De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
bijdragen en belasting. Dit inkomen bepaalt de mogelijkheid tot welvaartsverwerving en is niet
onderhevig aan tijdelijke fluctuaties, zoals dat wel het geval kan zijn bij maandinkomens.
Omdat een bepaald inkomen niet dezelfde mogelijkheden creëert inzake welvaart voor een
alleenstaande als voor een gezin met drie kinderen, wordt het netto beschikbaar jaarlijks
huishoudinkomen gestandaardiseerd om het onderling vergelijkbaar te maken. Dit hoofdstuk
maakt gebruik van de internationaal gangbare gemodificeerde OESO-schaal. Het inkomen op
gezinsniveau wordt als volgt gestandaardiseerd: voor de eerste volwassene geldt een gewicht
van 1, de andere volwassenen krijgen een gewicht van 0,5. Elk kind tot en met 14 jaar krijgt een
gewicht van 0,3. Deze gewichten worden opgeteld tot een equivalentiefactor. Het beschikbaar
huishoudinkomen wordt door deze equivalentiefactor gedeeld. Zo verkrijgen we een indicatie
van het besteedbaar inkomen van een huishouden, gecorrigeerd voor aantal en kenmerken van
de leden van het huishouden en dus vergelijkbaar over verschillende gezinstypes.
Armoede wordt in dit hoofdstuk berekend op basis van het gestandaardiseerd netto beschikbaar
jaarlijks huishoudinkomen. Mensen worden als arm beschouwd wanneer hun inkomen minder
bedraagt dan de armoederisicodrempel, bepaald als 60% van het mediaan gezinsinkomen van
de lidstaat in kwestie. De armoederisicodrempel is relatief en hangt bijgevolg af van het algemeen
welvaartsniveau van een land en weerspiegelt het minimum minimorum om op een aanvaardbare
manier te kunnen deelnemen aan de samenleving in dat land. Dit is conform de definitie
van armoede die al sinds 1975 gebruikt wordt in de EU: “personen of gezinnen wier middelen
zo ontoereikend zijn dat zij uitgesloten zijn van de minimaal aanvaardbare leefpatronen
in de Lidstaat waarin zij leven” (Europese Raad, 1975). In tegenstelling tot bijvoorbeeld de VS
wordt armoede in Europa en in Vlaanderen gedefinieerd in verhouding tot het algemene welvaartspeil
van een land op een bepaald ogenblik in de tijd. Wat beschouwd wordt als de minimaal
aanvaardbare leefpatronen is afhankelijk van de gangbare levensstijl en dus van het niveau
van sociale en economische ontwikkeling. Het is daarom zinloos te zoeken naar een absolute
en algemeen geldende norm die de armoede zou kunnen bepalen voor alle landen en alle momenten
in de tijd. In de jaren 70 werd aan het Centrum voor Sociaal Beleid een zogenaamde
subjectieve armoedenorm ontwikkeld. Deze werd echter in de loop van de jaren 80 na grondig
onderzoek verlaten, onder meer vanwege de instabiliteit van de resultaten (Van den Bosch,
1999). Sindsdien wordt de voorkeur gegeven aan de relatieve norm.
Er moet echter ook vermeden worden om het relatieve karakter van het armoedebegrip al te
sterk uit te rekken, zeker als er een bindende beleidsnorm uit afgeleid moet worden. Om
geloofwaardig en legitiem te zijn moet een beleidsrelevante norm enigszins verwijzen naar een
absoluut begrip van tekort en onvermogen om in basisbehoeften te voorzien. De relativiteit van
de armoede mag dus nooit overdreven worden. In de Europese context betekent dat in de praktijk
dat de armoede in de rijke landen niet te hoog mag worden ingeschaald en, omgekeerd, niet
te laag in de arme landen. De 60%-norm lijkt in de kopgroeplanden op een redelijke wijze te
wijzen op het inkomen dat nodig is om deel uit te maken van de samenleving. In deze landen
wordt de 60%-norm al lange tijd gebruikt en is ruim aanvaard in het publieke discours. Verderop
in dit hoofdstuk zullen we overigens aantonen dat de EU-armoedenorm in België, Vlaanderen
en Wallonië sterk in de buurt ligt van alternatieve normen die recent via de budgetmethode werden
berekend (zie ook Van Thielen e.a., 2010).
Het is onze overtuiging dat de notie van relatieve inkomensarmoede naar het hart van het Europese
sociale model verwijst. ‘The key challenge’, schrijft de Europese Commissie, ‘is to make
132