De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

GEZONDHEID EN ZORG
Benzodiazepines zijn vrij veilige geneesmiddelen in vergelijking met de oudere tranquillizers
(barbituraten, meprobamaat, methaqualone). Toch worden BZD in verband gebracht met verslaving,
cognitieve stoornissen (geheugenstoornissen, paradoxale reacties zoals agressiviteit en
hyperactiviteit), nachtelijk vallen, verkeersongevallen en werkongevallen. Wat start als een
korte behandeling, ontwikkelt zich vaak tot chronisch gebruik (Van Hulten e.a., 2003).
In de Gezondheidsenquête van 2008 (Van der Heyden e.a., 2010) geven vooral vrouwen en
laaggeschoolden aan angstproblemen te hebben, waarbij in Vlaanderen globaal 3% klaagt over
chronische angst. Meestal worden hiervoor professionele hulp ingeroepen (88%) en geneesmiddelen
gegeven (74%) en/of psychotherapeutische hulp (38%) geboden, wat vergelijkbaar is met
de situatie bij personen met een depressie. Opvallend is dat na de leeftijd van 75 jaar het verschil
tussen mannen en vrouwen groter wordt: angstproblemen worden aangetroffen bij amper
2% van de mannen van deze leeftijd tegenover 12% van de vrouwen.
Zoals eerder beschreven geeft 21% van de Belgische bevolking (in Vlaanderen 19%) aan slaapproblemen
te hebben. Vrouwen nemen hiervoor massaal vanaf hun 45 jaar (mannen vanaf
65 jaar) een slaappil, zodat bij de oudste groep vrouwen 43% een psychotroop middel neemt
(benzodiazepine of antidepressivum). Globaal blijkt dat 15% (en in Vlaanderen 13%) van de
ondervraagde 15-plussers een benzodiazepine gebruikte op het moment van de bevraging,
tweemaal meer vrouwen dan mannen. Deze cijfers blijven de laatste jaren stabiel.
Het gebruik van psychotrope geneesmiddelen is hoger in het Waalse Gewest (19%) en in het
Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (17%) dan in het Vlaamse Gewest (13%), zowel bij slaapmiddelen
(Vlaams Gewest 8% tegen Brussels Hoofdstedelijk Gewest 10% en Waals Gewest
11%) als kalmeringsmiddelen (Vlaams Gewest 5%, Brussels Hoofdstedelijk Gewest 9% en
Waals Gewest 12%), ook na correctie voor leeftijd en geslacht.
De analyses in functie van de sociaaldemografische factoren laten toe om enkele risicogroepen
te identificeren: vrouwen en laagopgeleide personen.
Is er een rechtstreeks verband tussen het voorkomen van slaapproblemen en het gebruik van
slaapmiddelen Deze op het eerste zicht triviale vraag is nochtans niet direct met ‘ja’ te beantwoorden.
In Nederland komen zoals bij ons slaapstoornissen heel veel voor: tot een derde van
de bevolking geeft slaapstoornissen aan (Nederlands Huisartsen Genootschap – NHG, 2005).
Dit terwijl slechts 2,6% huisartspatiënten chronisch een benzodiazepine gebruikt (NHG). Een
onderzoek in het Verenigd Koninkrijk vond 37% slaapstoornissen in de algemene populatie
(Morphy e.a., 2007); 1,5% van de Britten neemt chronisch een slaapmiddel en 0,8% een angstwerend
middel (Ohayon e.a., 1998). Het laatste rapport van de International Narcotics Control
Board (INCB, 2009), een organisatie van de Verenigde Naties rond gebruik van legale en illegale
drugs, leert ons dat België nog steeds de wereldkoploper is qua globaal tranquillizergebruik
en qua BZD gebruik; in de periode 2006-2008 gebruikten we gemiddeld 15% meer
slaap- en kalmeringsmiddelen dan de tweede in de rij (Frankrijk), ongeveer drie keer meer dan
het Verenigd Koninkrijk, Nederland of Duitsland en vijf keer meer dan Noorwegen.
Het groter gebruik in Vlaanderen/België dan elders in Europa is hooguit gedeeltelijk te wijten
aan een grotere problematiek (zie 2.2.4.3). Daarnaast is er zeker ook een lagere drempel om
benzodiazepines te gebruiken. De oorzaak hiervan ligt zowel bij de artsen (INCB, 2009) als bij
de patiënten (Anthierens e.a., 2007b). De artsenfactor heeft te maken met een gebrek aan kennis
over alternatieve strategieën (Anthierens e.a., 2007a) en wellicht ook aan de positie van de
huisarts in de gezondheidszorg (geen ‘inschrijving’ waardoor de patiënt kan ‘shoppen’). Het
grote publiek moet er zich ook bewust van worden dat BZD niet onschuldig zijn.
183