Onderzoeksrapport Omslagpunten wonen ouderen Ede

Onderzoeksrapport 

Omslagpunten zelfstandig wonen naar wonen in een 

zorgcentrum bij ouderen 

Opdrachtgever: 

Vilente 

Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief 

Junioradviseurs: 

Lisa Hijstek 

Suzan Huisinga 

Peter Oosterhoff 

Marjolein Broekman 

Senioradviseur: 

Alex de Veld 

Datum: 

Juni 2010

Opdrachtgevers: 

Vilente 


Junioradviseurs: 

Lisa Hijstek 




Senioradviseur: 

Alex de Veld 

Datum: 

Juni 2010 

Uitgegeven door: 

Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 

Trefwoorden: 

AOZG, Ergotherapie, Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief, Vilente, vraaganalyseinstrument, 

narratief onderzoek, Wmo-werkplaats, Ede, Renkum, Wageningen en ouderen. 

Het copyright is in bezit van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit klantperspectief. Niets uit 

deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enig vorm of op 

enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming 

van Vilente & Lectoraat Lokale Dienstverlening van Klantperspectief. 

Onderzoeksrapport: Omslagpunten zelfstandig wonen naar wonen in een zorgcentrum bij ouderen 

AOZG, juni 2010 

2

Voorwoord 

Op basis van de vraag van de ouderen, wordt zorg ingericht. Dit is niet alleen het streven van het Lectoraat 

Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief, maar ook van de zorgaanbieder Vilente en ergotherapie. Op 

basis van de vraag van de cliënt wordt de ergotherapeutische behandeling vormgegeven. Een onderzoek naar 

de omslagpunten van zelfstandig wonen bij ouderen, met als doel de zorg hierop te kunnen inrichten, sprak de 

onderzoekers dus erg aan. 

De studenten die dit onderzoek hebben uitgevoerd, studeren allen ergotherapie aan de Hogeschool van 

Arnhem en Nijmegen. In het kader van dit onderzoek hebben de junioradviseurs zich ‘Adviesteam OuderenZorg 

Gelderland, AOZG genoemd. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van zowel het Lectoraat Lokale 

Dienstverlening vanuit Klantperspectief (Lectoraat LDvK) als Vilente; een zorgaanbieder in Ede. 

Andere verslagen die AOZG in het kader van dit onderzoek heeft geschreven, zijn het verantwoordingsverslag 

en de projectfaseverslagen. In het verantwoordingsverslag onderbouwt AOZG haar gemaakte keuzes. 

Wij hebben de afgelopen periode met veel plezier aan dit onderzoek gewerkt. Zonder de inzet van 

verschillende andere partijen hadden we dit resultaat niet kunnen bereiken. Ten eerste gaat onze dank uit naar 

de mensen die deelnamen aan de interviews voor het vertellen van hun persoonlijke verhaal. Ten tweede gaat 

onze dank uit naar Vilente, met daarbij in het bijzonder Janet Kleis, voor het leggen van de contacten binnen 

Vilente. Ook bedanken we graag het Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief voor de goede 

begeleiding en interessante colleges. Ten slotte willen we onze seniorbegeleider, Alex de Veld bedanken voor 

de kritische blik en mentale steun en niet te vergeten Maria van Erp voor haar enthousiasme en kennis 

overdracht. 

Adviesteam OuderenZorg Gelderland, Nijmegen juni 2010, 

Lisa Hijstek 






3

Inhoudsopgave 

Samenvatting ............................................................................................................................... 6 

1. Inleiding ............................................................................................................................. 7 

1.1 Aanleiding ..................................................................................................................................... 7 

1.2 Doelstelling en vraagstelling ......................................................................................................... 8 

1.3 Samenhang andere projecten ....................................................................................................... 8 

1.4 Opbouw ......................................................................................................................................... 9 

2. Achtergrond ..................................................................................................................... 10 

2.1 Vilente ......................................................................................................................................... 10 

2.2 Wmo (nieuwe stijl) ..................................................................................................................... 10 

Wat regelt de Wmo..................................................................................................................... 10 

2.3 Wmo-werkplaatsen .................................................................................................................... 11 

2.4 Woonzorgzones .......................................................................................................................... 12 

2.5 Zelfstandig wonen ...................................................................................................................... 12 

Afgelopen jaren............................................................................................................................. 12 

Huidige situatie en toekomstperspectief ...................................................................................... 13 

2.6 Sociale kaart ............................................................................................................................... 13 

2.7 Voorafgaande onderzoeken ....................................................................................................... 14 

2.8 Ergotherapeutische relatie met het project .............................................................................. 14 

3. Methode .......................................................................................................................... 15 

3.1 Respondenten ............................................................................................................................ 15 

In- en exclusiecriteria .................................................................................................................... 15 

Wervingsprocedure ....................................................................................................................... 15 

Aantal respondenten .................................................................................................................... 16 

3.2 Dataverzameling ........................................................................................................................ 16 

Procedure van het interview ......................................................................................................... 16 

Privacy van de respondenten ........................................................................................................ 16 

Semigestructureerd interview en interviewguide ......................................................................... 17 

Transcriberen van de interviews ................................................................................................... 17 

3.3 Data-analyse ............................................................................................................................... 17 

Thematisch coderen ...................................................................................................................... 18 

Open coderen ................................................................................................................................ 19 

Overig ............................................................................................................................................ 20 

3.4 Literatuuronderzoek .................................................................................................................. 20 

4. Resultaten ........................................................................................................................ 24 

5. Conclusie .......................................................................................................................... 45 

5.1 Wat zijn de beïnvloedingsfactoren bij besluitvorming............................................................. 45 

5.1.1 Onderzoeksvraag ................................................................................................................. 45 

5.1.2 Conclusie .............................................................................................................................. 45 

5.2 Welke zorg en diensten hebben ouderen gemist .................................................................... 46 

5.2.1 Onderzoeksvraag ................................................................................................................ 46 

5.2.2 Conclusie ............................................................................................................................. 46 

5.3 Overige conclusies ...................................................................................................................... 47 



4

6. Discussie ........................................................................................................................... 48 

6.1 Inhoudelijke discussie ................................................................................................................ 48 

Veranderende maatschappij ......................................................................................................... 48 

De 8 bakens van de WMO ............................................................................................................ 48 

6.2 Methode ..................................................................................................................................... 49 

Aantal respondenten .................................................................................................................... 49 

Herkomst van respondenten ......................................................................................................... 50 

Interview zorgadviseurs ................................................................................................................ 50 

7. Aanbevelingen .................................................................................................................. 51 

7.1 Woongroepen ............................................................................................................................ 51 

7.2 Het bekend raken met zorg en diensten .................................................................................... 52 

Het aanstellen van betrokken professionals ................................................................................. 52 

Het geven van voorlichting in seniorenflats ................................................................................. 52 

7.3 Ondersteunen van mantelzorgers ............................................................................................. 53 

7.4 (In)formele zorg dient rekening te houden met de wensen van de cliënt ................................ 53 

7.5 Respondenten van allochtone afkomst ..................................................................................... 54 

7.6 Dienstenmatrix ........................................................................................................................... 54 

Hoe moet een dienstenmatrix er uit komen te zien .................................................................... 55 

Begrippenlijst ............................................................................................................................. 57 

Literatuurlijst ............................................................................................................................. 62 

Artikelen ............................................................................................................................................ 62 

Boeken .............................................................................................................................................. 63 

Rapporten ......................................................................................................................................... 64 

Internet ............................................................................................................................................. 64 

Bijlage I Informatiebrief vanuit Vilente ............................................................................. 65 

Bijlage II Bevestigingsbrief ................................................................................................ 67 

Bijlage III Informed consent ............................................................................................... 68 

Bijlage IV Interviewguide mensen woonachtig in zorgcentrum ............................................ 69 

Bijlage V Interviewguide zorgadviseurs.............................................................................. 73 

Bijlage VI Bevolkingspiramides ........................................................................................... 76 

Bijlage VII Codeerformat ..................................................................................................... 77 

Bijlage VIII Wmo Prestatievelden ......................................................................................... 78 



5

Samenvatting 

Dit onderzoeksrapport is in opdracht van zorgaanbieder Vilente, opgesteld door vier junioradviseurs van de 

Hogeschool Arnhem en Nijmegen, genoemd Adviesgroep Ouderen Zorg Gelderland. AOZG heeft onderzoek 

gedaan naar de omslagpunten van ouderen m.b.t. het zelfstandig wonen en het wonen in een zorginstelling 

binnen de gemeente Ede, Renkum en Wageningen. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar de zorg/diensten 

die ouderen nodig hebben om zelfstandig te blijven wonen. 

In 2007 is in Nederland de Wet maatschappelijke ondersteuning, ingevoerd. De centrale doelstelling van de 

wet is meedoen en deel uitmaken van de samenleving. 

Om op de toenemende vraag naar wonen met zorg en ondersteuning in te spelen, die ontstaat door de 

vergrijzing, zullen er veranderingen in het zorgstelsel moeten plaatsvinden. Voordat deze veranderingen 

ingevoerd kunnen worden dient er per gemeente onderzoek gedaan te worden naar de zorg en diensten die 

aangeboden moeten worden om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen (Ministerie van VWS). Vilente 

is op deze landelijke ontwikkelingen ingegaan door de zorg die zij aanbieden te herstructureren naar 

woonzorgzones. Een woonzorgzone is een woonwijk waar wonen, zorg en welzijnsfuncties worden 

aangeboden vanuit een multifunctioneel centrum met in de nabijheid winkels en medische 

(eerstelijns)voorzieningen. Vilente wil in Ede een dergelijke woonzorgzone opzetten, waarbij zij het zorgaanbod 

willen afstemmen op de wensen en behoeften van de bewoners van de wijk. Zodoende heeft Vilente het 

Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief opdracht gegeven hier onderzoek naar te doen. Op dit 

moment zijn er meerdere onderzoeken uitgevoerd, gericht op de wensen en behoeften van ouderen van 65 

jaar en ouder ten aanzien van wonen, zorg en welzijn binnen de wijk Veldhuizen te Ede. Uit deze onderzoeken 

is gebleken dat de ouderen geen inzicht hebben in het moment dat zij moeten verhuizen naar een 

zorgcentrum. Naar aanleiding van deze uitkomst is besloten dat het noodzakelijk is dat AOZG onderzoek doet 

naar de omslagpunten van zelfstandig wonen naar wonen in een zorgcentrum bij ouderen van 65 jaar en 

ouder. Tevens loopt er een onderzoek naar de wijze waarop ouderen geïnformeerd worden over het aanbod 

van zorg en diensten. Door de resultaten van deze onderzoeken te koppelen kan het huidig aanbod van zorg en 

diensten aangepast worden op de hulpvraag van ouderen. In de toekomst zal dit vorm worden gegeven m.b.v. 

een dienstenmatrix. 

In het onderzoeksrapport wat AOZG heeft opgesteld staan de volgende vraagstellingen centraal: 

- Welke factoren zijn van invloed om hulp te vragen of de keuze te maken om te gaan wonen in een 

zorgcentrum bij ouderen van 65 jaar en ouder, wonend in een zorgcentrum in de gemeente Ede, Renkum 

of Wageningen 

- Welke ideeën en belevingen hebben ouderen van 65 jaar en ouder omtrent zorg/diensten of 

ondersteuning die aangeboden zou moeten worden om langer zelfstandig thuis te wonen 

Met het vraaganalyse-instrument ‘De standaardvraag voorbij’ dat is ontwikkeld door het Lectoraat LDvK heeft 

AOZG het kwalitatief onderzoek vormgegeven. In totaal zijn er 8 respondenten van 65 jaar en ouder 

woonachtig in een zorgcentrum geïnterviewd en 3 zorgadviseurs. Naast het afnemen van de interviews is er 

een uitgebreid literatuuronderzoek verricht ter ondersteuning en onderbouwing van de uitkomsten. Uit het 

onderzoek zijn de volgende factoren naar voren gekomen die het besluit om naar een zorgcentrum 

beïnvloeden: De lichamelijk en/of geestelijke gesteldheid, de aanwezigheid van informele en formele 

zorg/diensten, de bereikbaarheid in de woning en woonomgeving, de aanwezigheid van sociale contacten, het 

gevoel van veiligheid, de beeldvorming van een zorgcentrum en de eigen persoonlijkheid. Op basis van 

bovenstaande thema’s geeft AOZG in dit onderzoeksrapport aanbevelingen aan Vilente. Deze aanbevelingen 

zijn gericht op de zorg en diensten die aangeboden kunnen worden om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig 

thuis te kunnen laten wonen en aanbevelingen m.b.t. nader onderzoek. Een voorbeeld hiervan is het aanstellen 

van een betrokken professional die de wijk in gaat om in kaart te brengen of ouderen nog zelfstandig thuis 

kunnen wonen, een aanspreekpunt zal zijn voor de vragen die de ouderen hebben en het proces van het 

verhuizen naar een zorgcentrum zullen coördineren. 



6

1. Inleiding 

1.1 Aanleiding 

Binnen Nederland treedt de aankomende jaren een sterke vergrijzing op, als gevolg van de naoorlogse 

geboortegolf, waardoor men in 2040 23,6% van de bevolking aan 65 plussers verwacht. (Bijlage V) Nederland 

telde per 1 januari 2009 bijna 2,5 miljoen 65-plussers (15,2% van de totale bevolking), waarvan 631.069 80- 

plussers. Daarnaast blijft de levensverwachting bij geboorte toenemen. Het CBS verwacht een 

levensverwachting in 2050 van 81,5 jaar voor mannen en 84 jaar voor vrouwen. (CBS,2008) Dit geeft aan dat er 

in de toekomst meer toename van de vraag naar wonen en zorg plaatsvindt bij de doelgroep ouderen. Om in te 

spelen op de toenemende vraag naar wonen en zorg, zullen er veranderingen in het zorgstelsel moeten 

plaatsvinden. 

Vanaf januari 2010 heeft er een wetswijziging plaats gevonden binnen de Wmo. Dit wordt vanaf heden de 

Wmo Nieuwe Stijl genoemd. Het hoofddoel van de wetswijziging is om de positie van de burger in de Wmo te 

versterken. De Wmo Nieuwe Stijl richt zich op de ondersteuning van kwetsbare burgers. Onder kwetsbare 

burgers worden mensen met een lichamelijkeen/of geestelijke beperking, ouderen, etc. verstaan. Het is de 

taak van de gemeente om vorm te geven aan de negen prestatievelden van de Wmo Nieuwe Stijl (zie bijlage 

VIII voor de prestatievelden), maar tot op heden hebben de gemeenten hier veel moeite mee. 

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft extra financiële middelen beschikbaar 

gekregen om vernieuwingen in zorg en welzijn tot stand te brengen en de beroepskrachten te scholen, 

waardoor de Wmo Nieuwe Stijl meer gestalte krijgt. Om hieraan bij te dragen heeft het VWS zes Wmowerkplaatsen 

opgericht waarin een hogeschool c.q. lectoraat, burgers, gemeenten, instellingen en 

beroepsbeoefenaren samenwerken aan praktijkontwikkeling, onderzoek en opleiding op het terrein van 

wonen, welzijn en zorg. Één van de werkplaatsen bevind zich in Nijmegen en houdt zich vooral bezig met 

onderzoek en praktijkontwikkeling op het gebied van cliëntondersteuning in de Wmo, ook wel prestatieveld 3, 

“informatie, advies en cliëntondersteuning” genoemd. 

De Hogeschool van Arnhem & Nijmegen beschikt over het Lectoraat Locale Dienstverlening vanuit 

Klantperspectief (LDvK), deze neemt samen met de gemeente en Vilente deel aan de Wmo-werkplaats te 

Nijmegen. Een Wmo-werkplaats kan gezien worden als een kenniscentrum waarin bovenstaande partijen 

samenwerken voor onderzoek, praktijkontwikkeling en opleiding op het gebied van zorg en welzijn. Binnen de 

Wmo-werkplaats worden in totaal aan een vijftal projecten gewerkt. Deze opdracht behoort tot één van de vijf 

projecten van de Wmo-werkplaats, genoemd Ouderen in de wijk Veldhuizen te Ede (Vilente). 

Vilente is op de vergrijzing en landelijke ontwikkelingen, wat in de eerste alinea is beschreven, ingegaan door 

de zorg die zij aanbiedt te herstructureren naar levensloopbestendige woonzorgzones. Vilente is bezig 

dergelijke woonzorgzones op te zetten in de gemeente Ede, omdat ook hier de vraag naar wonen met zorg en 

ondersteuning zal toenemen. Vilente heeft op dit moment nog geen idee welke zorg, diensten en/of 

ondersteuning ouderen van 65 jaar en ouder in de gemeente Ede nodig hebben om zelfstandig te kunnen 

blijven wonen. Daarnaast wil Vilente het zorgen dienstenaanbod in de wijk afstemmen op de wensen en 

behoeften van de bevolking van de wijk en heeft zodoende het Lectoraat Locale Dienstverlening vanuit 

Klantperspectief (LDvK) opdracht gegeven hier onderzoek naar te doen. In overleg met Vilente heeft het 

Lectoraat LDvK besloten het onderzoek deels door junioradviseurs te laten uitvoeren. 

Ons onderzoeksteam, bestaande uit vier junioradviseurs, genaamd AOZG (Adviesteam OuderenZorg 

Gelderland), zal in opdracht van Het Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief en Vilente, de 

zorgaanbieder in Ede een onderdeel van dit project vormgeven. Het Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit 

Klantperspectief en Vilente heeft AOZG gevraagd om indicaties te geven van de omslagpunten ten aanzien van 

zelfstandig wonen met (professionele) zorg/diensten en wonen in een instelling met georganiseerde 



7

zorg/diensten bij ouderen van 65 jaar en ouder in de gemeente Ede, Renkum of Wageningen. Ook wil Vilente 

achterhalen welke hulp ouderen nodig denken te hebben om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te wonen. 

Vanaf september 2009 zijn er door meerdere junioradviseurs onderzoeken uitgevoerd, gericht op de 

vraagpatronen (wensen en behoeften) van ouderen van 65 jaar en ouder ten aanzien van wonen, zorg en 

welzijn binnen de wijk Veldhuizen te Ede. Eén van deze vraagpatronen is gericht op de zelfstandigheid van 

ouderen van 65 jaar en ouder in de wijk Veldhuizen te Ede. Na het afnemen van interviews bij ouderen die 

zelfstandig wonen in de wijk Veldhuizen, is gebleken dat deze respondenten geen inzicht hebben in het 

moment dat zij moeten verhuizen naar een zorgcentrum. Deze resultaten vormen de aanleiding voor het 

project dat AOZG zal gaan uitvoeren. Parallel aan het onderzoek dat AOZG uitvoert zullen er nog twee 

onderzoeken plaatsvinden, die worden vormgegeven door junioradviseurs van de opleiding verpleegkunde en 

de minor seniormanagement die wordt aangeboden door de Faculteit Economie en Management. 

De uitkomsten van het onderzoek dat AOZG uitvoert en de uitkomsten van het onderzoek van de 

junioradviseurs verpleegkunde, gericht op het project Ouderen in Veldhuizen te Ede (Vilente), zullen bijdragen 

aan het opstellen van een dienstenmatrix. De dienstenmatrix zal door een volgend onderzoeksteam worden 

opgesteld. Dit onderzoeksteam zal nog nader onderzoek dienen te verrichten met betrekking tot de hulp en 

diensten die Vilente op basis van de Wmo Nieuwe Stijl kan bieden. 

1.2 Doelstelling en vraagstelling 

AOZG voert een praktijkgericht onderzoek uit onder ouderen in de gemeente Ede, Renkum en Wageningen. 

Om doelgericht aan dit onderzoek te kunnen werken heeft AOZG de volgende SMART-doelstellingen opgesteld: 

- In juni 2010 heeft Vilente een onderzoeksrapport met indicaties van de omslagpunten van zelfstandig 

wonen in de thuissituatie met (professionele) zorg/diensten naar wonen in een instelling met 

georganiseerde zorg/diensten bij ouderen van 65 jaar en ouder in de gemeente Ede, Renkum en 

Wageningen. 

- In juni 2010 zal AOZG een onderzoeksrapport presenteren waarin de omslagpunten worden toegelicht 

en implicaties voor de dienstenmatrix en aanbevelingen worden gegeven voor een vervolg onderzoek 

dat uiteindelijk zal leiden tot het opstellen van een dienstenmatrix. 

Daarnaast heeft AOZG de volgende vraagstellingen opgesteld: 

Welke factoren zijn van invloed om hulp te vragen of de keuze te maken om te gaan wonen in een zorgcentrum 

bij ouderen van 65 jaar en ouder, wonend in een zorgcentrum in de gemeente Ede, Renkum of Wageningen 

Welke ideeën en belevingen hebben ouderen van 65 jaar en ouder omtrent zorg/diensten of ondersteuning die 

aangeboden zou moeten worden om langer zelfstandig thuis te kunnen wonen 

- Welke zorg/diensten of ondersteuning hadden de ouderen van 65 jaar en ouder in de thuissituatie 

- Welke zorg/diensten of ondersteuning wensen ouderen van 65 jaar en ouder nodig te hebben om zo 

lang mogelijk zelfstandig thuis te wonen 

1.3 Samenhang andere projecten 

In onderstaand schema is te zien welke positie AOZG heeft in het gehele onderzoek. AOZG is één van de drie 

onderzoeken die uitgevoerd wordt via Vilente en het onderzoek dat AOZG uitvoert staat in eerste instantie los 

van de andere onderzoeken. Vilente en het Lectoraat LDvK zullen aan het eind van het onderzoek het 

onderzoeksrapport in ontvangst nemen. 



8

Vilente 


Begeleidings 

Commissie: 

Project 

ergotherapie 

Project 

verpleegkunde 

Project 

ouderenmarketing 

(Martha van Biene) 

Maria van Erp 

Alex de Veld 

Onderzoek 

omslagpunten 

ouderen 

Onderzoek 

vraagpatronen 

allochtone 

Nederlanders 

Onderzoek naar de 

manier van 

informatievoorziening. 

Janet Kleis 


en aanbevelingen 


en aanbeveling 


en aanbeveling 

Vervolgproject September 

2010 

Onderzoek diensten en 

ontwikkeling dienstenmatrix 

Januari 2011 

Dienstenmatrix 

1.4 Opbouw 

Dit onderzoeksrapport is opgedeeld in de hoofdstukken: achtergrond, methode, resultaten, conclusie, discussie 

en aanbevelingen. In de achtergrond worden de aspecten beschreven die meespelen in dit onderzoek. De 

stappen die AOZG heeft uitgevoerd tijdens het onderzoek worden beschreven in het hoofdstuk ‘methode’. 

Hierin beschrijft AOZG op welke manier de respondenten zijn geworven, hoe de interviews zijn vormgegeven 

en hoe de verkregen data is geanalyseerd. Tijdens de uitvoer van het onderzoek heeft AOZG gebruik gemaakt 

van het vraaganalyse-instrument dat ontwikkeld is door het Lectoraat LDvK. De resultaten van het onderzoek 

zijn beschreven aan de hand van de thema’s die AOZG tijdens de analyse heeft opgesteld. In het hoofdstuk 

conclusie worden allereerst alle factoren die van invloed zijn om te gaan verhuizen weergegeven en daarnaast 

wordt het antwoord op de vraag welke zorg en diensten ouderen hebben ontvangen en wat ze gemist hebben 

omschreven. De resultaten van het onderzoek en de onderzoeksmethoden worden in het hoofdstuk discussie 

kritisch bekeken. Hier wordt beschreven of de keuzes van AOZG invloed hebben gehad op het resultaat. 

Daarnaast wordt hier ook een Inhoudelijke discussie over individualisering en mantelzorg weergegeven. Als 

laatste zullen er in het hoofdstuk aanbevelingen adviezen gegeven worden. Doordat dit onderzoek een 

onderdeel is van een meerjarenplan, zullen er niet alleen aanbevelingen worden gedaan m.b.t. de zorg en 

diensten die aangeboden kunnen worden om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen, maar er worden 

ook aanbevelingen gedaan m.b.t. het vervolg van het gehele onderzoek, denkend aan de vervolgstappen. 



9

2. Achtergrond 

In de achtergrond wordt beschreven in welke context het onderzoek heeft plaats gevonden. Tevens worden 

belangrijke achtergrond informatie gegeven die in verband staat met het project en meer duidelijk biedt. 

Er word geschreven over Vilente, de Wmo Nieuwe Stijl), de woonzorgzones, het zelfstandig wonen in 

Nederland, de sociale kaart, voorafgaande onderzoeken en tot slot de relatie van ergotherapie met het 

onderzoek. 

2.1 Vilente 

Vilente is een zorgen dienstenaanbieder in de gemeenten Renkum, Wageningen en Ede, ontstaan door 

verschillende fusies tussen zorginstellingen. Ze bieden verzorging, verpleging, huisvesting, thuiszorg, welzijn en 

enkele aanverwante diensten. Vilente is een sociale en betrouwbare partner voor alle mensen die welzijn, zorg 

of dienstverlening nodig hebben én hun eigen leven willen blijven leiden. De visie heeft betrekking op het 

onderzoek namelijk het behoud van zelfstandigheid, dit is een van de grondvlakken van Vilente. Het feit dat 

‘ieder mens uniek is’, leidt het kwaliteitsbeleid van Vilente. Met dat gegeven heeft AOZG het onderzoek vorm 

gegeven. Veiligheid en beschermd wonen zijn onderdeel in de visie van Vilente. Vanaf 2006 tot heden bouwt 

Vilente in wijken in Ede, Renkum en Wageningen verder aan het aanbod van welzijn, zorg (thuis) en 

dienstverlening. (Vilente, 2008) 

2.2 Wmo (nieuwe stijl) 

Een belangrijk onderwerp binnen het onderzoek is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Deze nieuwe wet 

is ingevoerd sinds 1 januari 2007. Het maatschappelijke doel van de Wmo is ‘meedoen’. De wet moet er voor 

zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en mee kunnen doen in de samenleving, 

al of niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. Dat is de onderlinge betrokkenheid tussen mensen. En 

als dat niet kan, is er ondersteuning vanuit de gemeente. De gemeente ondersteunt bijvoorbeeld vrijwilligers 

en mantelzorgers. De Wmo regelt ook de hulp bij het huishouden en zorgt voor goede informatie over de hulp 

en informatie die mensen kunnen krijgen. (Ministerie VWS, 2009a, 2009b) 

Bij de invoering van de Wmo zijn er een aantal wetten vervangen: 

- Wet voorziening gehandicapten (Wvg). De Wvg regelde voorzieningen voor mensen met een beperking of 

handicap. 

- Welzijnswet. De Welzijnswet regelde welzijnswerk, zoals maatschappelijk werk, de peuterspeelplaats, 

jongerenwerk, buurthuizen en vrouwenopvang. 

- Huishoudelijke hulp uit de AWBZ. 

Het uitvoeren van de Wmo is een taak van de gemeente, omdat de gemeente de eigen inwoners beter kent 

dan de landelijke overheid. De gemeente maakt de plannen niet alleen, maar werkt samen met de bewoners. 

Door deze samenwerking is het mogelijk een samenhangend lokaal beleid op te stellen op het gebied van 

maatschappelijke ondersteuning. Hierbij heeft de gemeente de verantwoordelijkheid om alle burgers te laten 

meedoen in de samenleving. (Ministerie VWS, g.d.b) 

Wat regelt de Wmo 

- De Wmo regelt dat mensen die hulp nodig hebben in het dagelijkse leven ondersteuning krijgen van hun 

gemeente. Het gaat om voorzieningen als hulp bij het huishouden, een rolstoel of woningaanpassing. 

- De Wmo ondersteunt mensen die zich inzetten voor hun medemens of buurt. Het gaat bijvoorbeeld om 

mantelzorgers en vrijwilligers. 

- De Wmo stimuleert activiteiten die de onderlinge betrokkenheid in buurten en wijken vergroten. 

- De Wmo biedt ondersteuning om te voorkomen dat mensen later zwaardere vormen van hulp nodig 

hebben. Het gaat bijvoorbeeld om opvoedingsondersteuning en activiteiten tegen eenzaamheid. 



10

In 2008 is het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gestart met het opzetten van een nieuw beleid 

voor vernieuwing en kwaliteitsverbetering van de hierboven uitgelegde Wet Maatschappelijke Ondersteuning. 

