De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

GEZONDHEID EN ZORG
6.1. Het systematisch aanpakken van de sociale determinanten van ziekte en
gezondheid
De eerste uitdaging betreft de toenemende sociale gezondheidskloof. Het gegeven dat minder
dan 10% van de hoogste inkomenscategorie een slechte gezondheid rapporteert, terwijl dit voor
de laagste inkomenscategorie 27,1% is, is een duidelijke indicatie. De bevinding dat een steeds
groter percentage van de bevolking medische zorg uitstelt omwille van financiële redenen
vormt een belangrijk punt van aandacht.
De sociale gezondheidskloof wordt ook duidelijk in het gezondheidsgedrag, waarbij voeding,
beweging, roken een belangrijke uitdaging zijn.
Mannen roken vaker dan vrouwen en laaggeschoolden beginnen op jongere leeftijd te roken dan
hooggeschoolden. Rookstop blijft daarom dé interventie die het meest gezondheidswinst kan
opleveren. Maximale resultaten kunnen hier behaald worden door een combinatie van een persoonsgerichte
en gemeenschapsgerichte strategie: een combinatie van toegankelijke individugerichte
rookstopbegeleiding en van publieke regelgeving, waarbij een volledig rookverbod in
de horeca en publieke plaatsen verder zal bijdragen tot het terugdringen van het rookgedrag.
Ook op het vlak van lichaamsbeweging en overgewicht zijn er belangrijke sociale verschillen:
lagere sociale status gaat gepaard met een hoger risico. Tussen 12 en 15 jaar vergroot de sociale
ongelijkheid op dit vlak nog, zodat aandacht voor gezonde voeding en beweging op jonge leeftijd
belangrijk is. Hierbij is het belangrijk niet enkel te focussen op de meest kwetsbare groepen,
enerzijds omdat dit stigmatiserend kan werken, anderzijds omdat het hier gaat om een ‘sociale
gradiënt’, die slechts kan aangepakt worden door performante universele strategieën, qua schaal
en intensiteit aangepast aan de mate waarin bepaalde subgroepen worden blootgesteld aan
ongunstige situaties (het principe van ‘proportionate universalism’) zoals aangegeven in de
Marmot Review (2010). Het aanpakken van de oorzaken van sociale gezondheidsverschillen,
kan niet louter vanuit de gezondheidszorg gebeuren: het betrekken van andere sectoren zoals
onderwijs, tewerkstelling, infrastructuur en welzijn zijn essentieel om sociale verschillen terug
te dringen. Sectoroverschrijdend werken is hier een noodzaak: het principe van ‘Health in all
policies’ dient verder beleidsmatig te worden ontwikkeld (WHO, 2010b).
Wat de frequentie en de ernst van depressieve klachten betreft, bevindt België zich op een
weinig benijdenswaardige vierde plaats als de Oost-Europese landen buiten beschouwing worden
gelaten. Over het algemeen manifesteren depressieve klachten zich meer bij werklozen en
gescheiden mensen en bij wie in economische onzekerheid leeft en over weinig financiële middelen
of kapitaal beschikt. Etnische minderheden zijn een belangrijke risicogroep voor
depressie. Discriminatie op basis van etnische achtergrond vormt een risicofactor voor het
ontwikkelen van een depressieve stoornis. Door het stigma dat rust op personen die lijden aan
psychische aandoeningen en de geringe bespreekbaarheid van depressieve klachten, zoeken
veel mensen met een depressie geen professionele hulp of beëindigen voortijdig hun behandeling.
In Vlaanderen/België kent men een groter gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen dan elders
in Europa. Dit kan deels samenhangen met de prevalentie van slaapproblemen en angst. De
sociale gradiënt in BZD gebruik hangt samen met het feit dat voornamelijk laaggeschoolden en
vrouwen angstproblemen rapporteren. De omvang van het BZD gebruik in Vlaanderen heeft te
maken met arts- en patiëntfactoren. Huisartsen schrijven vaak antidepressiva en slaap- en
kalmeringsmiddelen voor. Het is onduidelijk wat dit voorschrijfgedrag beïnvloedt: gebrek aan
207