De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

WERK
werden in Europese en Vlaamse beleidsdocumenten wat te hoog gesteld. Sommige verwachtingen
en ambities hangen wellicht tussen feit en fictie.
6. ‘De werkbaarheidsgraad verhoogt in 2020 tot minstens 60% voor
loontrekkenden en 55% voor zelfstandigen’ (Pact 2020)
6.1. Kwaliteit van de arbeid: arbeidsinhoud centraal
Om de werkbaarheid in Vlaanderen op te volgen werd door STV Innovatie & Arbeid een monitor
ontwikkeld (STV Innovatie & Arbeid, 2010). Werkbaar werk wordt in deze monitor concreet
gemaakt aan de hand van vier indicatoren die elk een knelpunt kunnen vormen: ‘psychische
vermoeidheid’ (werkstress), ‘welbevinden in het werk’ (werkbetrokkenheid, motivatie), ‘leermogelijkheden’
(kansen op bijblijven en competentie-ontwikkeling) en ‘werk-privé-balans’
(combinatie van arbeid met gezin en sociaal leven). Daarbij wordt voor elke indicator een ‘cutoff
waarde’ bepaald waarboven werknemers met hoge waarschijnlijkheid in een problematische
situatie terecht komen. Deze ondervinden zodoende een knelpunt met betrekking tot desbetreffende
indicator.
Deze monitor werd intussen driemaal afgenomen bij een representatief staal van de Vlaamse
loontrekkenden (2004, 2007 en 2010) en tweemaal bij de Vlaamse zelfstandigen (2007 en
2010). De werkbaarheidsgraad, of het aandeel van de Vlaamse werknemers en zelfstandigen dat
een kwaliteitsvolle job heeft zowel op het vlak van psychische vermoeidheid, welbevinden in
het werk, leermogelijkheden en werk-privé-balans, is met 2 procentpunten toegenomen van
52,3% in 2004 tot 54,3% in 2010. De toename deed zich vooral voor in de periode 2004 – 2007
(van 52,3% naar 54,1%).
Ten opzichte van 2007 is er noch bij de loontrekkenden noch bij zelfstandige ondernemers
enige verandering in de werkbaarheidsgraad opgetreden. Het aandeel zelfstandigen zonder een
knelpunt op een van de vier werkbaarheidsindicatoren is met 47,8% echter aanzienlijk lager dan
bij de loontrekkenden.
In figuur 17 wordt meer in detail de evolutie van elk van de vier werkbaarheidsindicatoren bij
zelfstandigen en loontrekkenden weergegeven. Enerzijds wordt duidelijk dat de lagere werkbaarheidsgraad
bij zelfstandigen ten opzichte van de loontrekkenden te wijten is aan het hoge
aandeel dat een knelpunt heeft inzake psychische vermoeidheid of werk-privé balans. Anderzijds
is het aandeel zelfstandigen met een knelpunt inzake welbevinden of leermogelijkheden
dan weer merkelijk kleiner dan bij de loontrekkenden. Verder blijkt dat de globaal betere werkbaarheid
voor loontrekkenden in 2010 ten opzichte van 2004 te danken is aan een betere score
op drie van de vier indicatoren, namelijk welbevinden, leermogelijkheden en werk-privébalans.
Op het vlak van psychische vermoeidheid is het aandeel werknemers met een problematische
situatie echter licht toegenomen. Deze toename van het aandeel personen met een
knelpunt inzake psychische vermoeidheid vinden we ook terug bij de zelfstandigen.
De doelstelling van een werkbaarheidsgraad van 60% voor loontrekkenden en 55% voor zelfstandigen
tegen 2020 ligt nog veraf. Psychische vermoeidheid is de indicator die het meest
problematisch is en blijft. Het betreft dan ‘de mate waarin de door psychosociale arbeidsbelasting
opgebouwde mentale vermoeidheid recuperabel is dan wel leidt tot spanningsklachten en
115