(Vereniging Nederlandse Gemeenten, 2008) Dit beleid wordt de ‘Wmo Nieuwe Stijl’ genoemd. Het hoofddoel 

van de wetswijziging is om de positie van de burger in de Wmo te versterken. De Wmo Nieuwe Stijl richt zich 

op de ondersteuning van kwetsbare burgers. Onder kwetsbare burgers worden mensen met een lichamelijkeen/of 

geestelijke beperking, ouderen, etc. verstaan. Het is de taak van de gemeente om de 9 prestatievelden 

van de Wmo Nieuwe Stijl uit te voeren. Omdat veel gemeenten hier moeite mee hebben heeft het ministerie 

van VWS acht bakens opgericht om de WMO in de praktijk vorm te geven. 

- Vraaggericht; Richt zich op het achterhalen van problemen die de cliënt ervaart. Het gaat er hier met name 

om dat de vraag achter de vraag wordt achterhaald en dat hier een passende oplossing voor wordt 

gezocht. 

- Direct er op af. Richt zich op het actief benaderen van burgers die geen ondersteuning willen of niet weten 

hoe ze die moeten organiseren. Hiermee wil de overheid de bureaucratie in de zorg verminderen. 

- Eigen kracht van de burger. Richt zich op het (terug-)krijgen van de regie bij burgers. Het ministerie van 

VWS vindt het belangrijk dat mensen die tijdelijk uit hun eigen kracht zijn, weer aan de slag gaan. 

- Formeel en informeel in optimale verhouding. Richt zich op verbeteren van de samenwerking tussen 

informele en formele zorg. 

- Doordachte balans van collectief en individueel. Beschrijft dat gemeenten eerst mogelijkheden van 

collectieve welzijnsarrangementen moeten inzetten. Indien zorg/diensten niet aansluit op de vraag van 

cliënten, komen zij in aanmerking voor individuele voorzieningen. 

- Integraal werken. Het is van belang dat uitvoerende organisaties samenwerken aan gezamenlijke 

probleemoplossingen. Het is aan de gemeente de taak om een integrale en samenhangende aanpak van 

de problemen van de burger te bevorderen. 

- Niet vrijblijvend. De gemeentes en aanbieders moeten hierbij duidelijk laten zien hoe zij aan de Wmo 

Nieuwe Stijl bijdragen. Het gaat hier niet meer om het afvinken van alle producten, aantallen en 

activiteiten, maar om hetgeen wat de burger nodig heeft. Wat van belang is dat er resultaatgericht 

gewerkt wordt, waarbij de problemen worden benoemd en de oplossingen worden gedefinieerd. 

- Ruimte voor de professional. Richt zich op de professionals. Zij moeten beschikken over de juiste kennis, 

vaardigheden en een ondernemende houding. Het ministerie van VWS wil de professionals de ruimte 

geven en gebruik maken van de competenties waarover zij beschikken voor de uitvoering van de WMO 

Nieuwe Stijl. 

2.3 Wmo-werkplaatsen 

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft extra financiële middelen beschikbaar 

gekregen om vernieuwingen in zorg en welzijn tot stand te brengen en de beroepskrachten te scholen, 

waardoor de Wmo Nieuwe Stijl meer gestalte krijgt. Om hieraan bij te dragen heeft het VWS per september 

2009 zes Wmo-werkplaatsen opgericht waarin een hogeschool c.q. lectoraat, burgers, gemeenten, instellingen 

en beroepsbeoefenaren samenwerken aan praktijkontwikkeling, onderzoek en opleiding op het terrein van 

wonen, welzijn en zorg. In een vijftal projecten wordt met partners op het gebied van wonen, welzijn en zorg 

gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe praktijken voor dienstverlening volgens de Wmo Nieuwe Stijl. Één van 

de werkplaatsen bevind zich in Nijmegen en houdt zich vooral bezig met onderzoek en praktijkontwikkeling op 

het gebied van cliëntondersteuning in de Wmo, ook wel prestatieveld drie, “informatie, advies en 

cliëntondersteuning” genoemd. (Wmo-werkplaatsen, g.d.) 

Vanuit zes hogescholen in Nederland zijn de zes Wmo-werkplaatsen ingericht, die samen 30 innovatieve 

praktijken ingang zetten. Het programma loopt van 2009 tot 2011. De Hogeschool van Arnhem & Nijmegen 

beschikt over het Lectoraat Locale Dienstverlening vanuit Klantperspectief (LDvK), deze neemt samen met de 

gemeente en Vilente deel aan de Wmo-werkplaats te Nijmegen. Deze opdracht behoort tot één van de vijf 

projecten van de Wmo-werkplaats, genoemd Ouderen in de wijk Veldhuizen te Ede (Vilente). (Ministerie VWS, 

2009d) 



11

2.4 Woonzorgzones 

Vilente is op de vergrijzing en landelijke ontwikkelingen ingegaan door de zorg die zij aanbieden te 

herstructureren naar levensloopbestendige woonzorgzones. Een woonzorgzone is een gewone woonwijk waar 

wonen, zorg en welzijnsfuncties worden aangeboden vanuit een multifunctioneel centrum met in de nabijheid 

winkels voor de dagelijkse boodschappen en medische eerstelijnsvoorzieningen. De woonzorgzones worden 

opgedeeld in drie schillen, waarbij in elke schil de hulpbehoevendheid van de cliënt en de aangeboden hulp 

met elkaar in verband staan. Woonzorgzones worden in de Wmo Nieuwe Stijl ook wel woonservicegebieden 

genoemd. (Vilente, g.d.) In de wijk Veldhuizen in Ede is Vilente bezig een dergelijke woonzorgzone op te zetten 

omdat ook hier de vraag naar wonen met zorg en ondersteuning zal toenemen. 

In een woonzorgzone wordt met bewoners van wijken, corporaties, zorginstellingen, gemeente en 

welzijnsorganisaties aan de slag gegaan om wijken ook gastvrij te maken voor mensen die wel eens of heel 

vaak zorg nodig hebben. De zorg of ondersteuning die wordt geboden is afhankelijk van de behoefte van de 

wijkbewoners. “In het ene geval zal eerst de 24-uurs alarmering worden opgezet en in het andere geval de 

wijkeettafel en het ontmoetingspunt. Door samenhang tussen wonen, woonomgeving, welzijn en zorg als 

uitgangspunt te nemen en de projecten daarmee te verbinden, wordt er een onzichtbaar weefsel over de wijk 

gelegd waardoor mensen er langer zelfstandig en prettig kunnen blijven wonen” (Harkes, 2004). 

2.5 Zelfstandig wonen 

Het bevorderen van zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid en maatschappelijke participatie van ouderen 

staat al enkele jaren centraal in het ouderenbeleid van de rijksoverheid, eventueel met aanvullende zorgen 

dienstverlening. In 1971 woonde 80 % in een zelfstandige woonruimte, nu zal dat zeker 10 % hoger liggen. 

Ondanks de gestegen gemiddelde leeftijd neemt het percentage ouderen in verzorgingshuizen af (1970: 10%, 

2003: 5%) (Boot & Knapen, 2005) De Woon-zorg-stimuleringsregelingen, waarbij het ministerie van VWS 

samenwerkt met het ministerie van VROM hebben als doel ‘een op de vraag toegesneden aanbod’ van speciale 

(zorg) woningen te stimuleren, zodat mensen die zorg of begeleiding nodig hebben langer zelfstandig kunnen 

blijven wonen. In alle gemeenten worden activiteiten voor ouderen gesubsidieerd, zoals alarmering en 

maaltijdverzorging, ouderenadvisering, vervoer, ‘meer bewegen voor ouderen’ en dagvoorzieningen. Daarbij is 

de afstemming met wonen en zorg van groot belang. (van Dam & Wiebes, 2005) 

Afgelopen jaren 

Het is nog niet zo heel lang geleden dat het gebruikelijk was om mensen die te kampen hadden met een 

langdurige fysieke of cognitieve beperking te huisvesten in grootschalige instituten buiten de stad. In deze 

voorzieningen waren zij verzekerd van 24-uurszorg, opvang, begeleiding en de nodig geachte „rust en 

regelmaat‟. Vanaf de jaren zeventig werden steeds meer vraagtekens gezet bij deze gang van zaken. “Bij zowel 

de bewoners van de instituten als het behandelend en verzorgend personeel groeide de overtuiging dat het 

beter en dus wenselijk was dat mensen met beperkingen niet werden opgenomen. Ze zouden in staat moeten 

worden gesteld een zo gewoon mogelijk leven te leiden” (Koops & Kwekkeboom, 2005). Sindsdien heeft het 

beleid rond mensen met beperkingen in toenemende mate in het teken gestaan van de zogenoemde 

extramuralisering en de daaruit voortvloeiende noodzaak om een passend aanbod buiten de instituten te 

creëren. 

Het geheel van veranderingen die noodzakelijk zijn om het mogelijk te maken dat mensen met een 

beperkingen zelfstandig kunnen wonen en aan de samenleving deel kunnen nemen wordt ook wel 

‘vermaatschappelijking’ genoemd. Een belangrijk deel van de veranderingsprocessen in de zorg zijn al geruime 

tijd geleden in gang gezet. Zo werd al in de jaren tachtig begonnen met de zogenoemde extramuralisering: het 

buiten de muren van de instellingen verlenen van zorg. De betrokken partijen waren het er over eens dat 

extramuralisering in het algemeen bij zou dragen aan grotere maatschappelijke participatie en integratie van 



12

mensen met beperkingen. Echter was extramuralisatie niet genoeg voor daadwerkelijke maatschappelijk 

participatie en integratie. (Koops & Kwekkeboom, 2005) 

Doordat steeds meer zorg, behandelingen, begeleiding, dienstverlening, huisvesting en dagbesteding niet meer 

in één instelling werd aangeboden, werd de samenhang verbroken. Steeds meer organisaties gingen los van 

elkaar arrangementen aanbieden, ook op andere levensterreinen dan zorg en wonen. Hierdoor ontstond de 

behoefte naar het afstemmen van het aanbod op elkaar en er werd besloten dat 

belangenbehartigingsorganisaties een stem moesten hebben in de besluitvorming over zorgaanbod. Door de 

samenwerking tussen verschillende instellingen, werden netwerken ontwikkeld waarbinnen de 

werkzaamheden op elkaar worden afgestemd. Men was van mening dat deze samenwerking vooral op lokaal 

niveau vorm moest krijgen. De lokale overheid kreeg de taak om erop toe te zien dat de instellingen inderdaad 

met elkaar samenwerken en hun aanbod afstemmen. (Koops & Kwekkeboom, 2005) 

Naast de professionele zorg kregen de burgers de afgelopen jaren ook een steeds belangrijkere rol in de 

maatschappelijke integratie en participatie van mensen met een beperking. Voorbeelden hiervan zijn het doen 

van vrijwilligerswerk of het aanbieden van betaald werk aan mensen met een beperking. Daarnaast werd van 

de burgers steeds meer verwacht dat zij steun en opvang bieden aan mensen met een beperking om zo het 

beroep doen op professionele dienstverleners te voorkomen of te verminderen. Dit gebeurt voornamelijk in de 

vorm van mantelzorg aan familie en vrienden. (Koops & Kwekkeboom, 2005) 

Huidige situatie en toekomstperspectief 

Het aantal ouderen zal in de toekomst flink toenemen. In 2007 was 14% van de bevolking ouder dan 65 jaar. In 

2020 zal dat bijna 20% zijn (STG, 2007). Ook het aantal allochtonen in de oudere bevolking zal in de komende 

15 jaar toenemen. In 2007 was ruim 2% van de 65-plussers niet-westers allochtoon. In 2020 is dat 4%. Naast 

het feit dat het overheidsbeleid gericht is op het terugdringen van de residentiële zorg, willen ook de ouderen 

van tegenwoordig steeds langer – zo zelfstandig en actief mogelijk – thuis blijven wonen (STG, 2007). De 

preventie van beperkingen en het bevorderen van zelfstandigheid onder ouderen kent verschillende 

aangrijpingspunten; het aanpassen van woningen, vervoersvoorzieningen, het verzorgen van warme 

maaltijden, huishoudelijke hulp, het verhogen van zelfmanagementvaardigheden en het ondersteunen van 

mantelzorgers. Deze ontwikkelingen vallen ook terug te zien in de cijfers: In 2007 woonde 94% van 65-plussers 

en 70% van 80-plussers nog zelfstandig. Door deze extramuralisering, verschuift steeds meer de zorg voor 

ouderen naar de thuissituatie en neemt de rol van de eerstelijnszorg voor ouderen toe. (Gezondheidsraad, 

2005) 

2.6 Sociale kaart 

Wijzigingen in weten regelgeving op het gebied van sociale zekerheid en arbeidsmarktbeleid gebieden de 

gemeentelijke overheid om: 

- op te treden als regisseur' 

- voorwaarden te scheppen 

- voorzieningen te realiseren en toegankelijk te maken voor burgers en (keten-)partners op de markt van 

zorg, wonen, welzijn en re-integratie. 

Een helder overzicht van het actuele voorzieningen- en activiteitenaanbod op lokaal en regionaal niveau is 

daarbij onmisbaar. Een sociale kaart kan dit overzicht creëren. Het is een gebruiksvriendelijke catalogus op het 

gebied van zorg, welzijn, wonen, sociale activering, inkomen, opleiding en re-integratie. Het biedt een actueel 

overzicht van producten, activiteiten en organisaties in een gemeente, regio en/of provincie. Wat voor zowel 

burgers als professionals een goed overzicht geeft. (Disk, 2010) De sociale kaart kan een basis vormen voor de 

in de toekomst ontwikkelde dienstenmatrix, die naar aanleiding van de onderzoeksresultaten gemaakt zal 

worden. Gidz heeft in de loop der tijd een "sociale kaart" opgebouwd met daarin de adressen van veel zorgen 

welzijnsinstellingen in Gelderland en is ondergebracht in het Sociaal Informatiesysteem Gelderland. 



13

2.7 Voorafgaande onderzoeken 

In 2007 heeft de stichting Maat aan het lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief (LDvK) 

opdracht gegeven om een instrument te ontwikkelen waarmee systematisch de vragen en behoeften van 

burgers verzameld, geanalyseerd en in vraagpatronen geordend kunnen worden. In opdracht van het LDvK 

(Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) en in samenwerking met Vilente (Ede) is er vervolgens in 2009 een 

onderzoek uitgevoerd onder de bewoners van de wijk Veldhuizen in Ede. 

Het onderzoek naar de vraagpatronen in Ede is uitgevoerd door een groep van 5 ergotherapeuten en 3 duo’s 

van de opleiding verpleegkunde . Zij hebben met behulp van open interviews en het vraaganalyse-instrument, 

inzicht verkregen in vragen, wensen en behoeften ten aanzien van het wonen, de zorg en het welzijn in de wijk 

Veldhuizen. Deze interviews werden gehouden bij thuiswonende ouderen. Naar aanleiding van de interviews 

hebben de onderzoekers een analyse gemaakt over de resultaten van de interviews en deze verbonden aan 

conclusies . De ouderen hebben vooral behoeften aan sociale controle, goede en bereikbare voorzieningen, 

privacy wanneer ze naar een zorgcentrum verhuizen, een centraal aanspreekpunt, zich veilig voelen & 

recreatiemogelijkheden. Deze vraagpatronen zijn van belang om in het huidige onderzoek mee te nemen, 

zodat de in de toekomst gemaakte dienstenmatrix zowel aansluit op dit onderzoek als op de voorafgaande 

onderzoeken. 

2.8 Ergotherapeutische relatie met het project 

Ergotherapie is gericht op de individuele patiënt, de persoon (en zijn systeem), organisatie en/of populatie 

(community-based). Ergotherapeuten dragen bij aan het mogelijk maken van het handelen, zodat participatie - 

het deelnemen van mensen aan het dagelijkse en maatschappelijke leven - gerealiseerd wordt ten behoeve van 

gezondheid en welzijn. Dit wordt bereikt door de mogelijkheden van personen, organisaties of populaties in 

het handelen te benutten en te vergroten, dan wel door de omgeving aan te passen en/of te gebruiken. 

Ergotherapeuten richten zich steeds meer op individuen en groepen mensen die om welke reden dan ook 

belemmeringen ondervinden in het deelnemen aan de maatschappij (community- based occupational therapy). 

In het kader van maatschappijgerichte ergotherapie levert de ergotherapeut ook een bijdrage aan landelijke en 

locale politiek, gericht op het op gang brengen van een proces waarin de samenleving zich bewust wordt van 

en gaat bijdragen aan een rechtvaardige maatschappij, evenwaardige vrijheid, respect en solidariteit. Door een 

omgeving te creëren waarin mensen kunnen handelen worden mensen uitgenodigd en gestimuleerd tot 

handelen, krijgen zij waardering en kunnen zij participeren in de maatschappij (inclusive society). (Van 

Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009) 

In de afgelopen eeuw is het aantal 65-plussers toegenomen van 0,3 naar 2,3 miljoen. Van de bijna 2,3 miljoen 

Nederlanders van 65 jaar en ouder wonen er 100.000 in een verzorgingshuis en 50.000 in een verpleeghuis. 

Nederland telt bijna 1.700 verzorgings- en verpleeghuizen. (bron: SCP, Ouderen in instellingen 2005) 

Er wordt binnen de ouderenzorg steeds meer de nadruk gelegd op enerzijds de kwaliteit van leven en 

anderzijds op thuiszorg. Het economische aspect van de gezondheidszorg overheerst nog steeds en er is een 

stijgende vraag naar ergotherapeuten die interventie kunnen uitvoeren in de thuissituatie om thuiswonende 

ouderen langer thuis te houden. (Kuiper & Satink, 2006) Daarnaast geven ergotherapeuten advies en 

voorlichting aan onder andere zorginstellingen waarbij de nadruk wordt gelegd op het gezond ouder worden, 

omgevingsaanpassingen en hulpmiddelen voor het veilig ouder worden. De ergotherapeut is een expert op het 

gebied van vraaggerichte zorg. Vraaggerichte zorg wordt omschreven als een gezamenlijke inspanning van de 

cliënt en de hulpverlener die er in resulteert dat de cliënt de hulp ontvangt die tegemoetkomt aan zijn wensen 

en verwachtingen en die tevens voldoet aan professionele standaarden (Van der Kraan 2001). Binnen het 

onderzoek zal deze ergotherapeutische expertise een meerwaarde vormen, aangezien Vilente wil achterhalen 

welke diensten zij moeten aanbieden om ouderen langer zelfstandig thuis te kunnen laten wonen. Om dit 

inzichtelijk te maken is het noodzakelijk om te achterhalen welke hulpvragen ouderen hadden in hun 

thuissituatie en wat de oorzaak is geweest dat zij niet meer in staat waren om zelfstandig thuis te wonen. De 

resultaten uit het onderzoek kunnen worden gebuikt door Vilente om de zorg en diensten af te stemmen op 

deze hulpvragen, met als doel dat de ouderen ondanks hun belemmeringen langer kunnen participeren in de 

maatschappij. Dit sluit aan op het community- based werken vanuit de ergotherapie. 



14

3. Methode 

AOZG heeft een kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar aanleiding van de vraagstellingen ‘Welke factoren zijn 

van invloed om hulp te vragen of de keuze te maken om te gaan wonen in een zorgcentrum bij ouderen van 65 

jaar en ouder, wonend in een zorgcentrum in de gemeente Ede’ en ‘Welke ideeën en belevingen hebben 

ouderen van 65 jaar en ouder omtrent zorg/diensten of ondersteuning die aangeboden zou moeten worden om 

langer zelfstandig thuis te kunnen wonen’ Een kwalitatief onderzoek biedt de deelnemer de ruimte 

achterliggende motivaties, meningen, wensen en behoeften te uiten. Daarnaast wordt bij kwalitatief 

onderzoek de werkelijkheid geconstrueerd door het individu, deze is subjectief van aard. “De kern van 

kwalitatief onderzoek is het ontdekken van eigenschappen van verschijnselen en gebeurtenissen uit de te 

onderzoeken werkelijkheid. Kwalitatief onderzoek doen betekent zo zorgvuldig mogelijk proberen te begrijpen 

hoe een ander de situatie ervaart” (Jonker, 2004). 

AOZG heeft als onderdeel van het kwalitatieve onderzoek een narratief onderzoek uitgevoerd. Met het 

uitvoeren van narratief onderzoek stelt AOZG het veranderproces in de tijd, en specifiek de ervaringen van de 

respondenten in dat proces centraal. Met narratief onderzoek gaat men niet op zoek naar de ervaringen zelf, 

maar naar de onderliggende gedachten en het onderliggende gevoel dat de respondenten hebben bij een 

ervaring. Om te onderzoeken wat de ervaringen van ouderen van 65 jaar en ouder zijn heeft AOZG narratieven 

verzameld. “Narratieven zijn alle gegevens in proza die niet voortkomen uit gesloten vragen of vragen die korte 

antwoorden vereisen. Ze gaan over biografische bijzonderheden van gebeurtenissen zoals ze verteld worden 

door degenen die ze hebben meegemaakt” (van Biene, 2008). Tijdens het voorbereiden en uitvoeren van dit 

onderzoek, heeft AOZG gebruik gemaakt van het vraaganalyse-instrument “De standaardvraag voorbij”, als 

methode. Het vraaganalyse-instrument is ontwikkeld door het Lectoraat LDvK en biedt houvast in de 

procedure, gegevensverzameling en analyse van het onderzoek. Het is een instrument waarmee narratief 

onderzoek naar vraagpatronen kan worden uitgevoerd. 

3.1 Respondenten 

In- en exclusiecriteria 

AOZG heeft een aantal in- en exclusiecriteria gehanteerd bij het selecteren van respondenten. De 

respondenten moesten woonachtig zijn in een zorgcentrum binnen de gemeente Renkum, Wageningen en/of 

Ede en 65 jaar of ouder (de gebruikelijke pensioenleeftijd) zijn. Bovendien moesten de respondenten in staat 

zijn om in de Nederlandse taal aan het interview deel te nemen en akkoord gaan met audio-opname. 

Exclusiecriteria waren het niet kunnen deelnemen aan het gesprek, door bijvoorbeeld ernstige cognitieve en/of 

spraakstoornissen. Daarnaast was een exclusiecriteria de aanwezigheid van derden en ouderen die acuut zijn 

opgenomen in het verzorgingshuis. 

Wervingsprocedure 

Bij het werven van de respondenten is gekozen om bewoners van verzorgingshuizen binnen de gemeente Ede 

(De Klinkenberg, St. Barbare en De Pleinen) te benaderen voor deelname. AOZG wilde bewoners binnen de wijk 

Veldhuizen benaderen, maar tijdens een gesprek met de opdrachtgever, Janet Kleis, bleek dat dit niet haalbaar 

is, omdat het merendeel van de bewoners van Vilente cognitief beperkt is en er binnen een half jaar niet veel 

nieuwe bewoners komen. Om deze reden heeft AOZG ervoor gekozen om bewoners in verzorgings- en 

verpleeghuizen binnen de gemeente Ede te benaderen. Na verloop van tijd bleek dat dit niet voldoende 

respons gaf en is er na gesprekken met de opdrachtgever en de senioradviseur besloten om ook bewoners van 

verzorgings- en verpleeghuizen in de gemeente Renkum (Mooi-land, Heidesteijn, Beekdal, Overdal) en 

Wageningen (Pieter Pauw) te benaderen. Daarnaast is het maximum aantal van 8 – 10 respondenten 

vastgesteld vanwege de geringe tijd die AOZG nog te besteden had. Deze manier van werving heeft ook niet 

voldoende deelname aan het onderzoek opgeleverd, waardoor AOZG in samenspraak met de opdrachtgever 

heeft besloten om een aantal zorgadviseurs te interviewen. AOZG heeft de respondenten geworven door het 

onderzoek vooraf in een brief aan te kondigen (zie bijlage I). In deze brief stond een korte introductie van het 



15

project en werd gevraagd of bewoners deel wilden nemen aan het onderzoek en kondigde AOZG aan dat de 

antwoordstrookjes bij de receptie dienden ingeleverd te worden. Wanneer bleek dat een oudere deel wilde 

nemen aan het onderzoek werd er telefonisch contact opgenomen door AOZG om een afspraak te maken voor 

de afname van het interview. Ter bevestiging van de afspraak werd er een bevestigingsbrief gestuurd naar de 

respondent waarin de datum, tijd, plaats en naam van de onderzoeker werd benoemd (zie bijlage II). 

Voorafgaand aan het interview heeft AOZG extra uitleg gegeven over het onderzoek en het belang van de 

deelname van de respondent benadrukt. 

Aantal respondenten 

Het vooraf gestelde wenselijke aantal respondenten was 20. Om het totaal wenselijke aantal van respondenten 

te werven zijn er ongeveer 50 huishoudens in de verzorgingshuizen binnen de gemeente Ede (De Klinkenberg, 

St. Barbare en De Pleinen) benaderd met de vraag mee te doen aan dit onderzoek. Na afloop van de eerste 

werving binnen deze verzorgingshuizen bleek dat AOZG drie reacties had, waarvan één persoon deel wilde 

nemen aan het onderzoek. Na de tweede werving bleek dat er negen reacties uit de verzorgingshuizen waren, 

waarvan vijf positief en er was één positieve reactie uit het verpleeghuis te Wageningen. Omdat AOZG te 

weinig ouderen heeft kunnen werven is er besloten om twee zorgadviseurs te interviewen. Tijdens het 

interview met de eerste zorgadviseur bleek dat hier nog een tweede zorgadviseur bij aanwezig wilde zijn, 

waardoor AOZG in totaal drie zorgadviseurs heeft geïnterviewd. Na telefonisch contact met een 

verzorgingshuis in de gemeente Ede, bleek dat er nog een echtpaar was die deel wilde nemen aan het 

onderzoek, maar na contact te hebben gehad met deze persoon bleek dat deze toch wilde afzien van 

deelname. Na telefonisch contact met alle benaderde verzorging- en verpleeghuizen heeft AOZG nog één 

persoon bereid gevonden om deel te nemen aan het onderzoek. In totaal heeft AOZG uiteindelijk acht ouderen 

en drie zorgadviseurs geïnterviewd. 

3.2 Dataverzameling 

Procedure van het interview 

Alle interviews werden door twee onderzoekers afgenomen; de één nam hierbij het woord en de ander vulde 

eventueel aan. Hier is voor gekozen in verband met waarborging van de eigen veiligheid en om elkaar waar 

nodig te ondersteunen. Daarnaast heeft AOZG de kwaliteit van het interview hiermee verhoogd en ervoor 

gezorgd dat elke onderzoeker gelijkwaardige informatie heeft kunnen achterhalen. Alle interviews hebben bij 

de ouderen thuis plaatsgevonden. Voor ouderen die de voorkeur gaven dit ergens anders te doen, had AOZG 

de mogelijkheid om in samenspraak met Vilente een beschikbare ruimte te zoeken. Hier is uiteindelijke geen 

gebruik van gemaakt. Aan het begin van elk interview werd benadrukt dat het om het eigen verhaal en de 

ervaringen van de respondent ging en dat hier geen goed of fout aan verbonden kon worden. De afname van 

de interviews zijn opgenomen m.b.v. een voice-recorder waar AOZG meerdere redenen voor heeft. Ten eerste 

wil AOZG de woorden van de respondenten gebruiken in de analyse. Ten tweede kunnen de onderzoekers zich 

volledig op het gesprek richten zonder mee te hoeven schrijven. Ten derde blijkt soms pas achteraf dat 

opmerkingen die op het eerste gezicht niet relevant zijn toch van betekenis zijn voor het onderzoek. Ten vierde 

is zo de kwaliteit van de interviews te beoordelen omdat de opname de mogelijkheid biedt om het interview 

opnieuw te beluisteren (Biene, 2008). 

Privacy van de respondenten 

De geluidsopnamen die tijdens het afnemen van de interviews door middel van voice-recorders zijn gemaakt, 

zijn na het transcriberen vernietigd. Daarnaast is het noemen van namen vermeden in de transcripties. Bij 

aanvang van de interviews zijn alle respondenten geïnformeerd over de privacymaatregelen die voor het 

onderzoek werden gehanteerd. Voorafgaand aan het begin van het interview, hebben de respondenten het 

informed consent (zie bijlage III) getekend, waarmee zij toestemming gaven voor het maken van opnames en 

het gebruik van de informatie die zij tijdens het interview vertelden. 



