Oosterpark - Stadsdeel Oost - Gemeente Amsterdam

More documents

Recommendations

Info

9 6 3 2 8 7 5 4 1 1. Dubbeltjeswoningen 1880-1887 2. Oosterparkschool (in aanbouw) 1931 3. Stalgebouw Amstelbrouwerij 1912 4. Garage Amsterbrouwerij, in 1965 vervangen door nieuwbouw. 5. HBS 1904 6. Laboratorium voor de Gezondheidsleer met een afdeling Tropische Hygiëne van het KIT 1917 7. Anatomisch laboratorium 1908 8. Koninklijk Instituut voor de Tropen (hier nog zonder uitbreiding)1911-1926 9. Oude Oosterbegraafplaats 1866 ^ Het Oosterpark en de rand van bebouwing langs de Mauritskade. De hoge populieren achter het Tropeninstituut laten nog goed de indeling van de oude begraafplaats (9) zien. Het terrein tussen de HBS (5) en het Anatomisch Laboratorium (7) is bestemd als schooltuin. De Oosterparkschool (2) is in aanbouw. 32 Oosterpark Amsterdam SteenhuisMeurs
Het ‘Plan tot uitbreiding van Amsterdam’ dat de Dienst Publieke Werken onder directeur J. Kalff in 1875 presenteerde was het stedenbouwkundig raamwerk waarbinnen het Oosterpark gerealiseerd werd. Blok IX omvatte de bestemmingen van alle gronden tussen de Rhijnspoorweg en de Linnaeusstraat. De gemeenteraad stelde dit deel van het uitbreidingsplan in februari 1877 vast. Het toekomstige Oosterpark nam een groot deel van Blok IX in beslag en zou direct vanuit de grachtengordel, via de Muiderpoort, bereikbaar zijn. Van forse openbare gebouwen langs de Mauritskade was in het plan Kalff geen sprake. Toch waren veel uit hun voegen barstende openbare instellingen naarstig op zoek naar huisvesting: universiteiten, andere onderwijsinstellingen, musea en gasthuizen. Dergelijke functies pasten eenvoudigweg niet meer in de binnenstad, maar wel in de ring rondom de oude stad, met zijn ruime en opvallende locaties. Dat er in en om het Oosterpark een concentratie openbare, vrijstaande gebouwen verrees is als volgt te verklaren: óf ze stonden er al (Sint Elisabeth Gasthuis) óf ze zijn decennia later door krachtige lobby’s van invloedrijke particulieren of instellingen gebouwd (de Universiteit en het Koloniaal Instituut voor de Tropen). De gemeente bood de partijen alternatieve terreinen aan, bijvoorbeeld aan de Zeeburgerdijk of in het Plan Zuid, maar deze waren vaak minder gunstig gelegen en werden niet geaccepteerd. De bouw van de eerste gebouwen (de HBS in 1904 en het Anatomisch Laboratorium in 1908) was niet volledig in strijd met het voornemen van het Amsterdamse stadsbestuur de begraafplaats en het park in de toekomst samen te voegen. Met de situering van de HBS was zelfs rekening gehouden met de toekomstige parkuitbreiding: het gebouw zou precies tussen twee rijpaden passen. De gebouwen kwamen op de repen onbebouwde, deels aangeplempte grond aan de Mauritskade, destijds geen begraafplaats, maar ook (nog) geen park: ‘die grond kost immers niets; ligt voor de hand, voor ’t grijpen, als ’t ware!’ 21 De komst van de eerste gebouwen bleef niet onopgemerkt. In het Algemeen Handelsblad verzuchtte architect H. Walenkamp in 1906: ‘Reeds werd van den rechter hoek een belangrijk stuk afgenomen voor de plaatsing eener hoogere burgerschool. En nu weer is men van plan, daarnaast in ’t front een laboratorium te bouwen. Hier is men op den slechten weg, want door dit schoolgebouw (op zichzelf wellicht niet zoo kwaad, maar niet passend en veel te hoog in deze omgeving) werd de prachtlijn der afdalende boomengroep [van het Muiderbos] verbroken. Wat zal er van komen als men aldus voort blijft gaan’ 22 Het belang van groen in de stad werd in deze periode