De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

Inkomen en armoede in Vlaanderen en Europa
Bea Cantillon, Jeroen Horemans, Pieter Vandenbroucke & Wim Van Lancker*
Inleiding
In deze bijdrage wordt de ‘staat van Vlaanderen’ op het vlak van inkomens en armoede besproken
en in een internationale context geplaatst. In een eerste deel worden alle gebruikte begrippen
en gegevensbronnen uitgelegd. In een volgend deel wordt de Vlaamse situatie vergeleken
met de zogenaamde ‘kopgroeplanden’ (België, Nederland, Duitsland, Luxemburg, Oostenrijk,
Frankrijk, Denemarken, Zweden en Finland). Deze EU-landen combineren een hoog niveau
van welvaart met een relatief gelijke verdeling ervan. Om de situatie op het gebied van
inkomensverdeling, armoede en sociale uitsluiting in Vlaanderen te kunnen vergelijken met
landen van de ‘kopgroep’ bespreken we de inkomensongelijkheid, het aandeel langdurig werklozen,
het aandeel vroegtijdige schoolverlaters en het armoederisico. Deze laatste indicator
wordt in detail uitgesplitst naar enkele belangrijke persoonlijke socio-economische kenmerken
(opleidingsniveau, leeftijd, herkomst, gezinstype) om de relatieve situatie van risicogroepen te
duiden. We staan ook stil bij de keuze van het Vlaamse beleid om een regionale armoederisicodrempel
te hanteren en de gevolgen daarvan voor de positie van Vlaanderen in de kopgroep en
voor het behalen van vooropgestelde doelstellingen in termen van armoedereductie. In een
derde deel gaan we dieper in op de Europa 2020 strategie. Er wordt kritisch gekeken naar de
strategie en de keuze van de ‘nieuwe’ indicator voor armoede of sociale exclusie. Voorts blikken
we terug op de evoluties van de relevante indicatoren sinds 1997, zodat we uitspraken kunnen
doen over een periode van 10 jaar. Ook hier vergelijken we Vlaanderen met België en andere
Europese kopgroeplanden. We argumenteren dat ondanks enkele positieve parameters (zoals
jobgroei), de algemene tendens is dat armoede niet afnam. In een laatste deel worden 2 beleidsoverwegingen
voorop geplaatst om de Europa 2020 doelstellingen te behalen: het Vlaamse
beleid moet inzetten om de jobgroei te kanaliseren naar werkarme gezinnen en daarnaast
inkomensbescherming garanderen voor gezinnen waarin niet gewerkt wordt.
1. Begrippen en gegevens
1.1. Definities en begrippen
Alvorens de eigenlijke analyse aan te vatten, is het van belang een aantal termen en begrippen
die regelmatig terug zullen komen te expliciteren. Wanneer we spreken over de kopgroeplanden
of de kopgroep hebben we het over België, Nederland, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk,
Denemarken, Luxemburg, Zweden en Finland. Dit zijn lidstaten van de Europese Unie die een
hoog welvaartsniveau combineren met een relatief lage armoede en een relatief egalitaire
verdeling van de welvaart (zie ook figuur 2). In onze analyse zullen we Vlaanderen in hoofdzaak
positioneren ten opzichte van deze landen.
Met inkomen bedoelen we het gestandaardiseerd netto beschikbaar jaarlijks huishoudinkomen,
tenzij anders aangegeven. Dit wil zeggen het inkomen op jaarbasis, na afhouding van sociale
* Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck van de Universiteit Antwerpen. E-mail: bea.cantillon@ua.ac.be.
131