16

Semigestructureerd interview en interviewguide 

AOZG heeft een semigestructureerd interview afgenomen bij haar respondenten om de narratieven van de 

respondenten te verzamelen. „Bij het half- of semigestructureerd interview liggen niet alleen de onderwerpen, 

maar ook de belangrijkste vragen en in principe de volgorde vast. Je bent vrij om de volgorde te veranderen 

mocht dit nodig zijn” (Baarda, 2005). Alle interviews zijn afgenomen doormiddel van een vooraf opgestelde 

interviewguide (zie bijlage IV). In deze guide stonden vragen opgesteld rondom zelfstandig wonen, eerste 

verandermoment qua zorgvraag, volgend verander moment qua zorgvraag en de overgang naar een 

zorgcentrum. De interviewguide diende soms als voorbeeld voor vragen en soms werd het als middel gebruikt 

om te controleren of onderwerpen voldoende aan de orde waren geweest. De guide is gebruikt als leidraad. 

Transcriberen van de interviews 

Om interpretatie te voorkomen heeft AOZG de interviews extensief getranscribeerd, wat betekent dat de 

interviews uitgebreid zijn uitgeschreven, maar zonder ehms en zeg-maars. AOZG heeft dit gedaan om te 

voorkomen dat de taal van de respondent wordt vertaald naar een versie van de Nederlandse taal die als enige 

correcte wordt beschouwd; er wordt geen uitspraak gedaan over de talige kwaliteit van de interviews. De 

transcripties vormen de basis van het coderen. Coderen is een manier van betekenisgeving. De codering 

verloopt in een aantal fasen (Biene, 2008). AOZG heeft voorafgaand aan het transcriberen een aantal afspraken 

gemaakt, zodat de onderzoekers allemaal dezelfde werkwijze hanteerden. 

3.3 Data-analyse 

AOZG heeft besloten om voor de zorgadviseurs en interviews met ouderen twee verschillende 

analysemethoden te gebruiken. De data-analyse is opgedeeld in thematisch coderen van de interviews met 

ouderen en open coderen bij de interviews met de zorgadviseurs. Allereerst wordt het onderdeel thematisch 

coderen van de transcripties van ouderen beschreven. Vervolgens worden de stappen weergegeven van het 

open coderen van de transcripties van de zorgadviseurs. 



17

Thematisch coderen 

1. Coderen volgens codeerformat (zie bijlage VII) 

Het coderen aan de hand van vooraf opgestelde labels, wordt thematisch coderen genoemd. ‟Voor het 

coderen van de interviews is het van belang tekstfragmenten te vinden met een zekere kwaliteit en 

betekenis‟(van Biene, 2008). Om de tekstfragmenten te vinden, heeft AOZG elk getranscribeerd interview van 

de ouderen woonachtig in een verzorgings- of verpleeghuis meerdere keren gelezen en daarna bepaalt welke 

fragmenten van betekenis en kwaliteit zijn. Voorafgaand aan het coderen heeft AOZG de tekstfragmenten 

nogmaals kritisch bekeken en zo kort mogelijk samengevat. Vervolgens zijn alle fragmenten gecodeerd aan de 

hand van de labels in het codeerformat dat door het Lectoraat LDvK is ontwikkeld (zie bijlage VII) . In het 

codeerformat worden de labels onderverdeeld in drie categorieën: 

- ‘wat’ : waar gaat de opmerking van de geïnterviewde over; 

- ‘wie’ : de radius of schaal waar de geïnterviewde over spreekt; 

- ‘hoe’ : dit betreft de kwaliteit van het „wat‟ uit de eerste indeling (Satink en Erp, 2009); 

- De laatste kolom bevat de essentie van het fragment in de vorm van een samenvatting (Biene, 2008). 

Tijdens het coderen van de fragmenten kwam AOZG tot de conclusie dat een aantal labels in het codeerformat 

ontbrak, dat naar mening van AOZG tijdens dit onderzoek van groot belang is. AOZG heeft dit probleem met E. 

Jansen van het Lectoraat LDvK besproken en de resultaten die uit het coderen voortvloeiden zijn in een 

consensusbijeenkomst met de overige onderzoeksgroepen onderling besproken om de werkwijze onderling af 

te stemmen. Omdat een aantal codes volgens AOZG van groot belang is, heeft AOZG een aantal labels 

toegevoegd. Alle labels uit het codeerformat staan in onderstaande figuur vermeld. De cursief- en vetgedrukte 

labels zijn de labels die AOZG heeft toegevoegd. 

Wat Wie Hoe 

Fysieke omgeving Woning Tevreden 

Toegankelijkheid van zorgen Straat 

Niet tevreden 

dienstverlening 

Bereikbaarheid Wijk Neutraal 

Sociale relaties Eigen Aanbod 

Persoonlijk welbevinden Naasten Vraag 

Zorg, service en ondersteuning Veraf Probleem 

Financieel en materiële status Machthebber Oplossing 

Zingeving Onderdaan Conflict 

Gemeenschapsactiviteiten Huidige situatie Harmonie 

Culturele voorzieningen Situatie in het verleden Betrokken 

Commerciële voorzieningen 

Veiligheid 

Persoonlijke Ontwikkeling 

Autonomie 

Biografische informatie 

Overig 

Aanpassingsstrategieën 



18

AOZG heeft afspraken gemaakt over het coderen m.b.t. het gebruik van hulpmiddelen en het verplaatsen van 

de respondent binnen- en buitenshuis, omdat de junioradviseurs hier tijdens het coderen van VE1 tegenaan 

liepen en AOZG bereikt hiermee dat de werkwijze van de verschillende junioradviseurs hetzelfde is. AOZG heeft 

ervoor gekozen om de code Mobiliteit niet toe te voegen, omdat dit vaak een combinatie is van de codes 

‘Bereikbaarheid’ en ‘Persoonlijk welbevinden’. AOZG kiest er dan ook voor om bij de code ‘Bereikbaarheid’ 

voortbeweging en verplaatsing binnen- en buitenshuis in de omschrijving toe te voegen. Wanneer een 

respondent een hulpmiddel gebruikt voor het verplaatsen binnen- of buitenshuis is dit gecodeerd onder ‘Zorg, 

service en ondersteuning.’ 

Doordat AOZG vanaf het begin niet gelijk het gewenste aantal respondenten had geworven heeft iedere 

onderzoeker een ander interview gecodeerd. Vervolgens hebben de onderzoekers elk een gelijk aantal aan 

gecodeerde interviews kritisch gecontroleerd en werden er eventueel enkele kleine aanvullingen gedaan. 

Wanneer hier twijfel over was, is er overleg gepleegd binnen AOZG. Door deze methode toe te passen is de 

betrouwbaarheid van het onderzoek verhoogd. AOZG heeft alle gecodeerde interviews in één Excel-bestand 

weergegeven. 

2. Filteren 

Naar aanleiding van de eerste indruk die de onderzoekers hebben gevormd vanuit de tekstfragmenten en een 

discussie tussen de onderzoekers onderling, heeft AOZG verschillende thema’s ontwikkeld die van invloed zijn 

op het verhuizen naar een zorgcentrum. Onderdelen zoals veiligheid en de bereikbaarheid van zorg/diensten 

zijn voorbeelden hiervan. AOZG heeft tijdens het filteren, per thema een aantal vragen aan de gecodeerde 

tekstfragmenten van de ouderen gesteld om een antwoord te krijgen op de vraagstellingen. Dit filteren heeft 

AOZG vormgegeven door combinaties van de labels ‘wat’, ‘wie’ en ‘hoe’ samen te voegen die een antwoord 

hebben gegeven op de gestelde vragen. 

Open coderen 

3. Selecteren betekenisvolle tekstfragmenten 

AOZG heeft de afgenomen interviews van de zorgadviseurs middels open coderen geanalyseerd. Bij open 

coderen worden de betekenisvolle onderdelen van de tekst geselecteerd. AOZG heeft in eerste instantie 

geprobeerd om het codeerformat toe te passen bij het analyseren van de transcripties. Hieruit bleek dat 

hiermee belangrijke informatie verloren ging en is er besloten om het open coderen toe te passen. Tijdens het 

open coderen is de tekst zonder theoretische of andere kaders anders dan de onderzoeksvraag beoordeeld, 

waarbij de onderzoekers zich hebben laten leiden door de tekst. De geselecteerde tekstfragmenten zijn door 2 

onderzoekers gecontroleerd, waardoor AOZG de betrouwbaarheid en de kwaliteit van het onderzoek heeft 

verhoogd. 

4. Filteren 

De geselecteerde tekstfragmenten die uit de transcripties van de zorgadviseurs naar voren zijn gekomen, zijn 

gekoppeld aan de thema’s die AOZG heeft opgesteld en die van invloed zijn op het verhuizen naar een 

zorgcentrum. 

Door AOZG zijn thema’s toegevoegd die van invloed zijn op het verhuizen naar een zorgcentrum wanneer bleek 

dat de informatie die de zorgadviseurs vertelden erg waardevol bleek te zijn en dit niet onder een al opgesteld 

thema kon worden vermeld. 



19

Overig 

5. Gefilterde tekstfragmenten – koppeling maken resultaten 

De gefilterde tekstfragmenten hebben na afronding van het filterproces bijgedragen aan het opstellen van de 

resultaten die een antwoord geven op de factoren die van invloed zijn op het verhuizen naar een zorgcentrum. 

De resultaten en onderstaande stappen heeft ertoe geleid dat AOZG aanbevelingen heeft kunnen doen. 

6. Literatuur koppelen aan uitkomsten onderzoek 

AOZG heeft voorafgaand aan het afnemen van de interviews literatuur gezocht waarmee de uitkomsten van 

het onderzoek zijn onderbouwd. Daarnaast heeft AOZG de koppeling gemaakt naar de prestatievelden van de 

Wmo om een beeld te schetsen over de mogelijkheden voor de Wmo om de prestatievelden verder vorm te 

geven. 

7. Ergotherapeutisch perspectief per thema 

AOZG vindt het belangrijk dat er een beeld wordt geschetst over de relatie van ergotherapie met het 

onderzoek dat AOZG uitvoert. Om deze reden heeft AOZG ervoor gekozen om een visie te ontwikkelen per 

thema. Daarnaast bereikt AOZG hiermee dat de thema’s vanuit verschillende kanten worden belicht, waardoor 

AOZG de verschillende perspectieven van het Evidence Based Practice laat zien en de kwaliteit van het 

onderzoek verhoogd en gewaarborgd wordt. 

AOZG is aan de hand van de resultaten uit de interviews, het koppelen van deze uitkomsten aan de literatuur 

en het bepalen van het ergotherapeutisch perspectief per thema, tot aanbevelingen gekomen. 

3.4 Literatuuronderzoek 

Methoden van literatuur zoeken 

Door middel van deskresearch is AOZG op zoek gegaan naar wetenschappelijk onderzoek dat betrekking heeft 

op de leefwereld van ouderen, het (langer) zelfstandig wonen bij ouderen van 65 jaar of ouder en 

risico’s/omstandigheden die zelfstandig wonen kunnen belemmeren. Het gebruik van bestaand onderzoek 

geeft informatie over omslagpunten met betrekking tot het wonen zonder zorg, met zorg en het verhuizen 

naar een zorgcentrum. 

Om het literatuuronderzoek vorm te geven heeft AOZG gebruik gemaakt van een methodische werkwijze. Deze 

methodische werkwijze is gestart met een oriëntatie in het project, dat is vorm gegeven met behulp van een 

verkennend literatuuronderzoek. Vervolgens is AOZG verder gegaan met een uitgebreid literatuuronderzoek. 

Hierbij hebben de volgende vijf zoekvragen centraal gestaan: 

- Welke belemmeringen of beperkingen ervaren ouderen die zelfstandig wonen 

- Welke belemmeringen of beperkingen ervaren ouderen die in een zorginstelling wonen 

- Welke aanpassingen en oplossingsstrategieën passen ouderen toe om de zelfstandigheid te kunnen 

behouden Welke keuzes kunnen hierin gemaakt worden 

- Welke factoren zijn van invloed op het besluit om hulp van buitenaf te vragen, zoals thuiszorg, etc 

- Welke factoren zijn van invloed op het besluit om te gaan wonen in een instelling 

Vervolgens heeft AOZG een aantal zoekwoorden en zoek combinaties opgesteld. Deze zoektermen zorgen 

ervoor dat er op een gestructureerde wijze naar beschikbare literatuur of evidence gezocht kan worden. Deze 

structuur was belangrijk voor AOZG omdat hierdoor doelgericht naar een antwoord op een van de zoekvragen 

gezocht kon worden. Daarnaast hecht AOZG veel waarde aan het bijhouden van een zoekverslag, zodat 

verkregen informatie makkelijk terug gezocht kan worden. Dit zoekverslag is te vinden in het literatuurverslag. 



20

Zoekwoorden 

ENGELS 

Eldern 

Elderly people 

Old 

Living 

Independent living 

Living alone in their own house 

Self care 

Constraints 

Tipping point 

Indication of care 

Care centre 

Nursing 

Needed care 

Changes independence 

Permanent 

Decision making 

Factor 

Narrative 

NEDERLANDS 

Oudere mensen 

Bejaarden 

Wonen 

Zelfstandig wonen 

Randvoorwaarden 

Omslagpunt 

Zorgindicatie 

Verzorgingshuis 

Verpleeghuis 

Verzorgingshuis 

Zorg 

Zorgbehoefte 

Verandering in onafhankelijkheid 

Blijvend 

Besluit nemen 

Factoren 

Narratief 

Zoek combinaties 

ENGELS 

Living AND needed care AND (old OR eldern) 

Constraints AND independent living AND (old OR 

eldern) 

Independent living AND factor AND needed care 

AND elderly people 

Independent living AND Changes independence 

AND (old OR eldern) 

Tipping points AND independent living AND (care 

centre OR nursing) AND (old OR eldern) 

Independent living AND decision making AND 

(care centre OR nursing) AND (old OR eldern) 

Indication AND care AND independent living AND 

(old OR eldern) 

Narratives AND self care AND (old OR eldern) 

Narratives AND changes independence AND (old 

OR eldern) 

NEDERLANDS 

Wonen AND zorgbehoefte AND (ouderen OR bejaarden) 

Randvoorwaarden AND zelfstandig wonen AND 

ouderen/bejaarden 

Zelfstandig wonen AND factoren AND zorgbehoefte AND 

(ouderen OR bejaarden) 

Zelfstandig wonen AND verandering in onafhankelijkheid AND 

(ouderen OR bejaarden) 

Omslagpunten AND zelfstandig wonen AND (verzorgingshuis OR 

verpleeghuis OR verzorgingshuis) AND (ouderen OR bejaarden) 

Zelfstandig wonen AND besluit nemen AND (verzorgingshuis OR 

verpleeghuis OR verzorgingshuis) AND (ouderen OR bejaarden) 

Zorgindicatie AND zelfstandig wonen AND (ouderen OR 

bejaarden) 

Narratieven AND zelfstandig wonen AND (ouderen OR 

bejaarden) 

Narratieven AND verandering in onafhankelijkheid AND (ouderen 

OR eldern) 



21

Databronnen 

Na het opstellen van de onderzoeksvragen was het belangrijk om te bepalen waar AOZG op zoek ging naar 

antwoord op haar onderzoeksvragen. Onderstaande databronnen zijn voor het literatuuronderzoek gebruikt. 

- Scholar Google 

- Picarta 

- Pubmed 

- Medline 

- Docoline 

- hboSwitch 

- Sumsearch 

Selectie van literatuur 

Na het selecteren van databronnen is AOZG op zoek gegaan naar bewijs en andere vormen van evidence. Door 

de hoeveelheid bronnen waar AOZG gebruik van kon maken heeft de selectie een belangrijke rol gespeeld. 

Daarnaast zijn er veel publicaties te vinden over de ervaringen van ouderen met betrekking tot het zelfstandig 

wonen, het ontvangen van zorg/diensten in de thuissituatie en de omslagpunten van het zelfstandig thuis 

wonen naar wonen in een zorgcentrum. 

Hieronder worden deze drie kritische vragen beschreven, die een leidraad kunnen vormen voor het beoordelen 

van kwalitatief onderzoek. Deze zoekvragen zijn door AOZG gebruikt. Om dit te beoordelen heeft AOZG een 

scannende leesmethode toegepast. 

1. Zijn de resultaten valide 

- Is duidelijk wat de onderzoeksvraag, doelen en focus van het onderzoek zijn 

- Is de context waarin het onderzoek is uitgevoerd duidelijk beschreven 

- Is duidelijk beschreven hoe de gegevens zijn verzameld 

2. Wat is het belang van de resultaten 

- Wat zijn de belangrijkste resultaten 

- Worden de resultaten in relatie gebracht met andere resultaten en kennis 

- Zijn er kwantitatieve methoden gebruikt in aanvulling op de kwalitatieve methoden 

3. Hoe helpen de resultaten 

- Zijn de resultaten toepasbaar voor het onderzoek dat AOZG uitvoert 

- Leveren de resultaten nieuwe ideeën en inzichten op voor het onderzoek dat AOZG uitvoert 

- Geven de resultaten antwoord op de onderzoeksvragen die AOZG heeft opgesteld 

Naast deze standaard om kwalitatieve literatuur te beoordelen heeft AOZG een aantal andere factoren 

beschreven waarop de junior adviseurs zich gefocust hebben om de bron te beoordelen op de bruikbaarheid, 

betrouwbaarheid en kwaliteit ervan. 

- AOZG heeft naar het jaartal van de bron gekeken, zodat de recentheid bepaald kon worden. Recente 

bronnen, niet langer als vijf jaar geleden gepubliceerd, geven een beeld van de huidige situatie (Kuiper 

et al, 2004). 

- Naast de context waarin het onderzoek is uitgevoerd, heeft AOZG naar de onderzoeksgroep gekeken. 

AOZG was op zoek naar de ervaringen van ouderen van 65 jaar en ouder. Hierdoor vonden de junior 

adviseurs het belangrijk dat deze doelgroep tot de onderzoeksgroep behoorde. Daarbij was de grootte 

van de onderzoeksgroep van belang, zodat AOZG een beeld kreeg over de representativiteit. 

- AOZG heeft naar de generaliseerbaarheid van het onderzoek gekeken. Het artikel is bruikbaar als de 

onderzoeksvraag die centraal wordt gesteld beantwoord kan worden voor grote groepen. (Logister- 

Proost, 2007) 



22

Daarbij heeft AOZG gekeken of het onderzoek is uitgevoerd in een land met een soortgelijk zorgstelsel. 

Hierdoor zijn de ervaringen van ouderen die beschreven worden generaliseerbaar naar het onderzoek 

dat AOZG uitvoert. 

Deze selectie heeft ervoor gezorgd dat er betrouwbare, bruikbare en kwalitatieve bronnen overbleven die 

antwoord gaven op de vooraf opgestelde onderzoeksvragen. Nadat de meest bruikbare en geschikte evidence 

geselecteerd was heeft AOZG naar de hoeveelheid bronnen gekeken. De junior adviseurs vonden het namelijk 

belangrijk dat de nadruk op het interviewen bleef liggen, waardoor de literatuur een aanvulling zou kunnen 

vormen op de onderzoeksresultaten. Tevens heeft de beschikbare tijd hierbij een rol gespeeld omdat AOZG 

moest bekijken hoeveel bronnen noodzakelijk waren om de kwaliteit van het onderzoek te vergroten en 

hoeveel bronnen haalbaar waren om te gebruiken. Om de beschikbare tijd goed in te vullen was het hierdoor 

van belang dat alleen de meest geschikte bronnen overbleven, zodat geen tijd verloren ging met het 

beoordelen van onbruikbare literatuur. AOZG is ervan op de hoogte dat dit nooit voorkomen kan worden. 

Uit de selectie heeft AOZG meerdere wetenschappelijke artikelen, boeken en rapporten over gehouden. De 

wetenschappelijke artikelen zijn beoordeeld aan de hand van het Critical Review Form, Qualitative Studies, 

version 2.0. Na het beoordelen van de artikelen met het formulier heeft AOZG de belangrijkste conclusies 

uitgeschreven in het literatuurverslag. 



23

4. Resultaten 

In het hoofdstuk worden de resultaten besproken aan de hand van thema’s. Deze thema’s beschrijven factoren 

die van invloed zijn op het besluit om te verhuizen naar een zorgcentrum. Binnen elk thema is een onderscheid 

gemaakt tussen de uitkomsten van de interviews met ouderen, de interviews met zorgadviseurs en de 

resultaten uit de literatuur. Naast deze drie perspectieven zal ook per thema worden beschreven welke relatie 

het thema heeft met de Wmo Nieuwe Stijl. Hierbij zullen de negen prestatievelden van de Wmo centraal staan. 

Tot slot wordt per thema een ergotherapeutische visie gegeven. Gekeken wordt hoe ergotherapeuten op dit 

moment of in de toekomst kunnen bijdragen aan het thema met als doel de zelfstandigheid van ouderen te 

bevorderen. 

Thema 

Lichamelijk en/of geestelijke gesteldheid 

In dit thema wordt de invloed van de lichamelijke en geestelijke gesteldheid van ouderen op het 

besluit om te verhuizen naar een zorgcentrum beschreven. Uit het onderzoek blijkt dat de 

gesteldheid van ouderen een bepalende factor is voor de zelfstandigheid, wat uiteindelijk van 

invloed is op het besluit om te verhuizen. 

Bewonersperspectief 

Lichamelijke beperkingen vormen voor ouderen vaak een reden om te verhuizen naar een 

zorgcentrum. Opmerkelijk is dat de ouderen geen geestelijke beperkingen benoemen die van 

invloed zijn op het besluit. In de meeste gevallen speelt een plotselinge lichamelijke achteruitgang 

een rol. Je kunt hierbij denken aan een longontsteking, val of herseninfarct wat gevolgen heeft 

voor de zelfstandigheid van de persoon. Bij een plotselinge achteruitgang zien de meeste ouderen 

in dat het thuis niet meer gaat. In een enkele situatie wordt de oudere hierop geattendeerd door 

een arts. 

“*Mag ik vragen waarom u in het ziekenhuis bent gekomen+ Ik 

kreeg een longontsteking. Ze houden je niet langer in het ziekenhuis, 

dus ik moest ook ergens heen. [Begreep ik het goed dat u ook naar 

het ziekenhuis bent gegaan] Mijn vrouw is met kerstmis 2001 

gevallen. En toen heeft ze daar 7 weken gelegen. Ja, daar heb ik nog 

last van. En nu kan ze niet lopen, nu heeft ze een rolstoel zelfs. [En 

dat was voor u de reden om hier naar toe te gaan + Ja, uiteraard.” 

(Bron: VE3, 237 en 238). 

“Want ik ben heel erg mager geworden. Goed, ik weeg nog 42 kg. 

[Zo, dat is niet veel nee.] Dat is niet veel. En dat gaat op het ogenblik 

best. Ik heb dit jaar een longontsteking gehad, nou ja… ach. Er 

gebeurd van alles, als je eenmaal ziek bent. [Ik begrijp vooral dat uw 

lichamelijke conditie een rol heeft gespeeld om te verhuizen. Begrijp 

ik dat goed+ Ja. Het ging niet meer.” (Bron: VE8, 1032 en 1033). 

“*Welke momenten kunt u 

benoemen waarop u merkte dat u 

zelfstandigheid achteruit ging] H, 

kun jij nog bedenken wanneer mijn 

zelfstandigheid achteruit ging 

Wanneer mijn zelfstandigheid 

achteruit ging Kan ik mij dat nog 

herinneren vragen ze. Eigenlijk toen 

je dat… die ziekte kreeg. Dat 

herseninfarct. [Maar u heeft 

eigenlijk al verteld…door dat 

herseninfarct kon u niet meer thuis 

wonen…+ Nee toen zei de 

huisdokter het kon niet meer.“ 

(Bron: VE4, 435 en 452). 

Daarnaast kan voorzorg, een reden tot verhuizing zijn. Een plotselinge lichamelijke of geestelijke 

achteruitgang kan ervoor zorgen dat activiteiten onverwachts niet meer uitgevoerd kunnen 

worden, wat van invloed is op de zelfstandigheid van de persoon. Om deze situatie te voorkomen 

kiest een oudere ervoor om uit voorzorg te verhuizen. 

“Wat dat betreft had ik hier nog niet naartoe gehoeven, maar je zit laag in het dorp, ver van de winkels 

en wat vandaag gaat op mijn leeftijd gaat morgen niet meer. Dus het is een soort voorzorg, als ik wat 

krijg…ik denk wel eens god o god (onverstaanbaar) in kamertje met je bed en al erbij, dat ben ik van 

huis uit ook niet gewend. Alles went hè. [Ja, dat is wel te hopen] (lacht). Ach, je past je een beetje aan 

en dan kom je een eind hoor.” (Bron: VE5, 560). 



24

Professioneel 

perspectief 

De zorgadviseurs bevestigen de ervaringen van de ouderen, dat de lichamelijke conditie meespeelt 

in het besluit om te verhuizen naar een zorgcentrum. Naast de lichamelijke conditie benoemen de 

zorgadviseurs dat het CIZ een cognitief of geestelijk probleem als uitgangspunt kan nemen voor het 

bepalen van de zorgindicatie. Bij een lichamelijke of geestelijke achteruitgang zien de meeste 

ouderen in dat het thuis niet meer gaat. In een enkele situatie moet de thuiszorg aangeven dat ze 

de zorg thuis niet meer kunnen bieden. 

“*Zouden jullie een aantal momenten kunnen beschrijven… wat jullie ervaring 

daarmee is… waarbij ouderen veranderingen hebben meegemaakt wat van 

invloed was op hun zelfstandigheid.+ Dat is heel vaak ziekte.” (Bron: VEZ1). 

“Een reden om naar een verzorgingshuis te 

verhuizen… er moet toch wel een fysiek probleem 

zijn, of cognitief, hè, geestelijk probleem wat een 

insteek is voor het CIZ. Kijk op het moment dat er 

een indicatie wordt aan gevraagd bij het CIZ, en 

die bepalen eigenlijk een indicatiebesluit uit een 

grondslag. Je hebt of een somatische grondslag of 

een psychogeriatrische grondslag. Dus of je hebt 

lichamelijk heel veel zorg nodig of je hebt door 

dementie heel veel zorg nodig. Dat zijn eigenlijk 2 

basisuitgangspunten waarop een 

indicatiecommissie beoordeelt of je ergens naartoe 

moet. (Bron: VEZ2).“ 

“Ja, voor een somatisch verpleeghuis is de fysieke 

toestand vaak overwegend de reden van, waarop 

mensen zeggen, het gaat niet meer thuis. Ja, en dan 

moet soms de thuiszorg aangeven van ja, het is zo 

intensief die zorg thuis, dat kunnen we gewoon niet 

meer bieden, niet meer verantwoorden.” (Bron: VEZ2). 

Naast bovenstaande bevestiging geven de 

zorgadviseurs aan dat ouderen op steeds latere 

leeftijd besluiten te verhuizen. De ouderen wachten 

totdat het echt niet meer gaat thuis, waardoor zij erg 

kwetsbaar zijn en het omslagpunt heel plotseling kan 

komen. 

“Maar ook sowieso de lichamelijke conditie, je praat wel over hele oude bewoners hier. Je hebt ze hier echt van dik 

in de negentig. Nou iemand die dan een griepje krijgt, die zal daarvoor heel veel moeten inleveren. Of een 

blaasontsteking kan vaak al tot hele grote problemen leiden… Ja. Je praat wel over een hele kwetsbare groep 

mensen. Vroeger ging iemand met 65 jaar naar een bejaardenhuis… want daar had je voor betaald. Nu komen ze 

met 80… 85… pas binnen. Als je geen zorg nodig hebt, kom je niet.) Ja dus die omschakeling is wel heel snel, er 

hoeft maar iets te zijn… ze zijn gewoon heel kwetsbaar. Ja, voor een blaasontsteking raken ze soms al in een 

delier… dan zijn die mensen helemaal hun regie kwijt.)” (Bron: VEZ1.) 

Propositioneel 

perspectief 

In de literatuur worden de ervaringen van de ouderen en zorgadviseurs bevestigd. Uit eerder 

uitgevoerd onderzoek komt naar voren dat de mentale en fysieke gezondheid van de ouderen van 

invloed is op het besluit om te verhuizen naar een zorgcentrum. Gezondheidsgerelateerde klachten 

die van invloed kunnen zijn: mentale achteruitgang, regelmatig voorkomende valpartijen, fysieke 

beperkingen, incontinentie, slaapproblemen, problemen met voeding of niet meer in staat zijn de 

juiste medicatie in te nemen. (Taylor & Donnelly, 2006) Het blijkt dat ouderen willen de situatie 

vaak tot het laatste moment rekken omdat ze niet weg willen uit hun oude woonomgeving. 