onderkend, maar tot spijt van velen bleef de gemeente (hoewel onder druk van derden) bouwgrond uitgeven rondom, voor en deels op de begraafplaats. Pas met de plannen voor het Koninklijk Instituut voor de Tropen (1911) stapte de gemeente Amsterdam definitief af van het plan het Oosterpark volgens het oorspronkelijke ontwerp van Springer uit te voeren. Het omvangrijke bouwwerk maakte de geplande monumentale hoofdentree vanuit de binnenstad onmogelijk en vormde zowel visueel als functioneel een barrière tussen park en stad. Door de jarenlange lobby van de diverse instellingen was in de jaren dertig de hele noordrand van het ‘park’ bebouwd. De meeste vakken met algemene graven waren geruimd om plaats te maken voor een aantal kleinere, tijdelijke gebouwen: een Parkherstellingsoord voor zieke werknemers en bijgebouwen van de laboratoria zoals proefdierenbehuizing en een baarhuis. Het is duidelijk dat er aan de precieze plaatsing van de gebouwen aan de Mauritskade en op de voormalige begraafplaats geen overkoepelend stedenbouwkundige plan ten grondslag had gelegen. Afhankelijk van de functie en het karakter van de instelling gaf elke architect zijn gebouw een eigen oriëntatie en rooilijn mee. De HBS had baat bij een achter op de kavel (op het zuiden gelegen) schooltuin. Voor het Anatomisch Laboratorium was juist een monumentale entree vóór het gebouw belangrijk. De grillige vorm van het KIT is weinig anders dan de lijn die rondom de vakken met eigen (en dus niet te ruimen) graven van de begraafplaats was getrokken. De Openluchtschool was voor haar functioneren afhankelijk van een terras en tuin op het zuiden. Omdat elk bouwinitiatief op zichzelf stond, hebben de gebouwen geen relatie met elkaar en slechts in geringe mate met het park. Het ontstaan van de gebouwen en hun aanhechtig op het Oosterpark wordt hieronder beknopt geschetst. SteenhuisMeurs 4 De gebouwen in het park 33
Page 1 and 2: Oosterpark OOSTERPARK - AMSTERDAM c
Page 3 and 4: Verantwoording Het Koninklijk Insti
Page 5 and 6: 1 Historisch kader Amsterdam-Oost S
Page 7 and 8: Dynamiek aan de Buitensingel, 1860-
Page 9 and 10: Uitbreidingsplan Van Niftrik, 1866
Page 11 and 12: Realisatie van de stadsuitbreiding,
Page 13 and 14: 2 Prijsvraag voor het Oosterpark On
Page 15 and 16: het park. Het resultaat was een uit
Page 17 and 18: padenbeloop, de plek en vorm van de
Page 19 and 20: voetpaden van elk drie meter. 9 14
Page 21 and 22: Latere toevoegingen en aanpassingen
Page 23 and 24: 3 Ontwerpprincipes en ruimtelijk re
Page 25 and 26: ^ Humphrey Repton, View from the po
Page 27 and 28: Volgens Repton was het van belang d
Page 29 and 30: Het Oosterpark laat de vormentaal e
Page 31: 4 De gebouwen in het park Steenhuis
Page 35 and 36: 1890 Sint Elisabeth Gasthuis Sint E
Page 37 and 38: SteenhuisMeurs 4 De gebouwen in het
Page 39 and 40: 1908 Anatomisch Laboratorium Anatom
Page 41 and 42: 1912 Stalgebouw Amstelbrouwerij Sta
Page 43 and 44: Parkuitgang richting Mauritskade, r
Page 45 and 46: het Postkantoor en de Beurs. Een lo
Page 47 and 48: het Instituut het houden van cursus
Page 49 and 50: SteenhuisMeurs 4 De gebouwen in het
Page 51 and 52: Achterzijde van het KIT, 1993. [Avi
Page 53 and 54: oerderij of landhuis, met zadeldak
Page 55 and 56: SteenhuisMeurs 55
Page 57 and 58: 5 Kwaliteiten SteenhuisMeurs 5 Kwal
Page 59 and 60: Kwaliteiten cultuurhistorie relatie
Page 61 and 62: Archieven Literatuur Stadsarchief A

Oosterpark - Stadsdeel Oost - Gemeente Amsterdam

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?