De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
deskundigheid, aan tijd of onvoldoende mogelijkheden tot doorverwijzing en samenwerking of
de organisatie van het gezondheidszorgsysteem. Sensibilisering van het grote publiek rond het
gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen is belangrijk.
De vergrijzing en verzilvering brengt een toenemend probleem van multimorbiditeit met zich
mee: meer onderzoek is nodig om na te gaan hoe men een ‘doelgerichte benadering’, waarbij
men uitgaat van de formulering van de doelstelling door de patiënt, kan hanteren en op die
manier het ‘Chronic Disease Management’ ombouwt tot een ‘Participatory Patient Management’.
Kwaliteitsindicatoren voor de zorg voor patiënten met multimorbiditeit zullen van een
andere orde zijn dan de ziektespecifieke (biomedische) parameters die momenteel worden
gehanteerd bij de aanpak van chronische aandoeningen.
Er moet meer wetenschappelijk onderzoek gebeuren over de waarde van de sociale omgeving
in het verklaren van gezondheid en gezondheidsverschillen, over mogelijkheden om de gezondheidsschadende
invloed van milieuvervuiling in te perken... De participatie van de Vlaming in
het gezondheidsproces, met name het zich actief en spontaan inzetten van de burger voor welzijn
en gezondheid buiten het aanbod van de curatieve hulpverlening dient verder geëxploreerd.
6.2. Een heroriëntatie van de aansturing van het gezondheidsbeleid
Het is vooralsnog onduidelijk welk deel van de gezondheidszorg in de toekomst tot de bevoegdheden
van Vlaanderen zal behoren: een noodzakelijke reflectie over een performante verdeling
van de bevoegdheden met betrekking tot het gezondheids(zorg)beleid dringt zich op. Momenteel
wordt het beleid te veel gekenmerkt door hospitalocentrisme en verkokering. België heeft
een zeer lange ‘traditie’ van hospitalocentrisme. Projecten om zorgsubstitutie van de intramurale
sector naar de ambulante sector te bevorderen, worden steevast geïnitieerd vanuit de
intramurale sector. Onderzoek toont echter aan dat een overmatige focus op specialistische en
derdelijnszorg ‘poor value for money’ oplevert (Starfield, 1998). Hospitalocentrisme heeft een
belangrijke kostprijs in termen van onnodige medicalisering en ‘iatrogenese’ (WHO, 2008b):
steeds meer terreinen worden onderworpen aan medische definiëring en interventie en tussenkomsten
van de geneeskunde veroorzaken nieuwe problemen (bijvoorbeeld bijwerkingen van
geneesmiddelen).
De eerstelijnsgezondheidszorg in Vlaanderen was jarenlang een ‘niet vervulde belofte’ (De
Maeseneer, 1995). De belangrijkste reden hiervoor heeft te maken met de bevoegdheidsverdeling
tussen de federale overheid en de gemeenschappen enerzijds en het ontbreken van een
federaal beleidskader dat de eerstelijnsgezondheidszorg ondersteunt anderzijds.
In de ons omringende landen (Nederland, Verenigd Koninkrijk) heeft men resoluut het roer
omgegooid en de eerstelijnsgezondheidszorg in de ‘driver’s seat’ van het gezondheidszorgsysteem
geplaatst (Saltman e.a., 2006). Via de Vlaamse Conferentie Eerstelijnsgezondheidszorg
gehouden op 11 december 2010, kwam de ontwikkeling van de eerstelijnsgezondheidszorg in
een stroomversnelling. Het voorbereidende rapport neemt duidelijk stelling voor een gezondheidszorg
die wordt aangestuurd vanuit het eerstelijnsniveau waarbij tweede en derde lijn,
ondersteunend optreden ter versterking van de eerste lijn. Zo een benadering gaat uit van wat
in de lokale gemeenschap aan mogelijkheden zit (zelfzorg, mantelzorg, vrijwilligerswerk, professionele
zorg) om problemen van hulpvragers tegemoet te treden en hoe dit kan ondersteund
en versterkt worden via deskundigheid in tweede en derde lijn (De Maeseneer & Van
Pottelbergh, 2010).
208