Zodra er een crisis uitbreekt door een plotselinge achteruitgang, ziet men geen uitweg en besluiten 

ze alsnog naar een zorgcentrum te verhuizen. (Taylor & Donnelly, 2006) Veel voorkomende 

omslagpunten die de doorslag vormen voor een verhuizing zijn: verslechtering van de cognitie of 

ADL afhankelijkheid. (Tetley, Grant, Davies, 2009) 

Uit eerder onderzoek onder bewoners in de gemeente Ede blijkt dat veel ouderen naar een 

zorgcentrum willen verhuizen als ze persoonlijk te maken krijgen met rolstoelafhankelijkheid, 

bedlegerigheid of dementie. Ook willen de ouderen verhuizen op het moment dat ze geen inzicht 

meer hebben in wat er thuis moet gebeuren en dus niet meer voor zichzelf kunnen zorgen. (AWS, 

2010) 

Wmo beleid 

Het thema valt onder prestatieveld drie van de Wmo Nieuwe Stijl: Informatie, advies en 

cliëntondersteuning. Bij een achteruitgang van de lichamelijke of geestelijke conditie is het 

belangrijk dat de cliënt ondersteund wordt bij het oplossen van het probleem. Ook kan 

aansluitende informatie of advies de cliënt helpen bij het maken van de keus of het onder de 

huidige omstandigheden verantwoord is om zelfstandig te blijven wonen. 



25

Ergotherapeutische 

perspectief 

AOZG is van mening dat een ergotherapeut actief betrokken kan zijn bij een cliënt die te maken 

heeft met een lichamelijke of geestelijke achteruitgang in de thuissituatie. AOZG is van mening dat 

dit thema in verband staat met alle expertise gebieden van een ergotherapeut. Niet de lichamelijke 

en geestelijke gesteldheid van de cliënt vormt het uitgangspunt voor de therapie, maar de 

beperkingen op activiteiten en participatieniveau. In samenspraak met de cliënt (en zijn omgeving) 

bekijkt de ergotherapeut wat naast de beperkingen de mogelijkheden zijn om de zelfstandigheid 

van de cliënt te behouden of bevorderen. Dit met als doel de kwaliteit van het leven te 

waarborgen. AOZG ziet dit als een kwaliteit van de ergotherapie, ten opzichte van andere 

disciplines. Door de nadruk te leggen op de mogelijkheden van de cliënt en betekenisvol te werk te 

gaan kan een ergotherapeut cliënt gericht te werk gaan. AOZG is van mening dat de 

systeemtheorie hierbij een goed uitgangspunt is omdat de ergotherapeut hierdoor de complexe 

situatie overziet waarin de cliënt zich bevindt. Door het geheel te overzien en hierop in te spelen 

kan een ergotherapeut met behulp van een cliënt gerichte werkwijze de cliënt helpen zijn handelen 

of woonomgeving aan te passen zodat diegene de mogelijkheid krijgt om zo lang mogelijk thuis te 

blijven wonen Kinébanian & le Granse (2006). Daarnaast is het voor een ergotherapeut belangrijk 

dat hij signaleert of de mantelzorger niet overbelast wordt, wanneer de conditie van de cliënt 

achteruit gaat. (Van Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009) 

Thema 

Zorg en diensten 

Ouderen die zo lang mogelijk zelfstandig thuis willen blijven wonen hebben hierbij vaak 

ondersteuning nodig. Deze ondersteuning komt vaak van naasten in de vorm van mantelzorg 

of zorg die geleverd wordt door professionals. Uit het onderzoek blijkt dat de hoeveelheid 

hulp die iemand thuis kan ontvangen bepalend is voor het besluit om te gaan verhuizen. 


Mantelzorg 

De kinderen spelen een grote rol in het verlenen van zorg en diensten bij de ouderen. Uit de 

interviews blijkt ook dat de afwezigheid of weinig contact met de kinderen, het besluit om te 

gaan verhuizen naar een zorgcentrum beïnvloed. Daarnaast is ook het persoonlijk contact met 

buren belangrijk. Op het moment dat er sprake is van een afstand, vinden ouderen het 

vervelend om anderen langdurig om hulp te vragen. 

“Mijn dochters die kwamen natuurlijk ook altijd als 

er wat bijzonders was. Maar en als ik iets moest 

doen in de buurt en ik moest naar de dokter en er 

was niemand aanwezig dan bracht H. mij altijd. Dat 

was ook een buurman van mij.” (Bron: VE4, 414) 

“Maar ja ik ben dan 86 en ja…als 

ik eens wat krijg, je kunt niet 

verwachten dat de buren dag en 

nacht voor je…ze zijn allemaal 

jongeren, werken hè dat is zo. 

Mijn dochters werken ook allebei 

dus dan wil je daar niet op terug 

vallen, voor een keer maar niet 

voor altijd.” (Bron: VE5, 536) 

“En toen dacht ik, mijn dochter zit wel met mij 

opgescheept. En ze moet altijd voor mij zorgen. En 

mijn schoonzoon… die bracht me zelfs al om half 

acht een ontbijtje op bed. En dan kwam er nog een 

hulp om het huishouden schoon te maken. Er kwam 

een hulp om me aan te kleden. Dat wilde ik niet 

meer…” (Bron: VE7, 776) 

“De verhuizing was de organisatie van mijn 

schoondochter. Dat viel ontzettend mee, 

want die zei: “Ik ga geen boodschappen 

voor jullie doen, want dan moet ik het voor 

mijn eigen moeder ook nog doen.”Nou wat 

moet je van zo iemand verwachten Dit niet 

nee…” (Bron: VE4, 667) 

De meeste ouderen konden niet aangeven welke professionele zorg of dienst ze gemist hebben 

om langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Vrijwel iedereen geeft aan gebruik te hebben 

gemaakt van huishoudelijke hulp. Daarnaast ontvingen veel ouderen een maaltijdservice en 

thuiszorg. 



26

“want ik wist, het moest, het kon niet meer. Ik kon het niet 

meer. Ik zat ’s avonds met mijn handen in het haar… dan dacht 

ik, hoe kom ik nou weer in bed. ’s Avonds… die avond… ik kon 

het niet meer. [Dus op een gegeven moment moest u voor u 

zelf…+ Ja, ik moest voor mezelf kiezen… ik had de kracht niet 

meer, ik kon niet meer. Ze hebben me tot in het uiterste 

geholpen. Ik kan niet anders zeggen… ze zijn zo… dat CMD 

heeft zo goed voor me gezorgd. Dat is heel geweldig. Maar dat 

die avonddiensten…” (Bron: VE8, 1028 en 1036) 

Nou hij zegt…ten eerste zag ik slecht 

en nou ja al de medicijnen die moest 

natuurlijk…Nou ja die bezorgd de 

apotheek wel maar hij zegt er is 

niemand die er dan over kan gaan, 

die er verstand van heeft natuurlijk 

om dat uit te delen en of het wel goed 

gaat. Hij zegt je moet dan eigenlijk 

wel iemand hebben, dat kan je 

allemaal niet alleen op het ogenblik 

en daar heb je de kracht ook niet 

voor.(Bron: VE4, 388) 

Professionalperspectief 

Mantelzorg 

De zorgadviseurs geven aan dat de aanwezigheid van een partner, het aantal kinderen 

en de woonafstand van de kinderen meespeelt in het besluit om zelfstandig te blijven 

wonen of te verhuizen naar een zorgcentrum. De aanwezigheid van deze personen 

zorgt er namelijk voor dat ze een naaste hulp kunnen bieden. Het is vooral een taak 

om deze mantelzorgers te ontlasten waardoor ouderen langer thuis kunnen blijven 

wonen. 

“Als je praat over, wanneer ga je naar een verpleeghuis of 

wanneer ga je nou naar een verzorgingshuis, dat daar wel 

verschil in zit. En het hangt van heel veel andere aspecten 

ook af. Of je alleen bent, of dat je met een partner bent. Of je 

heel veel kinderen hebt, of helemaal geen kinderen en of die 

in de buurt wonen of allemaal ver weg. Dat zijn allemaal 

oorzaken die meespelen wanneer je, dat beeld is van goh 

iemand kan niet meer alleen thuis zijn.” (Bron: VEZ2) 

“En dat is ook nog eens de ondersteuning, 

als je praat over echtparen bijvoorbeeld, als 

de zorg op één van de echtparen vooral 

terecht komt. Dat je ook daarmee probeert 

de partner te ontlasten of de kinderen, die 

tenslotte ook een boel mantelzorg bieden, 

waarmee je toch hoopt dat iemand het nog 

langer volhoudt thuis.} {En dat hoor je heel 

vaak bij echtparen, dat het voor de één echt 

heel erg veel wordt, maar door de 

dagbesteding, ja, dat ze zich dan toch 

ontlast voelen en dat ze daardoor toch 

langer kunnen thuis blijven.” (Bron VEZ2) 

Professionele zorg. 

Wat de zorgadviseurs betreft zijn de mogelijkheden groot als het gaat om aanbieden 

van zorg en diensten in de thuissituatie. Alleen nachtzorg blijkt nog wel eens een 

probleem vormen. Op het moment dat de vraag naar zorg in de thuissituatie te groot 

wordt zullen ouderen als nog moeten verhuizen. Wel zou gekeken kunnen worden of 

de zorg flexibeler kan worden aangeboden en deze aan te passen aan persoonlijke 

situatie van ouderen. 

“Kijk zorg kun je heel ver gaan. Want in principe kun 

je thuis alle zorg geregeld krijgen. Ook ’s nachts 

komen ze een paar keer kijken. Want je kunt zorg 

leveren, je kan alle aanpassingen kan je leveren. Kijk 

soms willen ze meer zorg dan ze kunnen bieden maar 

ja.. Jawel maar goed kijk dan wordt er wel voor een 

andere oplossing gezorgd, want dat krijg je als ze 

echt uit de vergoeding gaat dan moeten ze toch 

verhuizen.” (Bron VEZ1) 

“Als we wat flexibeler de zorg kunnen inzetten en 

aangepast op iemands individuele situatie en 

behoefte, dat we veel meer aansluiting vinden en 

dat daardoor mensen langer kunnen thuis 

blijven.” (VEZ2) 

\ 

“En wat ik denk wat is vooral ook belangrijk 

dat is het stuk nachtzorg, dat is nogal eens 

een probleem om dat goed in een 

thuissituatie geregeld te krijgen, omdat 

daarmee, hè, vaak als er in de nacht hulp 

nodig is, dat iemand daardoor niet meer 

thuis kan zijn dus daar ligt nog wel een stuk 

waarvan ik denk van hé, hoe weet ik ook 

niet hoor en of het überhaupt wel kan, 

maar ik denk dat dat wel belangrijk is, hè, 

je zorg thuis proberen zo flexibel mogelijk 

te maken en inderdaad aangepast iemands 

eigen situatie dat je daardoor nog langer 

thuis kan blijven.” (VEZ2) 



27


perspectief 

Mantelzorg 

Uit de beschikbare literatuur blijkt dat de hulp van famlie een erg bepalende factor is of een 

oudere thuis kan blijven wonen. De familie kan een aanvulling leveren op de zorg die geboden 

wordt door een professionele instantie. (Taylor & Donnelly, 2006) De hoeveelheid hulp die 

familie kan bieden is onder andere afhankelijk van de wil om hun leven aan te passen, zodat er 

tijd gecreëerd kan worden om de oudere te helpen of verzorgen. Ook de mogelijkheden die er 

zijn qua reizen en werk om tijd vrij te maken voor de oudere spelen een rol. Daarnaast is het 

afhankelijk of de familie de specifieke zorg kan bieden en de ziekte of aandoening waarmee de 

oudere bekend is. Tot slot speelt ook een rol of de familie de zorg lichamelijk en emotioneel 

aankan. (Taylor & Donnelly, 2006) Het is opmerkelijk hoe terughoudend sommige ouders zijn 

om voor hulp bij hun eigen kinderen aan te kloppen. De vraagverlegenheid ten aanzien van de 

eigen kinderen heeft niet alleen met de angst voor afhankelijkheid te maken, maar ook met de 

relatie met de kinderen. Als deze slecht is, dan zal men minder snel geneigd zijn hulp te vragen. 

Ook als de relatie goed is echter, is hulp vragen aan de kinderen niet vanzelfsprekend. Wat veel 

genoemd wordt is dat men de kinderen niet wil belasten, omdat ze het ‘al druk genoeg hebben’. 

Het gevoel anderen tot last te zijn is vaak pijnlijk. Mensen zijn op zoek naar balans in hun 

volwassen contacten, en iemand tot last zijn maakt het moeilijk om dat evenwicht te bereiken. 

(Linders, 2010) 

Ouderen zoeken minder steun bij de buren wanneer men alternatieven in het netwerk heeft om 

op terug te vallen. Dat zijn meestal goede vrienden en familieleden. (Linders, 2010) Daarnaast 

speelt het verliezen van sociale contacten in de buurt een rol. Een belemmering in het geven van 

hulp aan een buurtbewoner ligt dan ook in het niet of nauwelijks kennen van buurtgenoten. Als 

het niet klikt in de buurt of men kent er bijna niemand, dat zijn er ook geen aanknopingspunten 

voor burenhulp. Wie niet op de hoogte is van wat er aan de hand is, kan geen helpende hand 

bieden. (Linders, 2010) 

Professionele zorg 

In de literatuur wordt ook de beschikbare professionele hulp thuis als factor benoemd, die van 

invloed is op de beslissing om te verhuizen naar een zorgcentrum. Als de behoefte aan zorg 

groter is, dan de hoeveelheid zorg die geboden kan worden is men genoodzaakt te verhuizen 

naar een zorgcentrum. Ook de indicatie voor thuiszorg kan niet voldoende zijn om veilig 

zelfstandig te kunnen wonen. En indien de personen van de thuiszorg niet in staat zijn om 

specifieke zorg of hulp te bieden die de oudere nodig heeft door tijdgebrek en een gebrek aan 

kennis. (Taylor & Donnelly, 2006) Ook blijkt dat de mogelijkheid om ’s nachts zorg te ontvangen 

het besluit beïnvloed om naar een zorgcentrum te verhuizen. (Cheek et al, 2005) 

Ouderen willen steeds langer thuis blijven wonen omdat er thuis steeds meer zorg geboden kan 

worden. De toenemende technologie speelt hierin een belangrijke rol. Het gevaar hierbij is dat 

de thuissituatie een soort van ‘ziekenhuis’ of ‘zorginstelling’ wordt. (Taylor & Donnelly, 2006) 

Een gevolg van de wens zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen, en de weerzin om in een 

verzorgingstehuis terecht te komen, is dat men soms veel accepteert van een hulp uit angst deze 

kwijt te raken. Die angst is niet onterecht, want door de Wmo zijn flink wat 

personeelsbewegingen in de huishoudelijke zorg ontstaan. (Linders, 2010) 

Geconcludeerd kan worden dat als de zorg te zwaar wordt, de hulpbehoevende achteruit gaat of 

er doet zich een crisis voor, dan blijkt inzet van professionele hulp onontkoombaar. (Linders, 

2010) 

Wmo-beleid 

De thema’s zorg en diensten vallen onder het zesde prestatieveld van het beleid Wmo Nieuwe 

Stijl; het verlenen van individuele voorzieningen. De aandachtpunten zijn het inschakelen van 

hulp en ondersteuning aan mensen die dat nodig hebben. Te denken valt aan lichte 

huishoudelijke hulp, klussendienst en maaltijdservice. 

Daarnaast stelt de Wmo Nieuwe Stijl dat mensen in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn 

voor hun participatie en ook voor het, zo nodig, organiseren van ondersteuningen. Het kabinet 

ziet hierbij een cruciale rol weggelegd voor mantelzorgers en informele hulpverleners: zij zijn 

‘onmisbare schakels in de zorgketen’. Zij kunnen de groei van de zorgvraag echter alleen 

remmen als ze ondersteuning krijgen. Dit thema valt binnen het vierde prestatieveld; het 

ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. 



28

Ergotherapeutisch 

perspectief 

AOZG is van mening dat ouderen met behulp van zorg en diensten zo lang mogelijk zelfstandig 

thuis kunnen blijven wonen, mits zij hier behoefte aan hebben. Redenerend vanuit het 

ergotherapeutisch perspectief is het belangrijk dat ouderen in hun vertrouwde omgeving blijven 

wonen, zodat zij kunnen blijven participeren in de maatschappij. Hierdoor is het bieden van 

professionele zorg in de thuissituatie erg waardevol. Daarnaast is een belangrijke taak van 

ergotherapeuten het ondersteunen van mantelzorgers. Een gerichte ergotherapiebehandeling 

van zowel de cliënt als diens mantelzorger heeft tot resultaat dat de mantelzorger in staat is een 

betere verdeling te maken tussen de taken als mantelzorger en zijn persoonlijke behoeften. 

Hierdoor wordt de kans op overbelasting drastisch verminderd. (Van Hartingsveldt, Logister- 

Proost, Kinebanian, 2009) 

Thema 

Invloed van partner 

Onder dit thema worden de lichamelijke/geestelijke conditie partner oftewel de draadkracht van 

de partner verstaan. Het blijkt dat de lichamelijke/geestelijke conditie van de partner invloed 

heeft in het besluit om naar een zorgcentrum te verhuizen, maar dit niet de hoofdreden is. 


Bij de ouderen werd dit thema weinig genoemd. De zorgadviseurs gaven overduidelijk aan dat zij 

zien dat de draagkracht van de partner erg belangrijk is of een echtpaar nog zelfstandig thuis kan 

wonen. De ouderen laten weten dat de zorg voor een partner soms teveel wordt, maar dat dit ook 

wel eens wordt bepaald door de zorg, hulp, sociale contacten om mensen heen. 

“*Men vond dus dat ik dat niet meer zou kunnen doen. En mijn 

vrouw was toch al hier, dus ze wisten de situatie. Ik moest 

haar helpen met alles... een wasje doen, even naar de wc... 

alles. Dat vond men toen ik uit het ziekenhuis moest... want je 

moet er weer op tijd uit... teveel voor mij.” (Bron: VE3, 294) 

“Nou hij heeft wel eens drie uur 

ergens gelegen hè En toen had hij 

geen hulp, ik kon hem ook niet 

overeind krijgen. [Nee, en dat is 

wat hier wel misschien rust geeft 

bij u+ Ja.” (Bron: VE6, 724) 

Professioneel 

perspectief 

De zorgadviseurs geven aan dat de draagkracht, van de partner die zorg geeft, soms een probleem 

kan zijn om de ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen. De zorgadviseurs zien dit met name 

bij de partners van ouderen die dementerend zijn. 

“Ja, omstandigheden spelen 

daarin ook een rol. Wat we 

ook wel eens zien is, hoe is 

de relatie altijd geweest. Als 

het een slecht huwelijk is 

geweest zien we ook wel 

eens dat de draagkracht van 

de partner minder groot is.” 

(Bron: VEZ2) 

“Bij een PG verpleeghuis, als de mensen een partner hebben, dan 

hangt het heel vaak af van de draagkracht van de partner, hoe 

gezond is die, leeftijd speelt natuurlijk ook mee, als je allebei in de 80 

bent dan kan je dat ook niet meer aan en het gedrag van de 

dementerende zelf. Als iemand heel meegaand is in de dementie en 

alles goed vindt en rustig is, dan houd je als partner de zorg veel 

langer vol als dat iemand in zijn dementie onrustig is, in de nacht 

spookt, achterdochtig is, agressief kan zijn, en dat doet een véél 

grotere beroep op je als partner.” (Bron: VEZ2) 


perspectief 

In de literatuur wordt benoemd dat het zorgen voor een aftakelende partner is zwaar en kan leiden 

tot overbelasting, op het moment dat de eigen gezondheid het laat afweten. (Linders, 2010) Ook 

kan er overbelasting optreden als de partner teveel voor zijn echtgenoot wil doen. (Kendig et. al. 

2010) Het gedrag of het ziektebeeld van de hulpbehoevende kan de draagkracht van de hulpgever 

eveneens uitputten. Of het nu wel of niet tot het ziektebeeld hoort, onvriendelijkheid en onredelijk 

gedrag van de hulpbehoevende worden soms gezien als een reden om te stoppen met de hulp. 

(Linders, 2010) Als de mantelzorg van de partner om welke reden dan ook wegvalt, kan dit een 

factor zijn om te moeten verhuizen naar een zorgcentrum. 



29

Wmo-beleid 

Dit thema valt onder het vierde prestatieveld van de Wmo Nieuwe Stijl; mantelzorg en vrijwillige 

zorg. Het zal hier als regel gaan om algemene beleidsmaatregelen, minder vaak om individuele 

voorzieningen. Vanaf 1 januari 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk voor het 

opzetten/continueren en financieren van activiteiten op het vlak van de mantelzorgondersteuning. 


perspectief 

Een ergotherapiebehandeling van zowel de cliënt als diens mantelzorger heeft tot resultaat dat de 

mantelzorger in staat is een betere verdeling te maken tussen het zijn van mantelzorger en andere 

persoonlijke behoeften waardoor de kans op burn-out drastisch verminderd. Mantelzorgers zijn 

vaak overbelast en formuleren hun klachten ten aanzien van deze overbelasting in de vorm van 

oververmoeidheid en stress, een combinatie van lichamelijke en psychische klachten. Als de 

mantelzorger de zorg niet meer aankan, is dat een belangrijke reden voor opname van de 

zorgbehoeftige partner. (Van Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009) 

Thema 

Bekendheid van zorg en diensten. 

Uit het onderzoek blijkt dat ouderen lang niet altijd zicht hebben op de zorg en diensten die 

worden aangeboden. Dit heeft gevolgen voor het zelfstandig blijven wonen in de thuissituatie, 

omdat hulpbehoevende ouderen niet de zorg of dienst krijgen aangeboden waar ze behoefte aan 

hebben en zodoende geneigd zijn om te kiezen voor het verhuizen naar een zorgcentrum. 


De ouderen reageren verschillend op de vraag of ze op de hoogte zijn van de zorg en diensten die 

aangeboden wordt. Een aantal ouderen heeft geen beeld van de mogelijkheden die er zijn omtrent 

het ontvangen van zorg en diensten in de thuissituatie. Bij deze groep spelen de kinderen een grote 

rol in het verzamelen van informatie en het leggen van contacten met zorgaanbieders. 

Het valt op dat de ouderen die actiever in het leven staan vaak wel weten hoe ze informatie 

moeten verzamelen over het aanbod van zorg en diensten. Vooral het zorgloket van de gemeente 

speelt hierbij een belangrijke rol. 

“*En hoeverre was u op de hoogte van de zorg 

die u zou kunnen ontvangen] Nou eigenlijk zou 

ik het niet geweten hebben.” (Bron: VE4, 417) 

“Want toen ik niet meer kon lopen… toen dat gebeurde, hebben 

ze er wel voor gezorgd dat ik dingen kreeg die ervoor zorgde dat 

ik wel wat kon doen. *Had u dat zelf geregeld… om dingen te 

gebruiken.] Nee, dat heeft mijn schoonzoon gedaan. Mijn 

schoonzoon en oudste dochter hebben, toen ik dit kreeg, overal 

voor gezorgd. Dat is allemaal buiten mij omgegaan… dat gaat 

nog allemaal buiten mij om.” (Bron: VE7, 813) 

“*Wist u dan ook waar u terecht 

moest] Ja, nooit moeite mee 

gehad. Nou ja je leest de artikelen 

in de krant ze maar en van de 

gemeente heb je ook die blaadjes 

enzo. En als ik…ik had niet zoveel 

bijzonderheden maar als ik wat had 

dan ging ik even naar het Raadhuis 

en dan vroeg ik aan de balie van ik 

wil dit of dat veranderen of weten 

of hoe moet dat Dus je kunt overal 

achter komen hoor, dat is helemaal 

niet zo moeilijk.” (Bron: VE5, 559) 

Professioneel 

perspectief 

De zorgadviseurs ervaren dat het lastig is om ouderen te bereiken en te informeren over het zorgen 

dienstenaanbod in de thuissituatie. Dit blijkt uit het feit dat sommige ouderen kiezen voor een 

zorgcentrum terwijl zij niet weten welke mogelijkheden er thuis geboden kunnen worden. De 

zorgadviseurs geven aan dat hoogopgeleide ouderen over het algemeen beter hun weg kunnen 

vinden en gemakkelijker om hulp durven te vragen. Er wordt benadrukt dat kinderen vaak ook een 

grote rol spelen in het leggen van contacten en het aanvragen van zorg en diensten. 

“Dat is het lastige. Je kunt gewoon 

advertenties zetten in kranten en weet ik 

veel wat… en folders rond gebracht, ook 

van het zorgadvies. Maar dat bereikt hun 

niet. De personen waar het om gaat, 

bereik je niet. …Het blijft niet hangen bij 

ouderen mensen.” (Bron: VEZ1) 

“In Wageningen hebben we bijvoorbeeld op de dagbehandeling de 

hoogopgeleide groep, dat zijn mensen die vaak de hele wereld 

voor hun werk zijn rond geweest, die toch wel ook redelijk 

onderlegd zijn en vaak ook partners hebben die, die weten vaak 

toch meer de weg te vinden en ook om hulp te vragen en of aan te 

geven als ze tegen dingen aan lopen, als ouderen die toch een heel 

klein wereldje om zich heen hebben gehad.” (Bron: VEZ2) 



30

“En wat je vaak toch ziet is dat het de kinderen zijn 

hè, die op zoek gaan, gaan bellen en contacten 

gaan leggen.” (Bron: VEZ2) “Maar voor familie is 

deze wereld ook nog heel erg moeilijk. De 

verzorgingshuis wereld en verpleeghuis wereld is 

echt moeilijk… om daar de weg in te vinden, ja. 

Terwijl je toch alles kan doen met websites en 

weet ik allemaal wat.” (Bron: VEZ1) 

“We hebben ook aanleunwoningen en daar bellen 

mensen voor zo van “goh ik wil me inschrijven”. En 

dan raak je aan de telefoon in gesprek en dan hoor je 

de problemen en dan kan het soms best zijn dat je op 

een heel ander vlak terecht komt.} Zo van, heeft u 

daar wel eens aan gedacht of kennen jullie dat …” 

(Bron: VEZ2) 


perspectief 

In de literatuur wordt benoemd dat ouderen niet bekend zijn met de zorg die geleverd kan worden 

in de omgeving waar ze wonen. Dit is een factor die de beslissing om te verhuizen naar een 

zorgcentrum beïnvloed. Hierdoor is het voor de oudere en zijn familie moeilijk te bepalen wat de 

juiste keus is. Men is bang dat ze te snel voor een zorgcentrum kiezen, terwijl andere opties ook 

een oplossing zouden kunnen bieden die minder rigoureus zijn. (Taylor & Donnelly, 2006) Een 

opname in het zorgcentrum wordt gezien als het sluitstuk van de zorgketen. Uit onderzoek blijkt 

dat zodra ouderen de beslissing genomen hebben tot verzorgingshuiszorg zij vrijwel niet meer 

nadenken over mogelijke zorgalternatieven in de thuissituatie. (Dijkstra et al. 2001). 

Hulpvragers hebben wantrouwen dat te maken heeft met de problemen die ze hebben met 

bureaucratische procedures. Dit kan vraagverlegenheid in de hand werken. Juist mensen die het 

minst mondig zijn, laag zijn opgeleid, psychische problemen hebben en/of een klein sociaal netwerk 

bezitten, hebben minder toegang tot voorzieningen. Dergelijke uitsluiting van burgers van publieke 

voorzieningen wordt ook wel institutionele uitsluiting genoemd. Hierdoor wordt 

ontoegankelijkheid van verschillende regelingen ervaren. Soms hebben hulpvragers iemand uit het 

sociale netwerk die ken op weg helpt, een enkele keer maken ze gebruik van Sociale Raadslieden. 

