Oosterpark - Stadsdeel Oost - Gemeente Amsterdam

Behalve de beschrijving over
de functionele indeling van het
Oosterpark heeft Springer zijn
ontwerpuitgangspunten niet verder
toegelicht. Deze zijn echter wel te
reconstrueren, op basis van zijn oeuvre,
de algemene ontwikkelingen in de
Landschapsstijl en de opkomst van het
volkspark in Nederland.
‘Landelijke stijl’
Springer ontwierp het Oosterpark in
‘landelijke stijl’. 12 Hij bedoelde hiermee
de Landschapsstijl, die hij tot aan zijn
dood als meest ideale tuinstijl achtte.
Overigens gaat het daarbij niet zozeer
om een esthetische stijl, maar om een
ontwerpmethodiek. In Nederland
werd de bloeiperiode van deze tuinstijl
gemarkeerd door de werkzame periode
van de befaamde tuinarchitect Jan David
Zocher jr., zo rond het midden van de
negentiende eeuw. 13 ‘Landschapsstijl’
is een veelomvattend begrip en elke
tuinarchitect gaf hier op geheel eigen
wijze uitdrukking aan. Er werd echter
wel gewerkt vanuit een basisprincipe,
namelijk het streven naar een
groenontwerp waarin een ideaalbeeld
van de natuur werd neergezet, geijkt
op de romantische schilderkunst van
landschapsschilders als Nicolas Poussin
en Claude le Lorrain. Vormelementen die
hierin thuishoorden waren slingerende
paden langs open weiden, waterpartijen
met glooiende oevers, lange doorzichten
en een afwisselende beplanting. Het
gebruik van schilderachtige gebouwtjes,
rotspartijen, rustieke bruggen,
kunstmatige heuvels en mysterieuze
ruïnes versterkte de illusie van het
landschappelijke en natuurlijke. In
Nederland gebruikten tuinarchitecten
als L.P. Roodbaard (1782-1851), H. van
Lunteren (1780-1848), D. Wattez (1833-
1906) L. Rosseels (1843-1921) en Jan
David Zocher jr. (1791-1870) tot in de
twintigste eeuw deze ontwerpaanpak
voor buitenplaatsen, landgoederen en
stadsparken.
De criteria van Humphrey
Repton
De wortels van de landschapsstijl
liggen in Engeland. Daar was in de
achttiende eeuw, als reactie op de
rechtlijnige en formele tuinontwerpen,
een op het vrije landschap geïnspireerde
ontwerpaanpak ontstaan. In 1805
noemde landschapsarchitect Humphry
Repton (1752-1818) in zijn Observations
on the Theory and Practise of Landscape
Gardening een drietal criteria waaraan
een goede landschappelijke uitleg moest
voldoen:
1. The Picturesque effect: het nastreven
van een schilderachtige sfeer.
2. Continuity: de illusie van ruimtelijke
onbegrensdheid door het verstoppen
of vermommen van de parkgrenzen,
waardoor de wandelaar niet aan het
leven van alledag herinnerd werd.
3. Intricracy: het creëren van een
boeiende wandeling met een
opeenvolging van wisselende
emotionele ervaringen.
24
Oosterpark Amsterdam
SteenhuisMeurs