De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

WERK
Veel landen uit het zuiden en het oosten van Europa kennen weinig of geen flexibiliteit. De
beperkte mate aan flexibiliteitsgebruik dient er vooral om het de werkgever mogelijk te maken
de productietijd naar behoefte in te vullen.
België kent, samen met Duitsland en Frankrijk, in dit Europese verhaal ook een meer dan
gemiddeld gebruik van flexibiliteit. Alleen ligt de balans tussen werknemers- en werkgeversflexibliteit
er iets meer dan in de buurlanden in het noorden in het voordeel van werkgevers.
Flexibiliteit helpt werkgevers om de arbeidsinzet af te stemmen op operationele wensen.
5. Kenniswerkers: tussen feit en fictie
Kenniswerk is werk dat hoofdzakelijk bestaat uit hoofdarbeid, dat gevarieerd, abstract en nietroutinematig
is, en waarbij meestal ook enige creativiteit vereist is (Ledford, 1995, 55). Kenniswerkers
zorgen voor innovaties. Het abstracte niet-routinematige karakter van kenniswerk
impliceert immers dat innovaties per definitie door kenniswerkers worden ontwikkeld. Om deze
reden is de roep naar kenniswerkers tijdens het laatste decennium almaar luider beginnen
klinken. Van hen wordt verwacht dat zij zorgen voor innovatie en dat zij daarmee onze samenleving
verlichten van haar sociaal-economische zorgen. Dit is althans wat de Europese Commissie
lijkt te opperen: ‘Wanneer overheidstekorten oplopen om de publieke financiën op te lappen
en wanneer de beroepsbevolking begint te krimpen, wat zal dan de basis zijn voor Europa’s
concurrentievermogen in de toekomst Hoe zullen we nieuwe groei en jobs creëren Hoe krijgen
we Europa’s economie terug op het spoor Hoe gaan we prangende maatschappelijke
uitdagingen aanpakken zoals klimaatverandering, energiebevoorrading, schaarse grondstoffen
en demografische veranderingen Hoe gaan we de gezondheidszorg verbeteren en de veiligheid,
en hoe gaan we op een duurzame wijze zorgen voor water en kwaliteitsvol en betaalbaar
voedsel Het enige antwoord is innovatie’ (Europese Commissie, 2010a, 6).
Wij benaderen kenniswerk in deze bijdrage in een ruime zin, waarbij we zowel oog hebben voor
de kenniswerkers zelf, als voor de context waarin kenniswerk wordt verricht. Kennis is immers
een grondstof voor innovatie, en wordt ook beschouwd als een voedingsbodem voor ondernemerschap.
Zo is ook het Pact 2020 opgevat, waarin ‘een ambitieus investeringsprogramma
voor de hele kennisketen wordt uitgewerkt, van onderwijs over onderzoek en ontwikkeling tot
innovatie en ondernemerschap, om het innovatievermogen van de gehele economie wezenlijk te
verbeteren’ (VESOC, 2009, 9).
In de volgende paragrafen behandelen we kenniswerkers daarom in het licht van verschillende
schakels en dimensies van de kennisketen in een internationaal vergelijkend perspectief. Eerst
gaan we in op het aspect ‘kennis ontwikkelen’ met behulp van indicatoren als innovatie,
Research & Development (R&D) en tewerkstelling in hoogtechnologische industrie. Met deze
indicatoren wordt een beeld geschetst van de mate waarin de grondstof ‘kennis’ ontwikkeld
wordt in diverse velden en dimensies van de economie. In een volgende paragraaf wordt de
‘verspreiding’ van kennis via tal van initiatieven van levenslang en levensbreed leren onder de
loep genomen. Levensbreed leren bekijken we hierbij vooral vanuit het perspectief van werkplekleren
of on-the-job leren. Een derde dimensie van kenniswerk wordt aangehaald onder de
titel ‘kennis verzilveren’, en hierin gaan we op zoek naar het verband tussen kenniswerk en
ondernemerschap. Tot slot worden enkele algemene conclusies en beleidsimplicaties geformuleerd.
Doorheen de tekst worden zowel methodologische als inhoudelijke nuances aangebracht.
105