(Linders, 2010) 

Wmo-beleid 

Het thema bekendheid van zorg en diensten thema valt onder het derde prestatieveld van de Wmo 

Nieuwe Stijl; Het geven van informatie, advies en cliëntenondersteuning. Met 'geven van 

informatie en advies' wordt gedoeld op activiteiten die de burger de weg wijzen in het veld van 

maatschappelijke ondersteuning. Onder ‘cliëntondersteuning’ wordt verstaan de ondersteuning 

van een cliënt bij het maken van een keuze of het oplossen van een probleem. Cliëntondersteuning 

heeft de regieversterking van de cliënt (en zijn omgeving) tot doel ten einde de zelfredzaamheid en 

maatschappelijke participatie te bevorderen. 


perspectief 

Hulp bij aanvragen van voorzieningen, kennis overdragen over voorzieningen, advisering en 

begeleiding bij de aanvraag van hulpmiddelen en voorzieningen is een belangrijk onderdeel van de 

ergotherapie (Van Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009). AOZG is van mening dat 

ergotherapeuten ook kennis dienen te hebben van het globale zorgaanbod, zodat de cliënt 

geïnformeerd kan worden over de mogelijkheden die er zijn om zo zelfstandig mogelijk te kunnen 

blijven wonen. 



31

Thema 

Woning en woonomgeving 

Onder dit thema worden de woning en de aanwezigheid/bereikbaarheid van voorzieningen 

verstaan. De woning en woonomgeving kunnen van invloed zijn op het besluit om te verhuizen 

naar een zorgcentrum. Aanpassingen in de woning en de aanwezigheid/bereikbaarheid zijn hier 

voorbeelden van. 


Woning 

Uit de antwoorden die de ouderen hebben gegeven op de vraag of hun woning ook bijdroeg aan 

het besluit om naar een zorgcentrum te verhuizen, werd geen duidelijk antwoord gegeven. Het 

komt erg naar voren dat veel ouderen toch eerst proberen om hun woning aan te passen en 

wanneer dit niet meer mogelijk is, dat ze dan pas besluiten om te verhuizen. Het verhuizen wordt 

door aanpassingen in de woning dus uitgesteld. De ouderen geven aan dat de aanwezigheid en/of 

bereikbaarheid van voorzieningen nooit de enige reden is om te verhuizen. 

“*Zijn er ook nog belemmeringen of 

obstakels in uw woning, die een rol 

hebben gespeeld] Nee, nee, nee. Nee, 

helemaal niks. Nee hoor, helemaal 

niets.” (Bron: VE8, 1033) 

“*En er bleek daar dus nog wel een trap 

in te zitten] Ja, er zat een trap in dat 

eerste huis, maar dat vond ik niet erg 

hoor.” (Bron: VE4, 362) 

“Traplopen kan ik niet, dus er was een traplift aanwezig. En alles 

was zo gemaakt, zodat ik het kon gebruiken……De douche, 

bijvoorbeeld. Boven bij mijn slaapkamer, daar was de douche. 

Daar moest je overstappen. Dat is gelijk gemaakt, zodat ik er 

makkelijker in kon komen. Allemaal van dat soort kleinigheidjes, 

die je pas merkt als je er mee bezig bent.” Bron: VE7, 768) 

“Daar zijn we nog geweest maar 

toen hadden we een tuin kon hij 

niet meer aan. Hij werd toch al 

gauw minder minder, toen zei ik ja 

we zouden eigen gelijkvloers 

moeten nemen en toen zijn we bij 

die flat terecht gekomen, daar.” 

(Bron: VE4, 358) 

Voorzieningen (bereikbaar/aanwezigheid) 

- Medische voorzieningen 

- Commerciële voorzieningen 

- Culturele voorzieningen 

De bereikbaarheid van voorzieningen kan een rol spelen in het besluit om te verhuizen naar een 

zorgcentrum. Belangrijk is dat dit niet de enige factor is om te verhuizen naar een zorgcentrum en 

dat dit vaak in samenhang met een andere factor invloed heeft op het besluit. 

“*En wat u net vertelde al dat er een hoop voorzieningen waren in Veenendaal. Waren er ook 

voorzieningen waar u dagelijks gebruik van maakte] Nou nee niet ik niet, maar er was een 

ouderenbus en… ja wat was er nog meer. Er was eigenlijk… Veenendaal had echt wel een hoop 

voorzieningen toch wel een… ja die had de meent en die had dan de Engelenburg en De Meent. 

Nou daar valt ie De Meent hè. *Ja+ De Engelenburg en… ja, de ouderenbus dat werd, daar werden 

de mensen door opgehaald dus dat…” (Bron: VE8, 977) 

“*U woont nu hier, wat denkt u nodig te hebben gehad 

om toch nog langer zelfstandig in vorige woning te 

kunnen wonen] Nou dat was me te groot toen ik…ik 

kon daar wel blijven wonen maar ik zat ver van het 

dorp vandaan, dat was een nadeel voor boodschappen. 

En de buurt de oude hap zeg maar die was allemaal 

weg, allemaal jongere gezinnen werkend dus daar had 

je ook niet zoveel aanspraak aan. Ik vond dat ik daar 

een beetje vereenzaamde en ver van het dorp vandaan 

en dan vier verdiepingen.” (Bron: VE5, 573) 

“Nou ik had daar ook goed 

kunnen blijven wonen, maar het 

was gewoon te ver van het dorp 

vandaan.…..*Als de 

voorzieningen daar wel waren 

geweest] Dan was ik er wel 

gebleven. [Ja] want het is een 

laag stuk in Oosterbeek waar je 

dus altijd helemaal naar het 

dorp moet.” (Bron: VE5, 585) 



32

“*Hoe waren daar de voorzieningen Waren die daar minder dan hier+ Ja, daar was helemaal geen winkel, voor al 

mijn boodschappen moest ik altijd hier heen. Daar waren geen winkels waar ik zat……Hier laag in Oosterbeek. 

Maar ja een winkel had je niet dus voor ieder dingetje moest je hier naar heen, naar het dorp.” (Bron: VE5, 522) 

Uit de interviews met de ouderen komt naar voren dat de voorzieningen in de buurt en de 

bereikbaarheid hiervan meestal wel goed geregeld is. De boodschappen worden bijvoorbeeld door 

de supermarkt geleverd. 

“We hadden allemaal onze eigen 

boodschappenboer en ik had Super de 

Boer, die belde ik en die bracht het en 

dat was bij de meesten. Die het nog 

kon die haalde nog en die brachten 

nog wel wat voor je mee enzo als je 

dat vroeg. Maar het was heel anders 

als hier. We waren veel zelfstandiger.” 

(Bron: VE8, 954) 

voor ieder dingetje moest je hier naar 

heen, naar het dorp.” (Bron: VE5, 522) 

“Het ligt dicht bij het winkelcentrum, met 

allerlei winkels. Je zit dicht bij een dokterspost 

zal ik maar zeggen je hebt daar vlakbij ook een 

heel medisch centrum. Daar zitten artsen, 

dierenartsen, apothekers enzo 

allemaal.……Wat betreft boodschappen zit 

daar ook alles, een Albert Heijn…….De 

voorzieningen zijn hartstikke goed. Als er iets 

aan de hand was kon je meteen naar de 

huisarts (onverstaanbaar). Nee, daar waar ik 

gewoond heb was het prima hoor, daar had ik 

zo terug gewild.” (Bron: VE4, 367) 

Professioneel 

perspectief 

“*Wat voor voorzieningen zoals winkels waren er in de omgeving+ Ja, dat had ik daar ook vrij dicht bij de 

hand hoor. De AH en de COOP, de Aldi. Dat was allemaal vlakbij. [Hoe bereikbaar was dat voor u Oh, 

makkelijk, met de rollator hè.” (Bron: VE2, 128) 

voor ieder dingetje moest je hier naar heen, naar het dorp.” (Bron: VE5, 522) 

Woning 

Uit de interviews met de zorgadviseurs blijkt dat tegenwoordig een obstakel in de woning niet zo 

maar een reden is voor ouderen om te verhuizen naar een zorgcentrum. Er wordt altijd eerst 

gekeken of de woning aangepast kan worden voordat iemand een opname-indicatie krijgt via het 

CIZ. 

“Horen jullie ook wel eens dat een obstakel in 

de woning een reden is om te verhuizen naar 

een verzorgingshuis] Nee, tegenwoordig niet 

meer… want er kan best wel heel veel thuis… 

een traplift, en weet ik veel allemaal wat voor 

een toestanden… aanrechten worden omhoog 

gezet en weet ik allemaal wat. Nee, dus daar 

horen we niet zoveel over. Ik tenminste niet. 

Nee, nee… ik ook niet.” (Bron: VEZ1) 

“*zijn er ook zeg maar belemmeringen in woning of iets die 

meespelen in het besluit] Ja, dat kan. Stel dat je alleen 

woont en je slaapt boven en je kan niet meer zelfstandig de 

trap op, dan is dit natuurlijk een belemmering. Alleen CIZ 

gaat ervan uit dat, je moet altijd eerst kijken wat er voor 

voorgaande voorzieningen voordat je gaat opgenomen 

worden. Dus kun je het oplossen met een bed beneden of 

kun je een traplift aanvragen. Dus er wordt altijd gekeken 

van, wat zijn er nog voor voorzieningen die je kan inzetten 

voordat je een opname-indicatie krijgt.” (Bron: VEZ2) 

Voorzieningen (bereikbaar/aanwezigheid) 

- Medische voorzieningen 

- Commerciële voorzieningen 

- Culturele voorzieningen 

Eén zorgadviseur geeft aan dat het wel een onderdeel kan zijn dat ouderen het besluit nemen om 

in een zorgcentrum te gaan wonen wanneer ze niet meer bij voorzieningen in de wijk kunnen 

komen. Dit heeft met name invloed wanneer de oudere in een sociaal isolement raakt. Het is 

vrijwel nooit de enige reden om in een zorgcentrum te gaan wonen. 

“*Maakt u ook wel eens mee dat mensen het besluit nemen om contact op te nemen doordat ze bijvoorbeeld niet 

meer bij voorzieningen in de wijk kunnen komen ik denk dat het wel een onderdeel kan zijn naast, hè, andere 

problemen zoals een sociaal isolement. Stel dat je thuis woont en je krijgt thuiszorg, maar je kan helemaal niet 

meer naar buiten toe. Of je kan, daardoor raak je in een sociaal isolement, ik denk dat dat allemaal bij elkaar 

opgeteld wel meespeelt.” (Bron: VEZ2) 



33


perspectief 

Woning 

In de literatuur wordt het belang van een geschikte woning voor ouderen benadrukt. Verschillende 

woonkenmerken, de aanwezigheid van woningaanpassingen en hulpmiddelen blijken van invloed 

op de vraag naar hulp en daarmee op de vraag naar verpleging en verzorging. Ouderen vragen 

namelijk minder hulp wanneer de woning aangepast is op de beperkingen en mogelijkheden van de 

oudere. (Woittiez & Timmermans, 2004). Een belangrijk woonkenmerk is de aanwezigheid van 

trappen, want moeite met traplopen is een van de eerste beperkingen die ouderen ondervinden. 

Onderzocht is dat een derde van de 65-plussers moeite heeft met traplopen of dat niet meer kan. 

(Woittiez & Timmermans, 2004). 

Uit onderzoek blijkt dat hulpbehoevenden zowel woningaanpassingen als hulpmiddelen ervaren als 

factoren die het algemeen functioneren en zelfstandigheid bevorderen. (Bontje, 2005) Aangetoond 

is dat woningaanpassingen, hulpmiddelen of een gelijkvloerse woning ervoor zorgen dat ouderen 

langer in staat zijn zelfstandig te wonen. Hierdoor kan het besluit om te verhuizen naar een 

zorginstelling uitgesteld worden. (Kendig et. al. 2010) 

Voorzieningen 

Ook in eerder onderzoek onder bewoners van de gemeente Ede, wordt geconcludeerd dat de bij de 

keuze voor het wonen in een seniorenflat de woonomstandigheden een rol speelt. Bewoners met 

gezondheidsklachten prefereren een gelijkvloerse woning. Ook het wonen op de begane grond en 

de aanwezigheid van een tuin is vormend voor deze beslissing. (AWS, 2010) In de literatuur wordt 

geen directe relatie beschreven tussen de aanwezigheid en/of bereikbaarheid van commerciële, 

medische en culturele voorzieningen en het besluit om te gaan verhuizen naar een zorgcentrum. 

Wel blijkt uit onderzoek dat voorzieningen die nodig zijn om zo lang mogelijk zelfstandig in de eigen 

omgeving te kunnen blijven wonen met maximaal behoud van de eigen regie over het dagelijkse 

leven een belangrijk thema is voor ouderen. Het gaat met name om openbare voorzieningen zoals 

vervoer, toegankelijkheid openbare gebouwen, winkels en parken. Ook worden collectieve 

voorzieningen zoals collectief vervoer benoemd. (van Bilsen et al. 2004) Geconcludeerd word dat 

Ouderen behoefte hebben aan publieke voorzieningen die toegankelijk en gebruikersvriendelijk 

zijn. (van Bilsen et al. 2004) 

Uit eerder onderzoek in de gemeente Ede blijkt dat bewoners aangeven om hulp te vragen 

wanneer ze zich niet meer kunnen redden met de beschikbare voorzieningen in de wijk. In dit geval 

wordt er ook gekozen voor het wonen in een zorgcentrum. (AWS, 2010) 

Wmo-beleid 

De thema’s woning en aanwezigheid/bereikbaarheid van voorzieningen valt onder het eerste 

prestatieveld van het beleid Wmo Nieuwe Stijl: leefbaarheid en sociale samenhang. Dit 

prestatieveld raakt ook andere sectoren als wonen, ruimtelijke ordening, integratiebeleid, 

veiligheid en economie. Leefbaarheid laat zich definiëren als: het wonen in een prettige en veilige 

omgeving, met de mogelijkheid om (thuis of in de buurt) gebruik te kunnen maken van 

(eenvoudige) zorg-, welzijns- en gemaksdiensten. 

Daarnaast valt het thema wonen onder het zesde prestatieveld van het beleid Wmo Nieuwe Stijl: 

verlenen individuele voorzieningen. 

Binnen prestatieveld zes is het van belang dat bij de burger met een beperking aanpassingen 

worden aangebracht ten behoeve van het behouden en bevorderen van het zelfstandig 

functioneren. Te denken valt aan woonvoorzieningen en het vervoer van gehandicapten door 

middel van taxibusjes waarop men een individueel beroep kan doen. 


perspectief 

‘Wonen/zorgen’ als handelingsgebied is méér dan het verblijven in een woning en het daarbij 

behorend handelen op het gebied van de zelfzorg, de zorg voor anderen en het huishouden 

uitvoeren. Een ergotherapeut kan een bijdrage leveren aan het ontwikkelen en adviseren op het 

gebied van fysieke aanpassingen van de woon, werk en leefomgeving (technologie, domotica). Een 

ergotherapeut kan in samenwerking met gemeente, bedrijven of andere instellingen werken aan 

het verbeteren van de bereikbaarheid, toegankelijkheid, bruikbaarheid, en uitgankelijkheid van 

ruimten, gebouwen en producten. Dit is namelijk de basis om deel te kunnen nemen aan het 

maatschappelijke leven. Daarnaast biedt het de mogelijkheid en schept voorwaarden om 

zelfstandig en op een gelijkwaardige manier gebruik te maken van de handelingsomgeving (Van 

Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009). 



34

Thema 

Sociaal netwerk 

Het sociale netwerk van ouderen kan van invloed zijn op het besluit om te verhuizen. Een sociaal 

netwerk is van belang om op terug te kunnen vallen. Wanneer het sociale netwerk niet aanwezig 

is, is de kans op eenzaamheid groot. 


De meeste ouderen hebben sociale contacten die ze regelmatig zien. Meestal gaat het hier om de 

kinderen, maar ook buren vormen een belangrijke rol in het sociale netwerk. Alle ouderen hebben 

kinderen, deze zijn niet altijd woonachtig in de buurt. Enkelen geven aan dat de kinderen ver weg 

wonen, maar dat daar wel geregeld mee gesproken word. Sommige ouderen geven aan heel weinig 

tot geen contact te hebben met hun kinderen of andere sociale contacten. 

“Ik heb geen familie, niks. Ik heb alleen een zus in Amerika. (hoest). En 2 

zonen, die ik amper zie, de afgelopen 20 jaar. Nou die heb ik ook afgedaan, 

daar zit ik niet meer op te wachten.” (Bron: VE1, 29) 

Het hebben van een sociaal netwerk speelt mee in de keuze om naar een zorgcentrum te 

verhuizen. Doordat mensen niet kunnen of willen terugvallen op hun sociaal netwerk. 

“Allemaal jonge buren, 

hartstikke aardig ik had er 

een goede verhouding mee, 

maar je kunt van een jonge 

gezin wat zelf werkt niet 

verwachten dat ze mij 

opvangen dat kan niet. Dat 

gaat niet, dat kun je niet 

maken. En zodoende zit ik 

nou hier.” (Bron: VE5, 518) 

Sommige ouderen geven tevens aan dat steeds 

meer leeftijdsgenoten weg vallen. Het sociale netwerk 

word hierdoor een stuk kleiner en ouderen 

voelen zich hierdoor snel eenzaam. Deze eenzaamheid 

kan leiden tot snellere verhuizing naar een 

zorgcentrum. 

“En de buurt de oude hap zeg maar die was 

allemaal weg, allemaal jongere gezinnen werkend 

dus daar had je ook niet zoveel aanspraak aan. Ik 

vond dat ik daar een beetje vereenzaamde.” 

(Bron: VE5, 573) 

Professioneel 

perspectief 

Uit de interviews met de zorgadviseurs komt het sociale netwerk ook verschillende keren naar 

voren. De zorgadviseurs zijn van mening dat er heel veel aspecten in het sociale netwerk 

meespelen die doen besluiten te gaan verhuizen. Naar hun idee zitten er heel veel mensen thuis te 

verpieteren, en dan vooral mensen die alleenstaand zijn en geen kinderen hebben. Als er kinderen 

zijn zullen zij sneller aan de bel trekken om hulp te vragen. Nu wachten veel ouderen tot het laatst, 

waardoor ze ineens opgenomen dienen te worden in een zorgcentrum en dit vaak in slechte staat. 

“Het hangt van heel veel andere aspecten ook 

af. Of je alleen bent, of dat je met een partner 

bent. Of je heel veel kinderen hebt, of 

helemaal geen kinderen en of die in de buurt 

wonen of allemaal ver weg. Dat zijn allemaal 

oorzaken die meespelen wanneer je, dat 

beeld is van goh iemand kan niet meer alleen 

thuis zijn.”(Bron: VEZ2) 

“Ik denk dat er heel veel mensen thuis echt verpieteren. 

Het zijn maar enkele mensen die kinderen hebben… en 

kinderen die mondig zijn. Anders verpieteren heel veel 

mensen achter de geraniums.” (Bron: VEZ1) 

“Er zijn ook wel mensen die denk ik de zelfstandigheid 

prefereren, maar gewoon zo eenzaam zijn, dat dit voor hen 

mogelijk ook een reden is om in een verzorgingshuis te 

willen wonen.” (Bron: VEZ2) 

Naast de ouderen geven ook de zorgadviseurs aan dat veel mensen in de omgeving op leeftijd 

wegvallen en mensen hierdoor in een sociaal isolement raken. 

“En om hun heen vallen natuurlijk een hoop mensen weg omdat ze natuurlijk een bepaalde leeftijd 

gaan bereiken… hebben ze al vaak, dat ze zelfs kinderen gaan verliezen. Maar ook familieleden, 

broers, zussen… alles valt weg. Dus je krijgt het sociale isolement, dat ze daar veel eerder inkomen dan 

vroeger.” (Bron: VEZ1) 



35


perspectief 

In de literatuur wordt gesteld dat het hebben van sociale contacten en uitvoeren van activiteiten 

het gevoel van plezier geeft. Dit met als gevolg dat eenzaamheid en verveling minder snel optreed. 

(Tollén et al., 2008) Ouderen zijn echter kwetsbaar zijn voor het kwijtraken van sociale contacten. 

Dit wordt veroorzaakt door het vertrek van leeftijdsgenoten naar een aangepaste woning, 

verpleeg- of verzorgingstehuis of wegens overlijden. Het gevolg is dat er voor hen soms niemand 

meer overblijft die ze kennen in de buurt. Soms kennen ze wat mensen van gezicht, maar daar blijft 

het bij. (Linders, 2010) Doordat deze sociale contacten wegvallen, blijven er vaak weinig mensen 

over in de buurt waarop terug gevallen kan worden. Dit komt overheen met de informatie die 

achterhaald is bij zowel de ouderen als zorgadviseurs. 

Ook wordt bevestigd dat andere factoren zoals huishoudsamenstelling en gevoelens van 

eenzaamheid daarnaast meespelen met het besluit om te gaan verhuizen. (Timmermans et al., 

1997). Zorgadviseurs hebben ervaren dat ouderen met grote sociale netwerken, minder snel naar 

een zorgcentrum gaan. Het wordt gezien als een ‘buren opletservice. Veel ouderen gebruiken de 

gelijken als voorbeeld; ze leren van de fouten, successen, consequenties en de keuzes van anderen. 

(Cheek et al., 2005) Hieruit blijkt dat het ontbreken van sociale contacten een factor is voor de 

keuze om te verhuizen naar een zorgcentrum. 

Uit eerder onderzoek onder bewoners van de gemeente Ede blijkt dat de sociale contacten die voor 

een sociale controle zorgt, als prettig wordt ervaren en dat dit kan bijdragen aan het zelfstandig 

blijven wonen. (AWS, 2010) 

Wmo-beleid 

Dit thema valt onder prestatieveld één van het Wmo. Prestatieveld een staat voor ‘leefbaarheid en 

sociale samenhang’. Het hebben van sociale contacten is erg waardevol voor de zelfstandigheid van 

ouderen. Binnen dit prestatieveld is het bevorderen van de sociale samenhang een centraal 

aandachtspunt. De gemeente kan zorgen voor aantrekkelijke plekken waar burgers elkaar kunnen 

ontmoeten. Of een wijkcentrum waar verschillende zorgen welzijnsfuncties worden 

gecombineerd. Dit maakt mogelijk dat verschillende groepen elkaar regelmatig tegenkomen. Een 

aantal ouderen gaf aan dat het sociale netwerk kleiner wordt maar wel behoefte hebben aan deze 

contacten, wat ervoor zorgt dat dit in het eerste prestatieveld past. 


perspectief 

AOZG vind het belangrijk dat een ergotherapeut bewust is van de complexiteit van het sociale 

netwerk. Dit is belangrijk omdat het sociale netwerk invloed heeft op de gezondheid en het 

handelen. De ergotherapeut kan voorkomen dat de cliënt onnodig afhankelijk wordt van zijn 

sociaal netwerk of anderen (sociaal perspectief). 

Uit de ervaringen van ouderen blijkt dat zij een gevoel van eenzaamheid ondervinden. Het is 

waardevol om hier bij stil te staan en actie te ondernemen. Ergotherapeuten kunnen zich richten 

op de ouderen populaties waarbij gedacht kan worden aan de preventie van eenzaamheid en het 

opzetten van buurtnetwerken voor ouderen. Door de participatie van de cliënt te bevorderen kan 

de ergotherapeut ervoor zorgen dat deze deel kan nemen aan de maatschappij en eenzaamheid 

voorkomen kan worden. (Van Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009) 

Thema 

Veiligheid (gevoel van veiligheid) 

Onder veiligheid wordt verstaan criminaliteit in de omgeving van de oudere en veiligheid m.b.t. 

de eigen gezondheid. Het blijkt dat de veiligheid moeilijk te waarborgen is in de thuissituatie en 

dat het invloed heeft op het besluit om te gaan verhuizen naar een zorgcentrum. 


Uit het onderzoek is gebleken dat veiligheid een belangrijk onderdeel is voor ouderen wat invloed 

uitoefent op het besluit om naar een zorgcentrum te verhuizen en een belangrijke factor is voor 

ouderen om daadwerkelijk te gaan verhuizen. 

“Daar zat ik in mijn eentje, vond ik ’s nachts wel eens 

eng. Dan hoorde ik wat en dan dacht ik god zal toch niet 

wat zijn.” (Bron: VE5, 546) 

“In Haarlem zijn we weg 

gegaan omdat er wanneer 

je drie dagen weg was, 

ingebroken werd. Dat is 

niet leuk op den duur.” 

(Bron: VE3, 242) 



36

Wat ook opvallend is, is dat er 

naast criminaliteit in de omgeving 

van de oudere ook door ouderen 

wordt aangegeven dat het gevoel 

“daar zat ik ook maar alleen in. Ik vond het ’s 

nachts wel eng hoor, nou vier verdiepingen om 

mij heen.” (Bron: VE5, 507) 

van veiligheid m.b.t. eigen 

gezondheid een reden kan zijn om te verhuizen naar een zorgcentrum. 

“*Zijn er nog andere obstakels of belemmeringen+ Nou als hij naar het toilet gaat, dan blijf ik wel weer 

wakker liggen hoor, of hij terug komt. [Ja, dat was eerder ook al in de aanleunwoning en hier is het wat 

betreft veiliger.] Ja, dan kun je op een knop drukken, als je op de goede knop drukt. Dan moet je op de 

veiligheidsknop drukken.” (Bron: VE6, 725) 

“en tijdje terug liep ik op straat en ineens lag ik 

op de stoep. Er zat iets in mijn hoofd, een black 

out. En nou ja ik heb allerlei onderzoeken voor 

gehad ook in het ziekenhuis bij de geriater ook 

enzo. Maar ze hebben eigenlijk niks geen 

afwijkingen kunnen vinden. En daarom heb ik dit 

ook gedaan, want ik denk dat kan mij weer 

gebeuren ja dus.” (Bron: VE5, 517) 

“en tijdje terug liep ik op straat en ineens lag ik 

op de stoep. Er zat iets in mijn hoofd, een black 

out. En nou ja ik heb allerlei onderzoeken voor 

gehad ook in het ziekenhuis bij de geriater ook 

enzo. Maar ze hebben eigenlijk niks geen 

afwijkingen kunnen vinden. En daarom heb ik dit 

ook gedaan, want ik denk dat kan mij weer 

gebeuren ja dus.” (Bron: VE5, 517) 

“In mijn oude huis woonde ik nog heel plezierig 

hoor, daar had ik wel kunnen blijven wonen 

maar je zat ver van dorp vandaan, de oude 

buren was zeg maar weg. Ik voelde mij daar 

niet veilig meer. Twee verdiepingen onder mij 

en een boven mij hoofd. En hier als ik wat krijg 

’s nachts.” (Bron: VE5, 575) 

“Als mijn dochter op vakantie wilde, 

dan durfde ze niet weg te gaan. Want 

ik kon niet alleen zijn, als ik val… kan ik 

niet meer overeind komen.” (Bron: VE7, 

772) 

Professioneel 

perspectief 

De zorgadviseurs geven aan dat ouderen soms voor een gevoel van veiligheid willen verhuizen naar 

een zorgcentrum. Het waarborgen van veiligheid blijkt dan ook een belangrijk onderdeel om 

ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen, maar de zorgadviseurs geven aan dat het erg 

moeilijk is om de veiligheid te kunnen waarborgen in de thuissituatie. 

“Kijk zorg kun je heel ver gaan. Want in principe kun je 

thuis alle zorg geregeld krijgen. Ook ’s nachts komen ze 

een paar keer kijken. Maar het stukje veiligheid, dat kun 

je niet waarborgen.” (Bron: VEZ1) 

“Nou kijk, dat ze zich niet meer veilig voelen. Ja, 

dat komt wel heel vaak voor. Je hoort bij oudere 

mensen ook heel vaak van… ik voelde me niet meer 

veilig thuis. Die angst, dat is heel groot. En dat is 

natuurlijk in die thuissituatie al heel lang niet meer 

veilig hè… voor hun gevoel. Eer dat ze dat zeggen, 

dan ben je al een heel eind weg. Dan hebben ze al 

heel veel zorg nodig.” (Bron: VEZ2) 

“En ik kan me voorstellen dat sommige mensen in 

het verzorgingshuis, maar daar hoor je ook wel 

eens mensen die gewoon die puur eenzaamheid, 

die daar zo graag heen willen ook voor een stuk 

veiligheid zo van, als me wat overkomt, ik kan, 

hè, allemaal andere mensen ontmoeten, dat dat 

soms voor mensen wel, ja, iets positiefs oplevert 

zo’n verhuizing.” (Bron: VEZ2) 

“Wat denken jullie dat ouderen nodig hebben om zelfstandig thuis te kunnen blijven Wat 

zou er dan allemaal wel niet geboden moeten worden] Nou voor een heel groot deel al 

ingevuld eigenlijk hè Het grootste gedeelte denk ik is dat stukje veiligheid. Dat stukje 

veiligheid moet gewaarborgd zijn. En dat kun je niet oplossen met een alarm [Nee] Daar 

los je het absoluut niet mee op. [Nee, dat gaat ook om een gevoel hè] Ja, ja, gevoel kan 

je niet wegnemen.” (Bron: VEZ1) 



37


perspectief 

In de literatuur wordt beschreven dat een van de factoren die er toe doen besluiten om naar een 

zorgcentrum te gaan is de behoefte aan veiligheid. (Cheek, 2005) Uit eerder onderzoek in de 

gemeente Ede blijkt dat ouderen in de woning angst hebben dat onruststokers de flat betreden.” 

