (Scanlon & Whitehead, 2004)
presenteren we een overzicht van de diverse instrumenten van woonbeleid in verschillende
Europese landen. We maken daarbij onderscheid tussen instrumenten gericht op de koopmarkt
en instrumenten gericht op de huurmarkt.
Tabel 1 geeft een overzicht van het beleid ten aanzien van de eigendomssector. In België wordt
zoals in vele Europese landen de eigen woning fiscaal gestimuleerd. Sinds 2005 gebeurt dit via
de ‘woonbonus’. Dit is een jaarlijkse forfaitaire fiscale aftrek waarbij er geen onderscheid wordt
gemaakt tussen kapitaalaflossing en intrest 1 . In de andere landen is de fiscale aftrek steeds een
hypotheekrenteaftrek waarbij enkel de betaalde intrest kan worden ingebracht. In de meeste
landen is er sprake van een limiet die zowel een bedrag, als een belastingtarief kan betreffen. In
Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk is de aftrek echter afgeschaft. In België,
Nederland, Duitsland en Frankrijk betaalt een eigenaar belasting op de fictieve huurinkomsten
uit de woning. In alle andere landen is dit niet het geval. In landen waar sprake is van een
hypotheekrenteaftrek, zou je verwachten dat de eigen woning als investering wordt beschouwd
en dat dus de inkomsten uit die investering zijn belast. De tabel laat zien dat deze economische
logica eerder uitzondering dan regel is. Vermogenswinstbelasting wordt alleen aangerekend
voor eigenaar-bewoners in Griekenland en Luxemburg die hun woning verkopen, in alle andere
landen is sprake van een vrijstelling van deze belasting. Dat geldt ook voor België.
223