De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
in Vlaanderen (en bevestigt eerder onderzoek: MAS, 2007). Recent onderzoek dat de Vlaamse
kinderopvang met Zweden vergelijkt, toont dat de ongelijke toegankelijkheid geen wetmatigheid
hoeft te zijn: in Zweden hebben alle lagen van de samenleving toegang tot publieke kinderopvang
(Van Lancker & Ghysels, 2011). Het verschil zit niet zozeer in de kostprijs van opvang
voor ouders (de tariefstructuur is gelijkaardig), maar wel in het aantal beschikbare plaatsen en
het design van de dienstverlening: in Zweden is er een plaats in de kinderopvang gegarandeerd
voor elk kind op gemeentelijk niveau, ook wanneer de ouders niet aan het werk zijn. Wanneer
we niet alleen het gebruik in ogenschouw nemen, maar ook kijken naar de verdeling van de
overheidsinvesteringen voor kinderopvang, dan zien we dat de hoogste inkomens twee maal
zoveel overheidssubsidies ontvangen voor kinderopvang dan de laagste inkomens (Ghysels &
Van Lancker, 2010b). De hoogste inkomensgroep betaalt, gegeven het inkomens-gerelateerde
tariefsysteem, de hoogste ouderbijdragen maar profiteert maximaal van de federale belastingaftrek.
Maar zelfs als we de belastingaftrek buiten beschouwing zouden laten, is de positie
van de laagste inkomens duidelijk: zij genieten het minst van overheidsinvesteringen voor
kinderopvang.
Tabel 2.
Gebruik van kinderopvang door huishoudens met een jongste kind kleiner dan 3 jaar naar opleidingsgraad
van de moeder en naar quintielverdeling (horizontaal %*), Vlaanderen, 2005
Gesubsidieerde Niet-gesubsi- Informele
opvang dieerde opvang opvang Geen opvang
Opleidingsgraad moeder
Laag 34,0 3,1 18,6 52,6
Midden 46,5 4,3 36,6 31,9
Hoog 63,7 13,8 43,0 15,2
Gezinsinkomen quintielverdeling
arm 31,3 2,4 14,3 59,9
2de quintiel 47,1 6,8 32,7 32,7
3de quintiel 62,9 8,2 46,6 15,5
4de quintiel 59,5 15,9 44,9 11,4
rijk 62,7 13,6 44,2 15,5
* Meerdere vormen van kinderopvang zijn mogelijk waardoor de horizontale som op meer dan 100% kan
uitkomen.
Bron: GEZO, berekeningen door Ghysels & Van Lancker, 2009.
We kunnen dus besluiten dat er een Mattheuseffect 5 speelt in de Vlaamse kinderopvang. Dit
effect is ook terug te vinden in andere maatregelen zoals bijvoorbeeld ouderschapsverloven die
in grote mate gebruikt worden door tweeverdieners met een hogere scholingsgraad (Cantillon
e.a., 2010). Bovendien observeren we dit ook in andere (nieuwe) vormen van beleid: de intussen
ter ziele gegane Vlaamse jobkorting is een schoolvoorbeeld van nieuw beleid dat een averechts
herverdelend effect heeft. Hoewel het effect van de jobkorting op het algemeen armoedecijfer
verwaarloosbaar was, vloeide dit overheidsgeld in ruime mate naar de hogere regionen van de
inkomensverdeling omdat alleen werkenden – en bovendien alle werkenden, niet enkel laagverdieners
– ervan konden profiteren (Marx e.a., 2010).
Een van de lessen voor Vlaanderen die we hieruit kunnen trekken is dat het van cruciaal belang
is de toegang tot de arbeidsmarkt te faciliteren voor de meest kwetsbare groepen in de samenleving.
Wanneer blijkt dat bepaalde kansengroepen structureel achterblijven, en de kloof tussen
werkarme en werkrijke gezinnen toeneemt, bieden alleen structurele antwoorden een oplossing.
158