(AWS, 2010) Ook blijkt uit het onderzoek dat er een verband bestaat tussen de veiligheid in de wijk 

en het woonplezier dat men ervaart. Over het algemeen zijn ouderen tevreden over hun leven. 

Echter wordt het woongenot door ongeregeldheden in de wijk negatief beïnvloed. Voorbeelden die 

genoemd werden zijn auto‟s die in brand worden gestoken, mensen die op straat lastig worden 

gevallen, vernielingen door jongeren en agressie in het openbaar vervoer.” (AWS, 2010) 

Het blijkt dat angsten van ouderen beïnvloeden de keus om te verhuizen naar een zorgcentrum. 

Ouderen zijn bijvoorbeeld bang om door niemand gevonden te worden als ze vallen of niet goed 

worden. Ook speelt de angst op een inbraak een rol. Ouderen voelen zich kwetsbaar als ze alleen 

wonen en hebben behoefte aan veiligheid. (Cheek, 2005 en Taylor et. al. 2005) Of mensen 

zelfstandig kunnen blijven wonen, hangt ook af van de leefbaarheid en veiligheid van de buurt. 

(Bron: Vermaatschappelijking en woonservicezones.) Het blijkt dat alarmeringssystemen het gevoel 

van veiligheid bij ouderen bevorderen. De aanwezigheid van een dergelijk ‘veiligheidsvalnet’ stelt 

daardoor het besluit om te verhuizen naar een zorginstelling uit.” (Kendig et. al. 2010) 

Wmo-beleid 

Dit thema valt onder het eerste prestatieveld van het beleid Wmo Nieuwe Stijl: leefbaarheid en 

sociale samenhang. Dit prestatieveld raakt ook andere sectoren als wonen, ruimtelijke ordening, 

integratiebeleid, veiligheid en economie. Leefbaarheid laat zich definiëren als: het wonen in een 

prettige en veilige omgeving, met de mogelijkheid om (thuis of in de buurt) gebruik te kunnen 

maken van (eenvoudige) zorg-, welzijns- en gemaksdiensten. 

Manieren waarop gemeenten de sociale samenhang kunnen bevorderen zijn het zorgen voor 

aantrekkelijke plekken waar burgers elkaar kunnen ontmoeten zoals bijvoorbeeld een wijkcentrum 

waar verschillende zorgen welzijnsfuncties worden gecombineerd. 


perspectief 

Ergotherapeuten richten zich met name op de veiligheid in en om de woning. Vooral valpreventie is 

effectief gebleken bij personen die minimaal een keer gevallen zijn of bij personen met intrinsieke 

risicofactoren. De vraag ontstaat vaak naar aanleiding of preventie van een val en om de gevolgen 

van een val te beperken. Er zijn geen diagnosen die ouderen uitsluiten zolang de oudere nog 

zelfstandig handelt. Veel diagnosen verhogen namelijk het valrisico van ouderen. (Theune & 

Steultjens, 2005) 

Thema 

Persoonlijkheid 

Uit het onderzoek komt naar voren dat de persoonlijkheid van ouderen sterk bijdraagt aan het zo 

lang mogelijk behouden van de eigen zelfstandigheid. Mede daardoor heeft de persoonlijkheid 

ook gevolgen voor de keuze en het moment om te gaan verhuizen naar een zorgcentrum. 


Uit de ervaringen van de ouderen blijkt dat veranderingen die bij het ouder worden ontstaan 

moeilijk worden aanvaart. Toch geeft het merendeel van de ouderen aan dat het accepteren van 

de achteruitgang die te maken heeft met hun gezondheid van groot belang is om zo zelfstandig 

mogelijk te blijven. Daarnaast wordt aangegeven dat er juist gekeken moet worden wat je als 

oudere nog wel kan, zodat je jezelf zo snel mogelijk kan aanpassen aan de situatie. 

“Niet te klagen en te zeuren, gewoon doorgaan en het ging, wel eens met horten en stoten want 

dat geeft niks daar kom ik wel overheen.” (Bron: VE6, 688) 

“Dus je moet…ja dat is het leven als je oud word dan moet je toch wel eens terug schakelen of 

andere dingen aannemen wil het…als je gaat leven van ja maar vroeger toen had ik dit en dat en 

kon ik zus, dan kom je er niet. Je moet…het moment van nu moet je maar uithalen wat erin zit en 

daar kun je best een eind mee komen hoor. Ik red mij er altijd nog mee.” (Bron: VE5, 566) 



38

“Accepteren dat de gezondheid achteruit gaat en kijken wat nog 

wel lukt. Dan leg je je erbij neer. Ik ben niet een type dat dan 

gaat zitten mokken. ‘Ik wil dit, en ik wil dat nog.’ Ik moet me 

aanpassen aan wat ik nog wel kan. En dat probeer ik ook te 

doen.” (Bron: VE7, 855) 

“Dat is het belangrijkste als er 

veranderingen zijn, probeer je dan zo snel 

mogelijk aan te passen.” (Bron: VE7, 844) 

Professioneel 

perspectief 

Uit de interviews met de zorgadviseurs komt naar voren dat ouderen op steeds latere leeftijd naar 

een zorgcentrum verhuizen. Een deel van de ouderen probeert zo lang mogelijk vast te houden aan 

de vertrouwde situatie en vind het moeilijk om hulp van anderen te aanvaarden. Het blijkt vooral 

dat de drempel om te moeten verhuizen naar een zorgcentrum groot is, waardoor ouderen uit alle 

macht proberen door te gaan met het zelfstandig wonen. 

“Vroeger ging iemand met 65 

jaar naar een bejaardenhuis… 

ja daar ging je naartoe, want 

daar had je voor betaald. Nu 

komen ze met 80… 85… pas 

binnen. Het is voor bijna 

iedereen die ik ken een hele 

grote drempel en dan is het 

nog een verschil of je het zelf 

besluit, hè, van het gaat niet 

meer en ik heb geen andere 

keus, maar dan nog is dat een 

drempel.” (Bron: VEZ1) 

“Wat ik wel heel vaak merk is dat mensen toch 

heel vaak moeite hebben om hulp te vragen. Bij 

bewoners, dan belt het CIZ hun op van “goh we 

hebben een indicatie” en zij vragen dan “ja, hoe 

gaat het”, “och dat redden we nog wel”, terwijl 

dat helemaal niet meer lukt. die mensen hebben 

veel meer zorg nodig, maar dat is dan allemaal 

gebaseerd op een antwoord van och dat gaat nog 

wel of dat redden we nog wel en vooral niet 

klagen, maar doorgaan.” (Bron VEZ2) 


perspectief 

Uit de literatuurstudie blijkt dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig willen blijven en doormiddel 

van het ontwikkelen van strategieën hun beperkingen opvangen. Dit komt omdat het moeilijk is om 

de autonomie in te leveren. (Linders, 2010) Het aanpassen van het handelen blijkt een proces te 

zijn waarin de cliënten vertrouwde probleemoplossingen gebruiken. Het is geen eenmalige 

gebeurtenis, maar en proces van aanzienlijke inspanning. Aanpassen word beslist niet ervaren als 

een passief proces. Het niet meer kunnen is niet altijd makkelijk te accepteren. Afgenomen 

verwachtingen over hun functioneren en privileges die passen bij een hoge leeftijd leiden echter tot 

een zekere mate van acceptatie dat sommige dingen gewoon niet meer gaan. Er kan worden 

gesteld dat afhankelijkheid als problematisch werd ervaren als die er toe leid dat zaken niet meer 

volgens de eigen maatstaven worden uitgevoerd. (Bontje et al. 2005) 

Opmerkelijk is dat sommige ouderen uit angst om opgenomen te worden in een verzorgingstehuis 

zo lang mogelijk zo veel mogelijk zelf en schromen aan de bel te trekken als er eigenlijk hulp nodig 

is. Het hulp vragen wordt als moeilijk ervaren. Een deel van de ouderen geeft aan dat vragen om 

hulp ondenkbaar is. Zij hebben vroeger thuis geleerd om er alleen uit te komen. Hun motto is: 

vragen om hulp, dat doe je niet. Er is dus sprake van schroom om de om hulp te vragen aan het 

sociale netwerk. Uit onderzoek blijkt dan ook dat het niet vragen om hulp een van de belangrijkste 

belemmeringen voor informele zorg is. (Linders, 2010) Uit ander onderzoek blijkt echter ook dat 

zelfstandigheid geen absolute waarde is voor ouderen. De hulp die iemand krijgt stelt een persoon 

immers in staat om nog zelfstandig te kunnen wonen en de activiteiten te kunnen uitvoeren die 

betekenisvol zijn. (Bontje et al. 2005) 

Wmo-beleid 

Ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig thuiswonend. De Wmo Nieuwe Stijl speelt hierop in aan 

de hand van prestatieveld drie; het geven van informatie en advies en cliëntondersteuning. Vooral 

cliëntondersteuning heeft als doel om de regieversterking van de cliënt (en zijn omgeving) te 

vergroten. Daarnaast moet het de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie te bevorderen. 



39


perspectief 

Ergotherapeuten kunnen mensen ondersteunen tijdens het proces van acceptatie en zich invoegen 

in nieuwe situaties en omstandigheden. (Van Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009) Met 

behulp van Model of Human Occupation (MOHO) en het bijbehorende Occupational Performance 

History Interview (OPHI-II) besteed de ergotherapeut aandacht aan de levenssituatie van de cliënt. 

Hierbij is het onder andere van belang hoe hij zijn eigen leven ervaart en omgaat met zijn 

belemmeringen. Door het bieden van handvaten wordt de vraag naar hulp of kleine aanpassingen 

sneller geaccepteerd. (Bontje, 2005) Door middel van observatie kan worden beoordeeld welke 

problemen ouderen tegenkomen met betrekking tot de zelfstandigheid. AOZG is van mening dat 

ergotherapeuten gebruik moeten maken van de oplossingen die ouderen zelf vinden om hun 

zelfstandigheid te vergroten. Daarnaast is het belangrijk dat aanpassingsstrategieën worden 

aangereikt die aansluiten op de vertrouwde probleemoplossingstrategieën. (Bontje, 2005) 

Thema 

Financiën 

De financiële situatie van de oudere kan van invloed zijn op het besluit om te verhuizen naar een 

zorgcentrum. Rijkere ouderen verhuizen minder snel naar een zorgcentrum omdat zij hun ruime 

woning niet willen inleveren voor een kleine woonruimte. 


Uit de interviews met de ouderen komt niet naar voren dat de financiële situatie van invloed is op 

het besluit om te verhuizen naar een zorgcentrum. 

Professioneel 

perspectief 

De zorgadviseurs geven aan dat er voldoende geld is om zorg in te schakelen, dat hier alleen geen 

gebruik van wordt gemaakt omdat de familie of de oudere de weg niet weten. 

“Het zijn maar enkele mensen die kinderen hebben… en kinderen die mondig zijn. Anders verpieteren heel veel 

mensen achter de geraniums.) (Je ziet ze gewoon verpieteren achter de geraniums… en komen niet toe om zorg in te 

kopen, terwijl er wel geld en alles is… want er is gewoon geld genoeg, maar weten de weg vaak ook niet… Dat is ook 

vaak het grootste probleem, mensen de weg vaak gewoon niet weten.)” (Bron: VEZ1). 

Naast dat zorg, ondanks de aanwezigheid van financiële middelen, niet wordt ingeschakeld geven 

de zorgadviseurs aan dat het geld dat beschikbaar wordt gesteld voor een indicatie niet voldoende 

is. De zorgadviseurs zouden grotere kamers en activiteiten in kleine groepjes willen aanbieden in 

het verzorgingshuis. De financiële middelen ontbreken hiervoor. 

“Zouden jullie drie aspecten kunnen noemen, wat betreft de dienstverlening van Vilente, die in jullie ogen verbeterd 

zouden kunnen worden] Grotere kamers zou wel een verbetering kunnen zijn maar goed dat is woonruimte. Ja, 

daar wordt sowieso aan gewerkt. Meer oplossingen voor cliënten die wat meer activiteiten in kleine groepjes 

zouden willen hebben. Dat zou misschien wel uitgebreid kunnen worden.) (Maar ja, het heeft ook met heel veel geld 

te maken hè Dat is het. Dus dat is het probleem, het grootste probleem is geld. [Ja] Ja, dat is wel heel erg maar dat 

is wel zo. Je krijgt een zakje geld voor een indicatie en daar zul je het mee moeten doen.” (Bron: VEZ1). 

Naast dat de zorgadviseurs de financiële situatie van Vilente aankaarten wordt benoemd dat een 

toename aan welvarende ouderen het besluit om te verhuizen naar een zorgcentrum beïnvloed. De 

rijkere oudere levert zijn ruime woning liever niet in voor een kleine woonruimte waar hoge 

servicekosten voor worden gevraagd. Het toenemende aantal welvarende ouderen kan hierdoor 

voor problemen gaan zorgen. 

“(Nou dan denk je toch niet dat je zo’n mooie villa gaat inleveren voor een flatje. Dat ga je niet doen. Het heeft ook 

te maken zeker met het inleveren van wat je hebt.) Want er komt toch wel een generatie aan die het niet slecht 

heeft. Ja er zijn altijd wat die het minder hebben, maar het is toch wel een wat rijkere oudere die er aan zit te 

komen. Nou die gaat echt niet in een flatje zitten en een serviceflat waar ze ook nog servicekosten moeten betalen 

van hier tot Tokio. Dat gaan ze niet doen. Dus dat zou ik dan eerst, die barricade zal ook nog eerst weg gehaald 

moeten worden, die servicekosten.)” (Bron: VEZ1). 



40


perspectief 

In de literatuur zijn geen resultaten gevonden die een relatie beschrijven tussen financiële situatie 

en de keuze om te verhuizen naar een zorgcentrum. 

Wmo-beleid 

Het thema valt niet onder een prestatieveld van de Wmo Nieuwe Stijl. 


perspectief 

AOZG is van mening dat een ergotherapeut geen betrokkenheid heeft bij de invloed van de 

financiële situatie op het besluit om te verhuizen naar een zorgcentrum. Indien de ergotherapeut 

opmerkt dat de financiële situatie van de cliënt hem beperkt in zijn vraag naar hulp, zorg, diensten 

of aanpassingen heeft de ergotherapeut een signalerende functie. In een dergelijke situatie is AOZG 

van mening dat de ergotherapeut de cliënt moet doorverwijzen naar een andere discipline zodat er 

naar een oplossing gezocht kan worden. Concluderend kan gezegd worden dat AOZG van mening is 

dat de financiële situatie niet hoeft mee te spelen bij het besluit. Alleen wanneer de oudere zijn 

ruime woonomgeving niet wil inruilen voor een kleine woonruimte in een zorgcentrum. In een 

dergelijke situatie kan de ergotherapeut betrokken worden, door een advies te geven of het 

verantwoord is of de persoon zelfstandig thuis blijft wonen. 

Thema 

Bureaucratie 

Dit thema kwam overduidelijk naar voren bij de zorgadviseurs die de bureaucratie als een groot 

probleem zien in de Nederlandse zorg. 


De ouderen spreken niet uit dat de bureaucratie een rol speelt om te verhuizen naar een 

zorgcentrum. 

Professioneel 

perspectief 

De zorgadviseurs geven aan dat de bureaucratie een probleem is om de ouderen langer zelfstandig 

thuis te laten wonen. De professionals kampen met veel administratief werk. Hierdoor gaat er 

tegenwoordig meer tijd in het administratieve werk zitten, dan dat er naar de ouderen gaat. De 

professionals hebben minder tijd waardoor de professionals thuis minder goede hulp kunnen 

bieden en veel minder mensen kunnen begeleiden. De zorgadviseurs zijn van mening dat hier 

verandering in moet komen, waardoor veel meer mensen thuis goede hulp kunnen ontvangen. 

“Het is tegenwoordig een hele hoop 

administratieve rompslomp, wat je 

moet doen. Het is zonde, maar goed… 

het hoort erbij. Ja, dat is jammer en 

daar moet je voor waken anders kost 

het weer heel veel geld.” (Bron: VEZ1) 

“Ik zou er in ieder geval een heleboel 

bureaucratie uit willen halen. Voor heel veel 

professionals denk ik, want ja, doordat je toch 

steeds meer moet verantwoorden krijg je 

steeds minder tijd voor de letterlijke zorg en 

aandacht voor mensen.” (Bron: VEZ2) 

“Dus vandaar dat de tijd tegenwoordig meer in het administratieve gaat zitten, als dat het 

naar de cliënt gaat. Dat is natuurlijk wel heel erg jammer. Maar goed dat is in Nederland 

eigenlijk met alles wat op het gezondheidsvlak zit. Toch heel veel bureaucratie.”(Bron: VEZ1) 


perspectief 

In de literatuur zijn geen resultaten gevonden die een relatie beschrijven tussen bureaucratie en de 

keuze om te verhuizen naar een zorgcentrum. 

Wmo-beleid 

Het thema valt niet onder een prestatieveld van de Wmo Nieuwe Stijl. 



41


perspectief 

AOZG is van mening dat er op dit moment te weinig tijd besteed wordt aan het directe contact met 

de cliënt. Door het vele administratieve werk gaat er veel tijd verloren, die beter besteedt kan 

worden aan de werkelijke therapie. Dit wordt ook gemerkt binnen de extramurale ergotherapie. Dit 

is een probleem omdat er maar een beperkt aantal uren zijn om ouderen thuis te kunnen 

behandelen & adviseren. 

Thema 

Beeldvorming zorgcentrum 

Het beeld of verwachtingen die ouderen hebben van een zorgcentrum kan van invloed zijn op het 

besluit om te verhuizen. Dit beeld kan beïnvloed worden door persoonlijke ervaringen of 

ervaringen uit de omgeving van de ouderen. 


Uit het onderzoek komt naar voren dat de ouderen verwachten dat er voldoende zorg geleverd kan 

worden in het zorgcentrum waardoor problemen verholpen kunnen worden en men zich nergens 

meer zorgen over hoeft te maken. Achteraf gezien komt deze verwachting niet uit. In een enkele 

situatie wordt benoemd dat de omgeving negatief is over het wonen in een zorgcentrum terwijl de 

ouderen het als prettig ervaren. 

“*Ik ben heel benieuwd naar de zorg die u hier 

ontvangt. Kunt u daar iets over vertellen] Ik krijg 

hulp. Dat vind ik erg prettig, want ik dacht als ik hier 

kom, hoef ik nergens meer aan te denken, het gaat 

allemaal vanzelf goed. Maar dat is niet zo.” (Bron: 

VE2, 190.) 

“Ja, we hebben het erg fijn samen, met een hele fijne 

dochter. Schrijf er maar op dat wij hier heel mooi 

wonen. Ik vind het zo sneu, ze zeggen altijd... nou 

gaan jullie daar naartoe... We zijn op dit moment 

tevreden met wat we hier hebben. En we denken niet 

meer wat er achter ons is gebeurd. [Nee, ik denk dat, 

dat een hele goede instelling is.+” (Bron: VE3, 279) 

Uit het onderzoek komt naar voren dat de overgang naar een zorgcentrum minder groot is als de 

oudere al een ervaring heeft opgedaan in een andere zorgcentrum, zodat diegene weet wat hij kan 

verwachten. Er is in deze situatie al een beeld geschetst. 

“*Is het wat u gedacht had, toen u het besluit had genomen Wat u voor ogen had…+ 

Nou, niet helemaal… maar wel grotendeels omdat ik zo’n tijd op de Engelenburg gezeten 

had voor revalidatie. Dus zodoende viel het me niet heel erg rauw op mijn dak… want we 

hebben hier een vrouw gehad, die is gewoon weggegaan… die huilde de hele Heidestein 

bij elkaar. Ja, dat heb ik ook gedaan hoor… dat doe ik nog.”(Bron: VE8, 1031). 

Professioneel 

perspectief 

De zorgadviseurs bevestigen de beleving van ouderen dat het opdoen van een eerdere ervaring in 

een zorgcentrum, het beeld verheldert waardoor onjuiste verwachtingen voorkomen kunnen 

worden. In meerdere situaties heeft het ervaren van de veiligheid en gezelligheid in het 

zorgcentrum ervoor gezorgd dat ouderen willen blijven. 

“Wat je ook ziet gebeuren is dat wij Vilente breed, heel veel TOP kamers hebben… dat cliënten van het 

ziekenhuis binnen komen of van de thuissituatie en voorheen hebben gezegd van “nou, ik wil nog niet in een 

verzorgingshuis.” Dan hebben ze toch een keer dat stukje veiligheid en de gezelligheid kunnen ervaren… dan 

heb je ook wel eens, nou ja… wel vaak… dat cliënten toch graag hier willen blijven.” (Bron: VEZ1). 


perspectief 

In de literatuur wordt beschreven dat het beeld of de verwachtingen die ouderen hebben van een 

zorgcentrum van invloed zijn op het besluit om te verhuizen. (Cheek, Ballantyne, Roder-Allen 2004) 

Zorgrelaties, zoals die in een zorgcentrum aanwezig zijn, worden vergeleken met eigenschappen als 

autoriteit, macht en afhankelijkheid verweven. Wie zich laat helpen kan het gevoel hebben in een 

afhankelijke positie te zitten. Uit onderzoek blijkt dat moeite die mensen hebben met afhankelijk 

zijn, zichtbaar wordt in de weerzin van ouderen tegen opname in een verzorgingtehuis. (Linders 

2010) 



42

Wmo-beleid 

Het thema valt onder prestatieveld drie van de Wmo Nieuwe Stijl: Informatie, advies en 

cliëntondersteuning. Door de cliënt aansluitende informatie, advies of ondersteuning te bieden 

krijgt hij een beeld van de zorg die geleverd kan worden in een zorgcentrum. Deze informatie kan 

het besluit om te verhuizen vergemakkelijken. 


perspectief 

AOZG is van mening dat een ergotherapeut niet direct betrokken is bij het informeren van een 

cliënt over de mogelijkheden binnen een zorgcentrum. Wanneer de ergotherapeut signaleert dat 

de cliënt geen beeld heeft over het zorgcentrum en behoefte heeft aan informatie, kan de 

ergotherapeut de cliënt doorsturen naar een andere discipline zodat daar een beeld geschetst kan 

worden van de toekomstige woonsituatie. 

Thema 

Invloed besluitvorming 

Uit het onderzoek is gebleken dat mensen die invloed uitoefenen op het besluit naar een 

zorgcentrum te verhuizen een belangrijke factor zijn voor ouderen om daadwerkelijk te gaan 

verhuizen. 


Op de vraag door wie de ouderen geholpen worden om het besluit te nemen te verhuizen naar een 

zorgcentrum blijkt dat in de meeste gevallen de naasten daarbij een belangrijke rol hebben. De 

kinderen vormen de meest gebruikte hulpbron bij het besluit. De meeste ouderen geven aan in 

overleg met de kinderen te zijn verhuist naar het zorgcentrum. Naast de kinderen verteld één 

oudere dat ze geholpen werd door een vriendin die al woonachtig was in een verzorgingshuis. 

“*Wie heeft geholpen om de beslissing te nemen+ … Maar zij zegt ach…ja G zegt ze altijd tegen mij dat is mijn 

kindernaam, doe het maar wel zei ze ook want kijk je hebt het thuis ook wel eens niet naar je zin dus je moet 

altijd maar denken dat het hier ook zo…Die was ook nog zo makkelijk dus ik denk nou ja het was zelf al mijn 

plan, ik mankeerde nog niks maar ik ga het toch maar doen.” (Bron: VE4, 466) 

“*En uw dochter heeft er dus een beetje mee geholpen, met het besluit+ Ja, dat soort dingen bespreek ik altijd 

met mijn dochters wat zij er van vinden hoor. [Dus uiteindelijk samen in overleg met u dochters heeft u het 

besluit genomen om toch hier te gaan wonen+ Ja ze zei: ja mam ik zou het maar doen.” (Bron: VE5, 569) 

Opmerkelijk is dat er naast familie en vrienden 

ook vaak door de medische wereld de doorslag 

worden gegeven om te verhuizen. Bij deze 

oudere in overleg met de arts. 

Ondanks dat de meeste ouderen in goed overleg 

verhuisd zijn, komt het bij sommige ouderen 

voor dat de keuze niet bij hun zelf heeft gelegen. 

In deze gevallen werden de keuzes vaak gemaakt 

“En toen ben ik twee dagen thuis 

gebleven en toen kwam de huisarts 

hij zegt je kunt niet thuis blijven en 

jullie kunnen hier ook niet blijven zei 

hij. Jullie hebben ook je eigen leven. 

Nou dat kan ook niet, ze hebben ook 

kinderen, dus dat…”(Bron: VE4, 387) 

door kinderen en/of artsen. Dit niet altijd naar tevredenheid van de ouderen. Sommige ouderen 

vertrouwen op de kinderen en/of professionals, zonder daarbij hun eigen keuze te kunnen maken. 

“Ik wil eerst even zeggen, dat besluit heb ik 

niet genomen, dat heeft de medische wereld 

voor mij gedaan. Laat ik het zo stellen. Dus 

toen ik hier kwam was ik erg boos omdat ik 

had gedacht naar huis te gaan. Ik heb het 

niet laten merken... nauwelijks. Het was echt 

naar, gewoon een rotstreek dacht ik bij 

mezelf.”(Bron: VE3, 291) 

“We zaten in een aanleunwoning en daar gingen we op 

aanraden van de kinderen uit…Ja, en de dokter, die begon 

er over: “Jullie moeten naar een verzorgingstehuis”. En toen 

later kwamen de kinderen en die zeiden: “Zouden jullie niet 

eens niet naar een verzorghuis gaan” Ja, en als het van die 

kanten komt, dan moeten we niet eigenwijs zijn. Toen 

hebben we daar maar aan toegegeven, want ik heb een 

eigenwijze kop, dat weet ik van mezelf… niet te gek maken, 

laten we maar doen. Nu zeggen we: “Zaten we maar weer 

op de Molenberg” …” (Bron: VE6, 594 en 641) 



43

Professioneel 

perspectief 

Uit de interviews met de zorgadviseurs blijkt ook hier dat de familie vaak betrokken word bij het 

besluit om te gaan verhuizen. Er komt heel duidelijk naar voren dat de oudere altijd diegenen is die 

mag kiezen en natuurlijk ook moet willen, anders word deze niet opgenomen. De zorgadviseurs 

noemen tevens vaak de hulpverleners die een rol spelen bij de besluitvorming. Zij zetten mensen 

aan tot nadenken. 

“ Met wie maken deze 

mensen de beslissing 

om hier te komen 

wonen] Meestal met 

familie… 

maatschappelijk werk, 

stel dat ze uit een 

psychiatrische 

inrichting komen… 

dan gaat dat toch 

vaak met 

maatschappelijk 

werk… met kinderen 

erbij.” (Bron: VEZ1) 

“Het besluit om in een verzorgingshuis of meer zorg te ontvangen, 

heeft u enig idee met wie dit in samenspraak gaat] Ja, meestal 

gebeurt dat toch met de kinderen in eerste instantie, als je alleen 

bent hè als vrouw misschien bij problemen als partner zijnde. 

maar bij mensen met dementie besluit de partner vaak in 

samenspraak met de kinderen.” (Bron: VEZ2) 

“Maar uiteindelijk kiest de bewoner, als hij kan kiezen, kiest hij 

zelf. Uiteindelijk moeten de mensen zelf natuurlijk willen, want als 

iemand het niet wil, dan kan je niks. Zelfs met mensen met een 

dementie, als die heel duidelijk kenbaar maken ik ga niet in een 

gesticht, want mij mankeert niks en zij herhalen dat constant dan 

mag je, dan wordt iemand niet opgenomen.” (Bron: VEZ1) 

“Het kan ook zijn dat het advies wordt gegeven door de hulpverleners, hè, dus dat de 

hulpverlening erin zit en die toch met de mensen praat zo van dit gaat niet meer en u moet toch 

nadenken over een opname of als iemand op de dagbehandeling zit, dan kan dit ook het advies 

van de dagbehandeling zijn. Zo kunnen er verschillende wegen zijn, soms ook een huisarts. Soms 

dan komen mensen plotseling in het ziekenhuis en dan wordt er vanuit het ziekenhuis die weg 

gestart, omdat iemand niet meer terug kan”. (Bron: VEZ2) 


perspectief 

In de literatuur worden de ervaringen van de ouderen en zorgadviseurs bevestigd. Ook hierin 

worden familie en professionals als invloedrijke factor gezien. (Cheek et.al, 2004) De professional is 

een belangrijkste factor die invloed uitoefent op het besluit om naar een zorgcentrum te gaan. 

