De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

CONTEXT
landen kunnen worden gezien als zogenaamde ‘Bismarck’-landen waar het recht op sociale
bescherming sterk samenhangt met eerder gepresteerde arbeid. Het is wel zo dat over de jaren
heen het verschil tussen de landen afneemt (Petrasova, 2008). In landen met traditioneel een
hoog aandeel inkomsten uit sociale bijdragen is het aandeel uit de algemene middelen toegenomen.
In landen met veel inkomsten uit algemene bijdragen is het belang van de inkomsten
uit sociale bijdragen gestegen.
1.2.2. Typologieën van welvaartsstaten
De sociale beschermingssystemen in de Europese landen vertonen overeenkomsten en verschilpunten.
Verschillende auteurs hebben daarom geprobeerd om die systemen te ordenen in clusters.
Ongetwijfeld één van de meest gehanteerde typologieën van welvaartsstaten is die van
Esping-Andersen (1990). Hij keek verder dan de omvang en de aard van de sociale uitgaven van
elk land en focuste op de visie achter de organisatie en de werking van het sociale systeem. Hij
analyseerde het sociale beleid in 18 Europese en niet-Europese landen en ging telkens na in
hoeverre er sprake was van ‘decommodificatie’ en ‘sociale stratificatie’ en wat de rol was van
de vrije markt, de overheid en het gezin in de productie van welvaart. Decommodificatie slaat
op de mate waarin individuen een aanvaardbare levensstandaard kunnen onderhouden onafhankelijk
van hun prestaties op de markt. Daarnaast geeft de welvaartsstaat in zekere mate vorm
aan de sociale stratificatie (de sociale gelaagdheid en de ermee verbonden ongelijkheden) van
een samenleving. Ze versterkt, repliceert of verzwakt de sociale stratificatie veroorzaakt door
de vrije markt en brengt nieuwe, aan de welvaartsstaat eigen vormen van stratificatie tot stand.
Een derde punt waarop welvaartsstaten zich van elkaar onderscheiden, is de taakverdeling
inzake welvaartscreatie en sociale bescherming tussen de drie grote maatschappelijke instituties:
het gezin, de vrije markt en de overheid.
Op basis van deze drie aspecten maakt Esping-Andersen een onderscheid tussen ‘liberale’,
‘sociaaldemocratische’ en ‘conservatieve’ welvaartsregimes.
In liberale welvaartsregimes wordt de nadruk gelegd op de werking van de markt zowel op
economisch als op sociaal vlak. De mate van decommodificatie is er laag. De welvaartsstaat is
zwak ontwikkeld en komt pas tussen als de arbeidsmarkt, de private verzekeringsmarkt en het
gezin tekortschieten. Bovendien zijn de door de welvaartsstaat verstrekte voordelen bescheiden
en steeds minder voordelig dan wat er door de markt verstrekt wordt. Doordat de toekenning
van sociale voordelen sterk afhankelijk is van middelentoetsing, wordt de sociale stratificatie
die tot stand komt door de werking van de markt bestendigd. Sociale bescherming wordt vooral
verstrekt via de markt. Private verzekeringen die niet voor iedereen toegankelijk zijn, spelen
hierbij een belangrijke rol. Dit leidt tot een aanzienlijke mate van sociale ongelijkheid tussen de
welvarende gebruikers van de private welvaartsvoorzieningen en de minder gegoede groepen
die van de publieke voorzieningen afhankelijk zijn. Als typevoorbeeld van een dergelijk liberaal
welvaartsregime verwijst Esping-Andersen in Europa naar het Verenigd Koninkrijk en
Ierland.
Sociaaldemocratische welvaartsregimes kenmerken zich door een doorgedreven mate van decommodoficatie.
De welvaartsstaat is gebaseerd op universele, nationale solidariteit
(voorzieningen gefinancierd via belastingen in plaats van bijdragen) en op met het burgerschap
verbonden sociale rechten (onafhankelijk van de individuele band met de arbeidsmarkt). De
13