De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
cijfers te vergelijken over landen omwille van verschillen in gebruikte definities, andere registratiemethoden
of omdat de context sterk verschilt. Voor een nadere toelichting bij enkele van
deze methodologische aspecten en een argumentatie voor gemaakte keuzes verwijzen we naar
de bijlage.
Nog moeilijker wordt het wanneer we zoeken naar verklaringen voor de positie van Vlaanderen
in deze internationale context. Woningmarkten in Europa vertonen grote verschillen en ontwikkelen
elk een eigen dynamiek. Maar ook de situatie van huishoudens verschilt sterk, bijvoorbeeld
op vlak van inkomen, tewerkstelling, armoederisico, cultuur en gewoonten. Bij dit alles
speelt het gevoerde beleid een grote rol: het woonbeleid in de eerste plaats, maar ook meer algemeen
het sociale beleid en inkomensbeleid en zelfs het financieel en economisch beleid. Het is
moeilijk te bepalen hoe belangrijk elk van deze puzzelstukjes die we zullen aandragen is voor
het verklaren van de vastgestelde verschillen. We vinden enkele aanknopingspunten in de
theorie, maar deze is niet meer dan een abstractie van de werkelijkheid en daarmee niet in staat
alle specifieke details van systemen te vangen. Ball (2010, 13) zegt daarover: “It is inevitably
hard to map and understand the details of housing market dynamics, particularly on a crosscountry
basis. (...) The point is to suggest that theory and practicality need to be combined and
holistic views taken of market developments.”
2. Theoretisch kader
2.1. Het belang van wonen voor sociale insluiting
Goed wonen is een onderwerp dat in menige Europese grondwet voorkomt, wat aangeeft dat er
een breed draagvlak is voor de zorg voor het wonen (Edgar e.a., 2002). Het is echter niet eenvoudig
om de meerwaarde van goed wonen voor de persoonlijke leefsituatie nauwkeurig te
meten (De Decker e.a., 2004; Whitehead, 1998). Whitehead constateert dat de causaliteit moeilijk
is aan te tonen, maar zij die ervaren hebben hoe moeilijk het is deel te nemen aan de
maatschappij zonder woonst of verblijven in een overbezette flat, begrijpen hoe belangrijk een
decente betaalbare woning is. Anderen draaien de redenering om: een dak boven het hoofd is
een noodzakelijke basis voor sociale insluiting en wanneer men daklozen van een woning
voorziet, zal de maatschappelijke deelname daar vanzelfsprekend op volgen (Kertesz e.a.,
2009). Een achterliggende vraag hierbij is: ‘Is dakloosheid een sociaal probleem of een woningmarktprobleem’.
Deze vraag wordt in verschillende landen verschillend beantwoord. In zogenaamde
liberale welvaartsstaten zien we dat thuisloosheid vooral een kwestie is van gebrekkige
toegang tot de woningmarkt, terwijl thuisloosheid in sociaaldemocratische regimes vooral een
kwestie is van sociale problemen (Stephens e.a., 2010; Stoeger, 2010). Woonbeleid kan een bijdrage
leveren aan het verminderen van armoede door middel van het verstrekken van woonsubsidies
of het aanbieden van woningen zodat mensen beter of goedkoper kunnen wonen. De
overheid kan in haar woonbeleid de betaalbaarheid van het wonen bevorderen door tal van
beleidsmaatregelen en ook de opbouw van vermogen stimuleren door bevordering van het eigen
woningbezit. Een recente Europese studie laat ook zien dat het woonsysteem een samenhang
vertoont met thuisloosheid en sociale uitsluiting. Naarmate de toegang tot betaalbare kwaliteitsvolle
woningen beter geregeld is, is de kans op sociale uitsluiting kleiner. Anderzijds zijn er
signalen dat wonen in gestigmatiseerde sociale huisvesting een negatief effect kan hebben op
maatschappelijke deelname (Stephens e.a., 2010). Deze bevindingen maken duidelijk dat het
ontwerpen van een woonbeleid dat sociale insluiting ondersteunt geen sinecure is.
218