(Thetley et al., 2009) Bijvoorbeeld als de oudere in het ziekenhuis verblijft en volgens de 

professionals niet meer in staat is naar huis terug te keren. In zo’n situatie wordt de oudere in 

overleg doorgestuurd naar een zorgcentrum. Het kan ook zo zijn dat de familie een grote invloed 

heeft op het besluit omdat zij van mening zijn dat de oudere niet meer in staat is zelfstandig te 

wonen. (Cheek, 2005) Uit onderzoek blijkt echter ook dat veel ouderen aangeven dat ze zelf de 

beslissing hebben genomen om naar een zorgcentrum te verhuizen. In sommige gevallen met de 

familie. (Cheek et.al, 2004) 

Wmo-beleid 

Dit thema valt onder het derde prestatieveld van het beleid Wmo Nieuwe Stijl: informatie, advies 

en ondersteuning. Met 'geven van informatie en advies' wordt gedoeld op activiteiten die de 

burger de weg wijzen in het veld van maatschappelijke ondersteuning. Het valt binnen dit thema 

omdat er geregeld advies gegeven word door hulpverleners aan de ouderen en familieleden over 

het behoud van zelfstandigheid in dit geval de aanwezigheid van de keuze om naar een 

zorgcentrum te verhuizen. 


perspectief 

AOZG, bestaande uit 4 aspirant ergotherapeuten, zijn van mening dat ergotherapeuten een rol 

kunnen spelen in het proces van besluitvorming. Aan de hand van diagnostisch onderzoek kan de 

ergotherapeut een advies geven over de mate waarin de cliënt zelfstandig thuis kan wonen. Tevens 

beschikt een ergotherapeut over een attitude waarmee hij zo veel mogelijk de cliënt betrekt in het 

proces van besluitvorming. (Van Hartingsveldt, Logister-Proost, Kinebanian, 2009) 



44

5. Conclusie 

In dit hoofdstuk zal antwoord worden gegeven op de onderzoeksvragen die voorafgaand aan het onderzoek 

zijn opgesteld. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de resultaten die achterhaald zijn middels interviews met 

ouderen van 65 jaar of ouder, zorgadviseurs en beschrijvingen in de literatuur. 

Aan de hand van de onderzoeksvragen zal er een beschrijving worden gegeven van de factoren bij ouderen van 

invloed zijn om de keus te maken/de noodzaak hulp te vragen of de keuze te maken om te gaan wonen in een 

zorgcentrum. Daarnaast wordt beschreven welke zorg/diensten ouderen in de thuissituatie hebben ontvangen 

en welke zorg/diensten ze zouden willen ontvangen om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen. 

5.1 Wat zijn de beïnvloedingsfactoren bij besluitvorming 

Om ouderen langer zelfstandig thuis te kunnen laten wonen is het van belang om in kaart te brengen welke 

factoren van invloed zijn op de keuze om te gaan verhuizen naar een zorgcentrum. Deze factoren zullen in de 

toekomst moeten worden verminderd of weggenomen zodat ouderen langer zelfstandig kunnen blijven 

wonen. 

5.1.1 Onderzoeksvraag 

Welke factoren zijn van invloed om hulp te vragen of de keuze te maken om te gaan wonen in een zorgcentrum 

bij ouderen van 65 jaar en ouder, wonend in een zorgcentrum in de gemeente Ede, Renkum of Wageningen 

5.1.2 Conclusie 

Een van de belangrijkste factor is een, al dan niet plotselinge, achteruitgang van de fysieke of geestelijke 

gezondheid. Het blijkt dat deze factor er bij uitstek voor zorgt dat een oudere genoodzaakt is om hulp in te 

schakelen. Ook het wegvallen van een partner zorgt er voor dat een oudere niet meer in staat is om zonder 

hulp te kunnen blijven wonen. De hoeveelheid informele- en formele hulp die een oudere kan ontvangen om 

zelfstandig te blijven wonen, is vervolgens een belangrijke factor om te moeten kiezen zelfstandig te blijven 

wonen of te verhuizen naar een zorgcentrum. De aanwezigheid, bereidheid en mogelijkheid van partner, 

kinderen en sociale contacten om hulp te bieden is enorm belangrijk gebleken om de ouderen zo lang mogelijk 

zelfstandig thuis te kunnen laten wonen. Op het moment dat de vraag naar zorg stijgt en de belasting op 

naasten te groot wordt, blijkt de keuze om te verhuizen naar een zorgcentrum alsnog aan de orde. 

Met betrekking tot de woning en woonomgeving zijn factoren gevonden die een rol spelen om te gaan 

verhuizen naar een wooncentrum. De bereikbaarheid en veiligheid in de woning is een factor die ouderen er 

toe dwingt om hulp te moeten aanvaarden. Het ouder worden zorgt er voor dat ouderen aanpassingen moeten 

aanbrengen om zich veilig in huis te verplaatsen en zelfstandig te kunnen blijven wonen. Ook voor het 

onderhoud in en om het huis wordt vaak hulp ingeschakeld. Uit het onderzoek is gebleken dat op langere 

termijn, ondanks de aanwezigheid van aanpassingen en hulp, de grootte van het huis en de aanwezigheid van 

een tuin een aanleiding is om te gaan verhuizen naar een zorgcentrum. 

Naast veiligheid in de woning is de behoefte aan veiligheid in de wijk ook een factor die er toe doet besluiten 

om te verhuizen naar een zorgcentrum. Uit het onderzoek blijkt dat vooral de alleenstaande ouderen zich 

kwetsbaar voelen en onder andere angst hebben voor een inbraak. Ook zijn ouderen bijvoorbeeld bang om 

door niemand gevonden te worden als ze vallen of niet goed worden. De aanwezigheid van een alarmsysteem, 

zoals Domotica, lijkt die angst niet weg te nemen. Dit wordt vooral veroorzaakt omdat hulp vaak op afstand is 

en het lang duurt voordat deze gearriveerd is. Wel kan het systeem er voor zorgen dat het verhuizen naar een 

zorgcentrum wordt uitgesteld. 

De aanwezigheid van een sociaal netwerk in de woonomgeving zorgt er voor dat ouderen langer zelfstandig 

thuis kunnen blijven wonen. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat ze hier op kunnen terug vallen op het 

moment van achteruitgang. Eenzaamheid is een groot probleem bij ouderen dat veroorzaakt wordt doordat 



45

naasten wegvallen of ook verhuizen. Het is vervolgens niet gemakkelijk om nieuwe contacten in de 

woonomgeving te maken en hier eventueel hulp aan te vragen. Geconcludeerd kan worden dat het ontbreken 

van sociale contacten een factor is voor de keuze om te verhuizen naar een zorgcentrum. 

De bereikbaarheid van commerciële, culturele en medische voorzieningen wordt regelmatig als belemmering 

ervaren en daarom ook meegenomen in het besluit om te gaan verhuizen. Indien de ouderen zich buitenshuis 

niet meer zelfstandig konden verplaatsen werd er gebruik gemaakt van bezorgservice of werden zij gebracht 

door naasten. Er kan worden gesteld dat het niet zelfstandig kunnen bereiken van voorzieningen geen reden is 

om te verhuizen naar een zorgcentrum. De aanwezigheid van voorzieningen in de buurt zorgt er echter wel 

voor dat ouderen langer thuis kunnen blijven wonen. 

De persoonlijkheid van ouderen speelt een rol bij de keuze om te gaan verhuizen naar een zorgcentrum. Een 

aantal ouderen geeft aan dat het doorzetten en niet bij de pakken neer gaan zitten een belangrijke eigenschap 

is om zelfstandig te kunnen blijven wonen. Uit het onderzoek blijkt ook dat het moeilijk is om de achteruitgang 

en belemmeringen die dit met zich meebrengt te accepteren. Dit is echter wel noodzakelijk om de manier van 

leven te kunnen aanpassen en hulp te aanvaarden van naasten of professionals. Juist het afhankelijk moeten 

zijn van anderen blijkt een rol te spelen bij het vragen om hulp. De beeldvorming die ouderen hebben over een 

zorgcentrum is tevens een factor die meespeelt in besluit te moeten verhuizen. De drempel om te moeten 

verhuizen naar een zorgcentrum blijkt namelijk zo groot te zijn dat sommige ouderen uit alle macht proberen 

om door te gaan met het zelfstandig wonen. Het gevolg hiervan is dat deze ouderen zichzelf kunnen gaan 

verwaarlozen zonder dat anderen het in de gaten hebben. 

5.2 Welke zorg en diensten hebben ouderen gemist 

Om de zorg en diensten te kunnen verbeteren is er aan de ouderen gevraagd welke ideeën en belevingen zij 

hebben omtrent zorg/diensten of ondersteuning die aangeboden zou moeten worden om langer zelfstandig 

thuis te kunnen wonen. Hiervoor is het belangrijk geweest om te achterhalen welke zorg/diensten of 

ondersteuning de ouderen van 65 jaar en ouder hadden in de thuissituatie. Ook is achterhaald welke 

zorg/diensten of ondersteuning ouderen van 65 jaar en ouder wensen nodig te hebben om zo lang mogelijk 

zelfstandig thuis te wonen. 

5.2.1 Onderzoeksvraag 



- Welke zorg/diensten of ondersteuning hadden de ouderen van 65 jaar en ouder in de thuissituatie 

- Welke zorg/diensten of ondersteuning wensen ouderen van 65 jaar en ouder nodig te hebben om zo 

lang mogelijk zelfstandig thuis te wonen 

5.2.2 Conclusie 

Bijna alle ouderen geven aan huishoudelijke hulp te hebben ontvangen voordat ze zijn verhuist naar een 

zorgcentrum. Daarnaast geeft de meerderheid ook aan gebruik te hebben gemaakt van een maaltijdservice. 

Enkele ouderen hebben formele hulp bij de zelfverzorging ontvangen. De financiën werden echter bij veel van 

de ouderen overgenomen door de kinderen, maar één oudere maakte gebruik van de financiële hulpdienst. 

Veel ouderen gaven aan in huis aanpassingen te hebben die door de gemeente zijn aangebracht. Voorbeelden 

hiervan zijn handgrepen, een traplift en een verhoogd toilet. Ook voorzieningen, zoals een scootmobiel, 

werden veelvuldig genoemd. 

Over het algemeen zijn de ouderen heel erg tevreden met de ontvangen zorg en diensten. Het blijkt wel dat 

enkele ouderen het als vervelend ervaren dat zij van veel verschillende professionals zorg ontvangen. 

Daarnaast heeft een van de ouderen het ontbreken van de avondzorg gemist, waardoor zij niet zelfstandig 

meer thuis kon wonen. De zorgadviseurs benadrukken dat de mogelijkheden van het zorgaanbod heel groot 

zijn. Wel geven ze aan dat het moeilijk is om nachtzorg goed in een thuissituatie te regelen en het daardoor 



46

voor problemen zorgt. Het is daarom belangrijk om de zorg zo flexiebel mogelijk proberen te maken en aan te 

passen aan iemand zijn eigen situatie. De overige ouderen kunnen moeilijk antwoord geven op de vraag welke 

zorg of diensten ze gemist hebben zodat ze langer zelfstandig konden thuis wonen. De bekendheid van het 

aanbod van zorg en diensten speelt hierbij een belangrijke rol. De ouderen weten zelf niet goed welke 

mogelijkheden er zijn met betrekking tot het zorgen dienstenaanbod in de thuissituatie. Het komt dan ook 

voor dat een oudere al gekozen heeft om te verhuizen naar een zorgcentrum terwijl er nog genoeg alternatieve 

mogelijkheden zijn in de thuissituatie. Geconcludeerd kan worden dat het zorgaanbod niet voor alle ouderen 

helder is. 

Enkele ouderen formuleren ideeën die voor kunnen zorgen dat ouderen in de toekomst langer zelfstandig thuis 

kunnen wonen. Op het moment dat zelfstandige ouderen bij elkaar wonen kunnen zij gebruik maken van 

dezelfde voorzieningen en veiligheid. Doormiddel van ‘groepswonen’ zorgen zij er ook voor dat ze sociale 

contacten blijven behouden. De ouderen kunnen elkaar hulp aanbieden, zodat ze langer zelfstandig blijven. 

Gekeken wordt naar de Verenigde Staten waar ouderen met elkaar in wijken samenwonen. In Nederland zijn 

woongroepen voor ouderen opgericht die nog maar weinig aandacht krijgen. 

5.3 Overige conclusies 

Naast de al eerder benoemde conclusies zijn er aan de hand van het onderzoek bevindingen gedaan die 

belangrijk zijn om te vermelden maar niet in relatie staan tot de vooraf opgestelde onderzoeksvragen. 

- Hoogopgeleide ouderen kunnen over het algemeen beter hun weg kunnen vinden en durven 

gemakkelijker om hulp te vragen. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat kinderen vaak ook een grote rol 

spelen in het leggen van contacten en het aanvragen van zorg en diensten. Ook de keuze om te verhuizen 

naar een zorgcentrum wordt vaak in samenspraak met de kinderen genomen. Naast de kinderen spelen 

ook de huisarts en andere professionals een rol in de besluitvorming. Met name de zorgadviseurs geven 

aan dat er voldoende geld is om zorg in te schakelen, maar dat hier geen gebruik van wordt gemaakt 

omdat de familie of de oudere de weg niet weten. Het is daarom van belang dat deze personen goed 

geïnformeerd worden over de mogelijkheden die er zijn, zodat een wel overwogen beslissing kan worden 

genomen. 

- Een belangrijke bevinding is dat zorgadviseur aangeven dat bureaucratie er voor zorgt dat professionals 

minder tijd hebben waardoor ze cliënten in de thuissituatie minder goede hulp kunnen bieden en veel 

minder mensen kunnen begeleiden. 

- De zorgadviseurs benoemen dat zij een belemmering ondervinden in het leggen van persoonlijke 

contacten met ouderen in seniorenflats door de aanwezigheid van concurrerende thuiszorg instanties. 

Vilente zou de ouderen in seniorenflats graag persoonlijk benaderen om hun te informeren over de 

mogelijkheden wat betreft het aanbod van zorg en diensten. Een barrière hierbij is dat de zorgaanbieders 

verschillende belangen nastreven. De thuiszorg wil ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis laten wonen, 

terwijl Vilente ouderen wil stimuleren om te verhuizen naar een zorgcentrum. Dit met als doel de 

hulpbehoevende ouderen de specifieke 24uurs zorg aan te bieden die ze nodig zouden kunnen hebben. 

Deze wrijving zorgt ervoor dat Vilente de kwetsbare ouderen moeilijk kan benaderen, waardoor zij de kans 

lopen zichzelf te verwaarlozen. Een oplossing hiervoor zou kunnen zijn dat de betrokken thuiszorg 

organisatie de cliënt of zijn omgeving adviseert, wanneer er een onveilige situatie ontstaat. 

- De zorgadviseurs geven aan dat er in de toekomst een probleem kan ontstaan, vanwege het toenemende 

aantal welvarende ouderen. De welvarende ouderen leveren hun ruime woonomgeving liever niet in voor 

een kleine woonruimte waar hoge servicekosten voor worden gevraagd. Hier zal volgens de zorgadviseurs 

rekening mee moeten worden gehouden. De zorgadviseurs willen de zorg verbeteren door in te spelen op 

de wensen van de cliënt. Zij zouden grotere kamers willen creëren, die in de wensen van de ouderen 

voorzien. Een ander aspect dat zij zouden willen verbeteren is het aanbieden van activiteiten in kleine 

groepjes. De financiële middelen ontbreken helaas hiervoor. 



47

6. Discussie 

In dit hoofdstuk zal een onderscheid worden gemaakt tussen een inhoudelijke discussie en een discussie die 

zich vooral zal richten op de methode van onderzoek zoals die is toegepast door AOZG. In de inhoudelijke 

discussie zal in worden gegaan op de veranderende maatschappij en wat dit voor gevolgen heeft voor het zo 

lang mogelijk zelfstandig wonen bij ouderen. Vervolgens zal het onderzoek kritisch worden beschouwd, 

waardoor kan worden bekeken wat de invloed is van een aantal factoren op de behaalde resultaten. 

6.1 Inhoudelijke discussie 

Veranderende maatschappij 

Veel mensen in de stad leven langs elkaar heen. Hoewel buren elkaar één-op-één hulp bieden, hecht de buurt 

als geheel nauwelijks waarde aan informele zorg. Buurtbewoners die elkaar niet kennen geven elkaar ook geen 

hulp. Daarnaast zorgt de afname van de gemiddelde vrije tijd van mensen in onze samenleving ook voor een 

belemmering (Linders, 2010). De individualisering van de huidige maatschappij heeft dus gevolgen voor het 

aanbieden en ontvangen van informele zorg. Ondanks deze ontwikkeling stelt de Wmo Nieuwe Stijl dat mensen 

in eerste instantie zelf verantwoordelijk zijn voor hun participatie en ook voor het, zo nodig, organiseren van 

ondersteuningen. Het kabinet ziet hierbij een cruciale rol weggelegd voor mantelzorgers en informele 

hulpverleners: zij zijn ‘onmisbare schakels in de zorgketen’. Uit onderzoek blijkt dat het voor ouderen moeilijk 

is om hulp te vragen. Ook hebben ze schroom om aangeboden hulp te accepteren (Linders, 2010). AOZG ziet 

hierin belangrijke belemmeringen voor het zelfstandig blijven wonen op oudere leeftijd. Vooral de ouderen die 

geen kinderen hebben waar ze een beroep op kunnen doen, kunnen bij achteruitgang niet terug vallen op een 

sociaalnetwerk in de woonomgeving. Dit wordt bevestigd door enkele ouderen uit het onderzoek van AOZG. 

De vraag is in hoeverre de ouderen in de toekomst gebruik kunnen maken van mantelzorg of dat ze volledig 

terug moeten vallen op professionele zorg. 

AOZG is van mening dat de overheid met behulp van de Wmo Nieuwe Stijl de mantelzorg bij ouderen meer 

moeten gaan stimuleren en ondersteunen. Op deze wijze kan er worden gezorgd dat ouderen zo lang mogelijk 

zelfstandig kunnen blijven. Ook is het van belang dat ouderen met elkaar in contact komen zodat ze elkaar 

kunnen helpen met de belemmeringen die ze tegen komen. Op deze wijze leren ze van elkaar en bevorderen ze 

elkaars zelfstandigheid. 

De acht bakens van de WMO 

De acht bakens van Welzijn nieuwe stijl zijn door staatssecretaris Bussemaker in 2009 geïntroduceerd om in de 

praktijk vorm te geven aan de negen prestatievelden van de WMO. AOZG heeft kritisch proberen te kijken in 

hoeverre de vijf bakens door Vilente worden toegepast. 

- Vraaggericht. Deze eerste baken richt zich op het achterhalen van problemen die de cliënt ervaart. Het 

gaat er hier met name om dat de vraag achter de vraag wordt achterhaald en dat hier een passende 

oplossing voor wordt gezocht. AOZG heeft in de huidige praktijk gemerkt dat professionals snel geneigd 

zijn om een indicatiestelling aan te maken als ouderen aangeven niet meer zelfstandig thuis te kunnen 

wonen. Door echter eerst de factoren te achterhalen die van invloed zijn op het besluit om te gaan 

verhuizen kan beoordeeld worden of met het inschakelen van zorg en diensten een oudere nog wel 

zelfstandig thuis kan blijven wonen. 

- Direct er op af. De tweede baken richt zich op het actief benaderen van burgers die geen ondersteuning 

willen of niet weten hoe ze die moeten organiseren. Hiermee wil de overheid de bureaucratie in de zorg 

verminderen. AOZG heeft gemerkt dat in de huidige praktijk de professionals veelal alleen op aanvraag 

werken. Vilente probeert er voor te zorgen dat op verschillende wijze hun zorg en diensten bekend 

worden bij de doelgroep ouderen, maar past nog nauwelijks een actieve benadering toe. De pogingen die 

op dit gebied worden ondernomen hebben het nog niet het gewenste resultaat aangezien eenzame 

ouderen vaak niet wordt bereikt. 



48

- Eigen kracht van de burger. De derde baken richt zich op het (terug-)krijgen van de regie bij burgers. Het 

ministerie van VWS vindt het belangrijk dat mensen die tijdelijk uit hun eigen kracht zijn, weer aan de slag 

gaan. De ervaring is dat in de praktijk steeds meer de nadruk wordt gelegd op wat ouderen zelf wel 

kunnen, waardoor de zelfstandigheid wordt gestimuleerd. 

- Formeel en informeel in optimale verhouding. De vierde baken richt zich op verbeteren van de 

samenwerking tussen informele en formele zorg. Uit onderzoek blijkt dat een evenwichtige samenwerking 

van belang is om ouderen langer thuis te laten wonen. (Tonkens et al. 2009) AOZG heeft ervaren dat 

Vilente hulp van vrijwilligers probeert toe te passen in de zorgcentra. Op welke wijze de Vilente 

samenwerkt met mantelzorgers in de thuissituatie van zelfstandig wonende ouderen is niet bekend. 

- Doordachte balans van collectief en individueel. De vijfde baken richt beschrijft dat gemeenten eerst 

mogelijkheden van collectieve welzijnsarrangementen moeten inzetten. Indien zorg/diensten niet aansluit 

op de vraag van cliënten, komen zij in aanmerking voor individuele voorzieningen. AOZG heeft gemerkt 

dat een aantal ouderen in het bezit waren van een scootmobiel. Toch werd deze vaak sporadisch of zelf 

niet (meer) gebruikt. De vraag is in dit geval of deze ouderen niet beter in aanmerking zouden kunnen 

komen voor collectieve vervoersvoorziening. 

- Integraal werken. Bij de zesde baken is het van belang dat uitvoerende organisaties samenwerken aan 

gezamenlijke probleemoplossingen. Het is aan de gemeenten de taak om een integrale en 

samenhangende aanpak van de problemen van de burger te bevorderen. AOZG heeft gemerkt dat er soms 

sprake is van concurrentie bij de zorgaanbieder, die veroorzaakt wordt door de marktwerking. Dit kan de 

samenwerking en integrale aanpak in de weg staan. Wel ziet AOZG de meerwaarde van deze baken, 

aangezien het de kwaliteit van de zorg/diensten binnen gemeenten kan vergroten. 

- Niet vrijblijvend. De zevende baken richt zich op de kwaliteit van zorg en dienstverlening die gemeentes en 

aanbieders leveren. De gemeentes en aanbieders moeten hierbij duidelijk laten zien hoe zij aan de Wmo 

Nieuwe Stijl bijdragen. Het gaat hier niet meer om het afvinken van alle producten, aantallen en 

activiteiten, maar om hetgeen wat de burger nodig heeft. Wat van belang is dat er resultaatgericht 

gewerkt wordt, waarbij de problemen worden benoemd en de oplossingen worden gedefinieerd. AOZG 

heeft geen goed beeld van de praktijk met betrekking tot de vierde baken. Wel blijkt dat bij de doelgroep 

ouderen niet altijd duidelijk is welke zorg/diensten aanwezig zijn en hoe zij hier voor in aanmerking komen. 

- Ruimte voor de professional. De achtste en laatste baken richt zicht op de professionals. Zij moeten 

beschikken over de juiste kennis, vaardigheden en een ondernemende houding. Het ministerie van VWS 

wil de professionals de ruimte geven en gebruik maken van de competentie waarover zij beschikken voor 

de uitvoering van de WMO Nieuwe Stijl. AOZG kan geen uitspraak doen over hoe de baken in de praktijk 

wordt uitgevoerd. Wel blijkt dat de zorgadviseurs hun kennis en expertise als maatschappelijk werker 

gebruiken, om ouderen te begeleiden als zij een indicatie voor het zorgcentrum krijgen. 

6.2 Methode 

Aantal respondenten 

AOZG heeft er voor gekozen is om 20 ouderen te interviewen over hun ervaring met het ontvangen van zorg of 

diensten en de overgang naar een zorgcentrum. Door een tegenvallende wervingsprocedure is het echter 

gelukt om 8 ouderen te kunnen speken over hun ervaringen. Omdat het de vraag was of deze kleine groep 

respondenten voldoende informatie kunnen geven over de factoren die van invloed zijn om te verhuizen naar 

een zorgcentrum, heeft AOZG er voor gekozen om aanvullende interviews te houden met zorgadviseurs van 

Vilente. Deze adviseurs zorgen ervoor dat ouderen na een indicatie kunnen worden opgenomen in een 

zorgcentrum. Mocht er niet direct een woning beschikbaar zijn, dan moeten de zorgadviseurs er voor zorgen 

dat vervangende thuiszorg geregeld wordt. Door deze ervaring hebben de zorgadviseurs een reëel beeld op de 

belemmeringen die er voor zorgen dat ouderen niet meer zelfstandig thuis kunnen wonen. Naast de interviews 

met de zorgadviseurs heeft AOZG er ook voor gekozen om aanvullend literatuuronderzoek te doen. In de 

literatuur is eveneens gezocht naar factoren die het besluit om te gaan in een zorgcentrum beïnvloeden. De 

gevonden literatuur bevestigd grotendeels de resultaten die uit de interviews naar voren komen. Hierdoor is 



49

AOZG van mening dat de conclusies die zijn getrokken een goede weergave is van de dagelijkse praktijk en de 

kwaliteit gewaarborgd is. 

Herkomst van respondenten 

Enkele van de ouderen die AOZG heeft geïnterviewd geven aan dat ze voor de verhuizing naar het zorgcentrum 

in een woonplaats buiten het verzorgingsgebied van Vilente hebben gewoond. Deze situatie heeft geen 

gevolgen voor de factoren die van invloed zijn op de keuze om te verhuizen naar een zorgcentrum. De vraag is 

of hierdoor conclusies getrokken kunnen worden over de zorg/diensten en voorzieningen die ouderen in hun 

wijk gemist hebben, omdat dit aanbod mogelijk wel in het verzorgingsgebied van Vilente worden aangeboden. 

De ouderen die AOZG heeft geïnterviewd zijn allen van Nederlandse afkomst. Hierdoor kan AOZG alleen de 

omslagpunten van Nederlandse of westerse ouderen beschrijven. De vraag is echter of allochtone ouderen 

dezelfde factoren ervaren die de aanleiding zijn om te moeten verhuizen naar een zorgcentrum. Ook over de 

toegankelijkheid van zorg bij allochtone ouderen kan geen conclusie worden gevormd. 

Een ander onderzoeksteam interviewde zelfstandig wonende allochtone ouderen. De resultaten die hiermee 

zijn behaald kunnen worden gebruikt om antwoord te geven over de wensen en behoeften in de wijk. Het is 

echter wel de vraag of deze allochtone ouderen ook factoren kunnen beschrijven die een rol spelen in het 

besluit om te gaan verhuizen naar een zorgcentrum. 

Interview zorgadviseurs 

De interviews met de zorgadviseurs van Vilente zijn mogelijk beïnvloedt door economische belangen. Dit blijkt 

uit de visie die zij uitdragen met betrekkingen tot het langer zelfstandig wonen bij ouderen in de thuissituatie. 

Voor de zorgadviseurs is het namelijk van belang dat er zo min mogelijk woningen in het zorgcentrum leeg 

staan. Hierdoor proberen zij om hulpbehoevende ouderen te bereiken en deze indien mogelijk een plek te 

bieden in het zorgcentrum. 

Daarnaast bleek het voor de zorgadviseurs moeilijk om met een kritische blik naar het eigen zorgbeleid te 

kijken. Dit wordt begrijpelijkerwijs veroorzaakt doordat ze in dienst zijn van een organisatie en het niet als 

professioneel wordt gezien als deze extern bekritiseerd wordt. Een gevolg hiervan is dat het voor AOZG moeilijk 

is gebleken om verbeterpunten te kunnen formuleren, waardoor ouderen langer zelfstandig thuis zouden 

kunnen blijven wonen. Onderzoek naar het huidige zorgen dienstenaanbod is raadzaam. Hierbij moet ook 

gekeken worden naar mogelijke verbeteringen van het huidige zorgen dienstenaanbod. 



50

7. Aanbevelingen 

Er zijn veel verschillende zaken van invloed op het verhuizen naar een zorgcentrum. Dit onderzoek is 

uitgevoerd in opdracht van Vilente. Naar aanleiding van de behaalde resultaten worden in dit hoofdstuk 

aanbevelingen gedaan aan Vilente om ouderen langer zelfstandig te kunnen laten wonen. Deze aanbevelingen 

zullen zich richten op het wegnemen of verminderen van de factoren die ouderen belemmeren om zelfstandig 

thuis te kunnen blijven wonen. 

Ook zijn er twee aanbevelingen gedaan over de noodzaak van eventueel vervolgonderzoek. Om de link te 

leggen naar de Wmo Nieuwe Stijl wordt er bij enkele aanbevelingen aangegeven onder welk prestatieveld de 

aanbeveling valt. Hierdoor is het tevens voor het Lectoraat LDvK en gemeente duidelijk aan welke 

prestatievelden gewerkt kan worden wanneer de aanbevelingen daadwerkelijk uitgevoerd gaan worden. 

7.1 Woongroepen 

AOZG is van mening dat het samenwonen van ouderen bij elkaar in een woongroep een mooie manier is om 

ouderen langer zelfstandig te kunnen laten wonen. Dit is een alternatief voor een aanleunwoning waarvoor de 

ouderen geen indicatie nodig hebben. Binnen Nederland bestaan er al een aantal woongroepen, waar een 

overkoepelende organisatie voor is opgericht, namelijk de Landelijke Vereniging Groepswonen Van Ouderen 

(LVGO). Op dit moment is hier bij de ouderen weinig bekendheid over. Het zal dan ook een eerste stap kunnen 

zijn om hier meer publiciteit aan te geven, waardoor ouderen sneller het initiatief zullen nemen om in een 

woongroep te gaan wonen. Daarnaast is het mogelijk om meer woongroepen op te zetten. Een woongroep 

staat in samenhang met de thema’s ‘veiligheid’ en ‘sociale contacten’. Door met elkaar activiteiten te 

organiseren en elkaar te helpen met de hulp die een bewonder nodig heeft, hebben de ouderen meer sociale 

contacten en steun aan elkaar. Een mogelijkheid is het aanstellen van een huismeester waar de ouderen met 

allerlei vragen terecht kunnen. Deze huismeester zal voor een stuk veiligheid zorgen doordat deze in de gaten 

houdt wie bij het appartementencomplex naar binnen gaat. Het is dan ook een mooie oplossing voor mensen 

die een matige vorm van eenzaamheid ervaren, behoefte hebben aan meer sociale contacten, een verminderd 

gevoel van veiligheid hebben en nog actief genoeg zijn om deel te nemen aan activiteiten, etc. Het zal nog 

nader onderzocht dienen te worden voor welke doelgroepen het groepswonen het meest geschikt zou zijn. Een 

mogelijkheid zal zijn om dorpen met oude mensen bij elkaar te ontwikkelen en te zorgen dat het 

appartementencomplex in een wijk staat waar voorzieningen in de nabijheid zijn of worden gerealiseerd. 

Hierdoor kunnen de ouderen gewoon participeren. Hierbij dient er wel gelet te worden op het feit dat de 

ouderen niet in een hoekje worden gedrukt. Een andere mogelijkheid is het realiseren van 

appartementencomplexen die verdeeld zijn over een stad. Een voordeel voor de thuiszorg is dat de ouderen op 

het moment wanneer ze woonachtig zijn in een woongroep makkelijker bereikbaar zijn, omdat er meerdere 

ouderen in één appartementencomplex woonachtig zijn. Daarnaast geeft het voor de sociale omgeving van de 

ouderen, zoals de kinderen, meer rust qua veiligheid en het geeft een positiever beeld dan een zorgcentrum. 

“En dit was eigenlijk het beste om hier te wonen toch Ja, dat weet ik. Het wordt anders zo ingewikkeld, mensen 

die de hele dag in de auto op en neer rijden om hulp te bieden... het is leuk bedacht maar het kan niet. In Amerika 

heb je van die dorpen waar senioren bij elkaar wonen, dat is veel praktischer. Erg leuk is dat.” 

“*Oké en voordat u hier naar toe verhuisde, hoe woonde u toen+ Toen woonde ik zelfstandig op een 

appartementje. [Kunt u dat eens omschrijven] Dat appartementje [Ja] Dat was een groepswonen. Ik weet niet of 

jullie ooit van groepswonen gehoord hebben. We zijn met wat mensen bij elkaar gekomen en hebben zo zoetjes 

aan hebben we een groep gevormd waar we mee omgingen.” 



51

7.2 Het bekend raken met zorg en diensten 

Uit het onderzoek is gebleken dat ouderen vaak niet weten welke zorg en diensten worden aangeboden en 

waar ze gebruik van kunnen maken. Om deze reden vindt AOZG dat er meer bekendheid moet komen voor de 

manier waarop de mogelijkheid tot zorg en hulp aangereikt wordt. 

Het aanstellen betrokken professionals 

AOZG is van mening dat het aanstellen van een betrokken professionals een bijdrage zal leveren aan het 

ontwikkelen van meer bekendheid voor de zorg en diensten. Deze professionals moeten worden gezien 

als een persoonlijk regisseur voor ouderen en sluiten aan bij de baken direct erop af. Ouderen weten 

vaak de weg niet te vinden naar de juiste instanties om zorg en hulp aan te vragen. De nieuwe 

professional zal de wijk in kunnen gaan en bij de ouderen langs de deur gaan om in kaart te brengen of 

de ouderen zorg nodig hebben en of deze nog zelfstandig thuis zouden kunnen blijven wonen. Het 

voordeel van de wijk in gaan is dat de professional de ouderen en de situatie waarin zij leven 

daadwerkelijk kan zien. Hiermee voorkom je het sociaal wenselijke antwoord wat nu vaak verkregen 

door het CIZ wanneer zij ouderen belt. Daarnaast is deze benadering veel persoonlijker. Het mooiste zal 

zijn dat de betrokken professional vanuit de gemeente werkt, omdat deze dichtbij de mensen staat en 

de gemeente vanuit de Gemeentelijke Basis Administratie kan zien waar oudere mensen wonen. 

Daarnaast werkt de gemeente dan aan prestatieveld drie; informatie, advies en cliëntondersteuning, 

waardoor zij hun taak als gemeente uitvoeren. Competenties die de professional behoeven te 

beschikken zijn het observeren van de situatie waardoor het handelen van de ouderen in kaart kan 

worden gebracht, het bepalen van de mate van zelfstandigheid en toegankelijkheid van de 

woonomgeving, verstand hebben van het aanbod van zorg/diensten en medische kennis. Een 

ergotherapeut zou erg geschikt zijn om als betrokken professional te dienen, omdat deze 

gespecialiseerd is in het observeren van het handelen (baken vraaggericht) en het bepalen van de mate 

van zelfstandigheid van mensen. Het is erg belangrijk dat de betrokken professional op de hoogte is van 

alle zorg en diensten die in de gemeente geboden kunnen worden en dat er samenwerking plaatsvindt 

met de verschillende (thuis)zorgorganisaties. Alle competenties die de professional dient te beschikken 

valt onder de baken ‘ruimte voor de professional’. 

“Binnen de psychogeriatrie zijn ze bezig met een ouderenadviseur dus op het moment dat er een diagnose gesteld 

dat er dan eigenlijk een contactpersoon wordt, die eigenlijk meeloopt binnen het gehele proces. Maar ik denk dat 

dat ook soms voor gewone oudere en mensen met een lichamelijke ziekte gewoon geschikt is.” 

Het geven van voorlichting in seniorenflats 

Vilente kan als zorgaanbieder dichter bij de cliënt komen door deze in hun eigen woonomgeving te 

informeren over de mogelijkheden wat betreft het aanbod van zorg en diensten. Door ouderen op te 

zoeken in seniorenflats wordt de drempel voor de ouderen verlaagd om zich te laten informeren over de 

mogelijkheden binnen Vilente. Met behulp van een voorlichting worden juist de ouderen bereikt die niet 

reageren op een folder of advertentie. Om deze ouderen te bereiken is het van belang dat de 

meerwaarde en het doel van de presentatie bij de ouderen helder is. Deze voorlichting is belangrijk 

omdat hierdoor voorkomen kan worden dat ouderen zichzelf verwaarlozen. Ook vergroot het de 

bekendheid met zorg en diensten binnen Vilente. Het persoonlijke contact met de ouderen dat door 

middel van de voorlichting gecreëerd wordt kan tevens dienen als signalering van de huidige situatie. 

Het persoonlijke contact geeft de medewerker van Vilente een beeld over de situatie waarin de oudere 

verkeerd. Hierdoor kan aansluitende ondersteuning, advies of informatie gegeven worden die aansluit 

op de situatie van de oudere. AOZG realiseert zichzelf dat het bereiken van alle ouderen onmogelijk is, 

maar het geven van een voorlichting is een goede stap in de richting. Uit onderzoek is namelijk gebleken 

dat de zorgadvies telefooncentrale, folders en advertenties niet genoeg zijn om de kwetsbare ouderen 

te bereiken. Met behulp van een voorlichting krijgen ouderen een beeld van de zorg die aangeboden 

kan worden, dit verlaagd de drempel om er daadwerkelijk gebruik van te maken. Deze aanbeveling sluit 

perfect aan bij prestatieveld drie van de Wmo; informatie, advies en cliëntondersteuning. 



52

“[En doet Vilente er wat aan om deze mensen te bereiken, zodat ze op de hoogte worden gebracht van welke zorg 

of hulp er geboden kan worden] Ja, op het moment zijn we daar natuurlijk wel heel sterk mee bezig omdat je toch 

steeds meer ziet, dat dit soort dingen gebeuren. Maar hoe bereik je de cliënt, dat is gewoon moeilijk… die daar 

achter die geraniums zit… als je er niks vanaf weet. Dat is het lastige. Je kunt gewoon advertenties zetten in kranten 

en weet ik veel wat… en folders rond gebracht, ook van het zorgadvies. De personen waar het om gaat, bereik je 

niet. Nee, daar komt het niet.” 

7.3 Ondersteunen van mantelzorgers 

Het belang van mantelzorg en de ondersteuning van mantelzorgers is door de Wmo sterk toegenomen. Door 

het stijgende aantal ouderen dat zo lang mogelijk zelfstandig thuis wil blijven wonen, verwacht de overheid dat 

mantelzorgers het gat dichten dat ontstaat als professionele zorg niet meer in de toenemende zorgvraag kan 

voorzien. Ondanks de druk die op mantelzorgers wordt gelegd, schiet de ondersteuning die zij verdienen tekort 

(Linders, 2010). Hierdoor is het belangrijk dat er meer aandacht voor mantelzorgers komt. Aansluitende 

begeleiding of ondersteuning zorgt ervoor dat de mantelzorger in de gelegenheid wordt gesteld om de 

draaglast die hij ervaart bespreekbaar te maken. Hierdoor kan er samen met de mantelzorger gekeken worden 

naar een balans tussen de tijd die hij spendeert in de zorg voor zijn naaste en zijn eigen leven. Dit voorkomt 

overbelasting, waardoor de hulpbehoevende oudere langer thuis kan blijven wonen. Een ergotherapeut zou 

een belangrijke rol kunnen spelen bij dit proces. Tevens kan een medewerker van Vilente de mantelzorger 

informeren over de mogelijkheden wat betreft zorg en dienstverlening, zodat de mantelzorger meer 

(professionele) hulp kan inschakelen of over de informatie beschikt die hem doet besluiten dat het beter is als 

zijn naaste naar een zorgcentrum gaat. (van Hartingsveldt, Logister-Proost en Kinébanian, 2009) Deze 

aanbeveling sluit aan bij prestatieveld vier van de Wmo: mantelzorg en vrijwilligers. 

“En dat is ook nog eens de ondersteuning, als je praat over echtparen bijvoorbeeld, als de zorg op één van de 

echtparen vooral terecht komt. Dat je ook daarmee probeert de partner te ontlasten of de kinderen, die tenslotte 

ook een boel mantelzorg bieden, waarmee je toch hoopt dat iemand het nog langer volhoudt thuis. En dat hoor je 

heel vaak bij echtparen, dat het voor de één echt heel erg veel wordt, maar door de dagbesteding, ja, dat ze zich 

dan toch ontlast voelen en dat ze daardoor toch langer kunnen thuis blijven.” 

7.4 (In)formele zorg dient rekening te houden met de wensen van de cliënt 

De formele en informele zorg kan aantrekkelijker gemaakt worden door het aanbod van zorg aan te sluiten op 

de wensen en behoeften van de cliënt. Daarnaast is het van belang dat de manier waarop de zorg verleend 

wordt aansluit op de wensen en behoeften. Door hierop aan te sluiten verlaag je de drempel om daadwerkelijk 

gebruik te maken van de zorg, waardoor de cliënt zijn zorgvraag eerder zal uitspreken. In het onderzoek zijn 

meerdere wensen en behoeften vaker benoemd. Ouderen geven aan dat zij kun privacy meer gewaarborgd 

zien op het moment dat ze zoveel mogelijk kunnen beschikken over eenzelfde hulpverlener. Een cliënt zal altijd 

een aantal verschillende mensen zien wanneer ze hulp of zorg ontvangen, omdat ook veel medewerkers in de 

gezondheidszorg parttime werken. Wel is het volgens AOZG mogelijk om een vast weekschema voor ouderen 

te ontwikkelen waarop staat wie hen op welke dag komt verzorgen. Zo kunnen de ouderen zich erop 

voorbereiden en zal hun persoonlijk welbevinden verhoogd worden 

Ouderen benoemen dat ze het belangrijk vinden dat de zorg toegankelijk is, dit wil zeggen zonder wachtlijsten 

of ingewikkelde intakeprocedures. Daarnaast wensen ouderen dat de zorg afgestemd wordt op hun leefwereld 

en vinden ze het belangrijk dat de kwaliteit van zorg gegarandeerd wordt. Dit zijn voor Vilente belangrijke 

aandachtspunten bij het aanbod van zorg en de verlening hiervan. (Van Bilsen et.al, 2004) 

Uit de interviews is gebleken dat de ouderen het als negatief ervaren, dat professionele zorgverleners worden 

belemmerd door bureaucratie en minder tijd hebben voor het leveren van goede zorg. Een oorzaak hiervan is 

dat professionals effectief en efficiënt hun tijd in moeten delen, omdat zij de grote afstanden tussen de 

thuiswonende cliënten moeten overbruggen. AOZG adviseert thuiszorgorganisatie van VIlente om 

huisbezoeken efficiënt te plannen zodat hulpverleners minder tijd aan reizen kwijt zijn. Deze tijd kan worden 

geïnvesteerd in kwaliteit van zorg. 



53

“Tuurlijk kan altijd beter hoor, want daar blijf ik ook bij, maar misschien ook dat stukje dezelfde medewerker, kan 

natuurlijk niet in vakanties, maar ik denk ook dat het heel vaak door die kleine contracten van medewerkers hè, 

dat ze wel heel veel gezichten zien, dat hoor je wel heel veel. [Ja] En ik denk ook als je dat kunt voorkomen… ja dat 

je ook gewoon veel beter de zorg kunt leveren, want dat gaat over zoveel schijven. En ééntje hoeft er maar niet 

goed het dossier in te lezen of te schrijven en je gaat al de mist in. Daar zit best wel een heet hangijzer hoor.” 

“Ik ben naar de Engelenburg gegaan voor revalidatie, ik had daar best willen blijven maar twee en een half jaar 

wachtlijst. Ja dan doe je ook niet veel. Ik kon toch niet overal terecht bij wat ik zelf leuk vind.” 

Aanbevelingen voor verder onderzoek 

Zoals in de discussie is beschreven heeft AOZG een aantal opmerkingen over de groep respondenten die zij 

heeft geïnterviewd. AOZG is van mening dat er op een aantal gebieden vervolgonderzoek nodig is, zodat 

Vilente voldoende handvatten heeft om de zorg ook op burgers van allochtone afkomst af te stemmen. 

7.5 Respondenten van allochtone afkomst 

AOZG adviseert aanvullend onderzoek te doen onder allochtone ouderen in Ede, Renkum en Wageningen. 

AOZG heeft nu enkel Nederlands geboren ouderen geïnterviewd. Echter wonen in deze gemeenten ook veel 

bewoners van allochtone afkomst. De kans is aanwezig dat deze groep mensen andere omslagpunten 

doorgemaakt hebben, dan de in Nederland geboren ouderen. Zij zullen wellicht andere aspecten belangrijk 

vinden en/of andere invloeden hebben om te verhuizen naar een zorgcentrum. Zo wordt in een ander 

onderzoek aangegeven dat bij allochtonen families overbelasting en/of verwaarlozing van mantelzorgers 

sterker is. Ook is het idee dat allochtone ouderen minder snel gebruik maken van professionele zorg wat mede 

tot stand komt vanuit schaamte en schande (Tonkens, 2009). Dit kan ook grote invloed hebben op het 

zelfstandig wonen van ouderen. Daarnaast wordt Nederland steeds multicultureler en zal de allochtone groep 

ouderen alsmaar groter worden. Wanneer aanvullend onderzoek wordt gedaan naar de omslagpunten van het 

zelfstandig wonen, kan Vilente in het zorgaanbod ook rekening houden met eventuele culturele verschillen. Er 

is nu een algeheel beeld gevormd van de wensen en behoefte op het gebied van wonen, welzijn en zorg onder 

ouderen van zowel Nederlandse afkomst als allochtonen. AOZG is van mening dat er nog een aanvullend 

onderzoek naar de omslagpunten bij allochtonen nodig is om ook hier een algeheel beeld te kunnen vormen 

van de situatie. Zo zijn beide soorten onderzoek gelijkwaardig en kunnen de resultaten aan elkaar gekoppeld 

worden. 

7.6 Dienstenmatrix 

Op basis van voorgaand onderzoek naar de wensen en behoeften van ouderen ten aanzien van wonen, zorg en 

welzijn binnen de wijk Veldhuizen te Ede. Onderzoek naar de omslagpunten van zelfstandig wonen naar wonen 

in een zorgcentrum dat uitgevoerd is door AOZG. Evenals het onderzoek naar de wijze waarop ouderen 

geïnformeerd worden over het aanbod van zorg en diensten. Door de resultaten van deze onderzoeken te 

koppelen kan het huidig aanbod van zorg en diensten aangepast worden op de hulpvraag van ouderen. In de 

toekomst zal dit vorm worden gegeven met behulp van een dienstenmatrix. Voordat deze dienstenmatrix 

ontwikkelt kan worden adviseert AOZG een vervolgproject waarin het huidige aanbod van zorg en diensten 

binnen Vilente onderzocht wordt. Dit is noodzakelijk om te bepalen of het aanbod aansluit op eerder 

onderzochte wensen en behoeften van ouderen om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen. In dit 

project kan tevens onderzocht worden hoe de dienstenmatrix ontwikkeld moet worden. AOZG adviseert om 

het onderzoek naar het aanbod van zorg/diensten en de ontwikkeling van de dienstenmatrix samen te voegen 

omdat hierdoor binnen korte tijd concrete voorstellen kunnen worden gedaan aan Vilente. AOZG heeft ervaren 

dat Vilente hier behoefte aan heeft, zodat de onderzoeksfase omgezet kan worden in productontwikkeling. 



54

Bij het onderzoek naar de ontwikkeling van de dienstenmatrix kunnen de volgende vraagstellingen centraal 

staan: 

- Met welk doel wordt de dienstenmatrix ontwikkeld 

- Hoe moet de dienstenmatrix eruit zien 

- Waar moet de dienstenmatrix aan voldoen 

- Voor wie moet de dienstenmatrix bruikbaar zijn 

Het beantwoorden van bovenstaande onderzoeksvragen kan leiden tot de ontwikkeling van de dienstenmatrix. 

Hierin is het van belang dat de dienstenmatrix duidelijkheid moet verschaffen voor zowel de ouderen, de 

familie als professionals. AOZG is van mening dat er een format van de dienstenmatrix ontwikkeld dient te 

worden, wat voor alle gemeenten bruikbaar is, waardoor uniformiteit ontstaat. Hierdoor wordt het plan breder 

getrokken en kan de dienstenmatrix ook in andere gemeenten gebruikt worden. Voordat dit gerealiseerd kan 

worden is het van belang dat de wensen en behoeften van ouderen per gemeente in kaart worden gebracht. 

Dit met als doel dat iedere gemeente zelf inhoud kan geven aan de dienstenmatrix. 

Hoe moet een dienstenmatrix er uit komen te zien 

Er is geen specifieke definitie van de dienstenmatrix. AOZG heeft zelf de volgende definitie gekoppeld aan de 

dienstenmatrix: Een dienstenmatrix is een indicerend instrument, waarin de problemen van een groep 

personen gekoppeld wordt aan zorg/diensten op het moment dat er sprake is van specifieke aandachtspunten 

en omslagpunten. Tevens is de dienstenmatrix een schema dat inzicht geeft in de behoefte aan zorg/diensten 

en het aanbod hiervan. Deze definitie is gebaseerd op opgedane ervaringen en ideeën van AOZG. 

Er bestaat op dit moment nog geen format voor een dienstenmatrix. Hierdoor heeft AOZG zelf een beeld 

gecreëerd over de vormgave van de dienstenmatrix, die wellicht meegenomen kan worden in een volgend 

project. De dienstenmatrix moet er volgens AOZG uit zien als een stroomschema. Het moet gemakkelijk te 

doorlopen zijn wanneer ouderen, familie en/of professionals een vraag hebben over of probleem hebben met 

zorg/diensten. In een dergelijke situatie kan de dienstenmatrix als handvat worden gezien waarin op een 

gestructureerde wijze naar een mogelijke oplossing gezocht kan worden. 

Aanbieder + contactgegevens 


Oplossing 


Probleem 

Oplossing 



Oplossing 



Figuur 1: Voorbeeld format dienstenmatrix 



55

Een voorbeeld van een probleem kan zijn: “U heeft problemen bij het innemen van medicijnen” of “U heeft 

problemen bij het huishouden.” Een eis die volgens AOZG aan de dienstenmatrix gesteld moet worden, is dat 

er bij elke oplossing een duidelijk overzicht wordt weergegeven over de aanbieders die deze oplossingen 

kunnen bieden. Tevens is het van belang dat daarbij de contactgegevens worden weergegeven, zodat de 

hulpbehoevende snel kan zien hoe de aanbieder te bereiken is. Hoewel de dienstenmatrix voor Vilente 

ontwikkeld dient te worden is AOZG van mening dat het waardevol is alternatieve aanbieders te benoemen, 

waardoor de mensen optimaal gebruik kunnen maken van alle zorg of diensten. Dit is ook van belang wanneer 

Vilente een bepaalde zorg of dienst niet levert. Dit zijn de mogelijkheden die gecreëerd worden door de 

marktwerking die plaatsvindt in de zorg. 



56

Begrippenlijst 

AOZG 

De projectgroep die het project uitvoert bestaande uit vier studenten van de opleiding ergotherapie aan de 

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) te Nijmegen. In dit rapport aangeduid als junioradviseurs of 

onderzoekers. 

Bewijs 

Is kennis die gebaseerd is op (de resultaten van) wetenschappelijk onderzoek. Hierbij wordt gestreefd naar 

variëteit in de bewijsvoering (RVZ, 2007). 

CIZ 

Het CIZ beoordeelt of mensen recht hebben op AWBZ-zorg. Dit gebeurt op basis van objectieve criteria, zodat 

de beoordeling overal in het land hetzelfde is. Deze criteria zijn een vertaling van de richtlijnen van het 

ministerie van VWS. (CIZ, g.d) 

Coderen 

Indelen van tekstfragmenten onder codes. (Satink & van Erp, 2009) 

Codeerformat 

Door het Lectoraat LDvK opgesteld format in Word Excel om de tekstfragmenten in te delen onder labels. 

Dienstenmatrix 

Een dienstenmatrix is een indicerend instrument, waarin de problemen van een groep personen gekoppeld 

wordt aan zorg/diensten op het moment dat er sprake is van specifieke aandachtspunten en omslagpunten. 

Tevens is de dienstenmatrix een schema dat inzicht geeft in de behoefte aan zorg/diensten en het aanbod 

hiervan. 

Dienstverlening 

Maatschappelijke dienstverlening heeft als doel iedereen kansen op een menswaardig bestaan te bieden 

vanuit het recht op gelijkheid en gelijkwaardigheid. Naar aanleiding van een gebeurtenis kan er behoefte 

ontstaan aan informatie en verklaringen die mensen verder helpt. Er kan vervolgens door professionals 

ondersteuning worden geboden. (Biene, 2008) 

Evidence 

Is kennis gebaseerd op verschillende bronnen, die getoetst is en die betrouwbaar is bevonden (Higgs & Jones, 

2000). 

Hulpverlening 

Hulpverlening wordt omschreven als het helpen van cliënten om hun problemen in het leven effectiever aan te 

pakken en ongebruikte mogelijkheden en gemiste kansen volledig te ontwikkelen, met als doel cliënten te 

helpen zich beter te redden in hun dagelijkse leven. (Egan, 2007) 

In- en exclusiecriteria 

Criteria op basis waarvan respondenten worden geselecteerd. 

Interviewguide 

Hierin staan de onderwerpen die besproken moeten worden in de interviews en waarin ook een vraagvolgorde 

wordt aangegeven. (Baarda, 2005) (Satink, 2009a) 



57

Junioradviseurs 

De vier studenten van de opleiding ergotherapie aan de HAN te Nijmegen, die de opdracht uitvoeren. Zij zijn de 

werkelijke uitvoerders van het project. Zij vormen de projectgroep AOZG. 

Kwalitatief onderzoek 

Zo zorgvuldig mogelijk proberen te begrijpen hoe een ander de situatie ervaart. (Jonker, 2004). 

Kwetsbaarheid 

Van kwetsbaarheid is sprake wanneer de draaglast van een persoon, dat wil zeggen de problemen en opgaven 

waarvoor iemand zich gesteld ziet, langdurig groter zijn dan zijn draagkracht. Dat wil zeggen zijn persoonlijke 

competenties en de hulpbronnen in de omgeving waarover hij of zij kan beschikken (Boer, de 2006). Vilans 

beschrijft twee omslagpunten op basis van kwetsbaarheid. Het eerste omslagpunt is meestal het moment 

waarop mensen de problemen die zij ervaren in verband brengen met de beleving van ouder worden. Het 

tweede omslagpunt wordt bereikt wanneer de oudere door een slechte lichamelijke en/of geestelijke conditie 

de zorg voor zijn bestaan over moet laten aan anderen en zelfstandig wonen niet meer mogelijk is. 

Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief (Lectoraat LDvK) 

Een onderzoeksgroep verbonden aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, bestaande uit een lector en een 

kenniskring, die met onderzoek bijdragen aan concepten waarbij de samenhang tussen zorg, wonen, welzijn, 

werken, onderwijs en leefbaarheid in de wijk centraal staan. (HAN Masterprogramma’s en Onderzoek, g.d.) 

Mantelzorger 

De ‘niet-beroepsmatige hulp en/of zorg die familieleden, buren, vrienden, bekenden of vrijwilligers geven, los 

van gebruikelijke zorg’ (Linders, 2009) 

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 

Is een Nederlands ministerie dat in de eerste plaats zorg draagt voor de volksgezondheid. Dit betreft onder 

andere het beleid met betrekking tot ziekenhuizen, geneesmiddelen, ziektekosten en huisartsen. Verder is het 

ministerie verantwoordelijk voor het preventiebeleid, de preventieve gezondheidszorg, de publieke gezondheid 

en de voedselveiligheid. Ook het welzijnsbeleid zoals: de ouderenzorg, het jeugdbeleid, het sociaal-cultureel 

werk, de verslaafdenzorg en de maatschappelijke dienstverlening, behoort tot het taakveld. Daarnaast is het 

ministerie verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de sport. (Ministerie van VWS) 

MOHO 

Is het Model of Human Occupation (MOHO). Het is een breed toepasbaar ergotherapeutisch praktijkmodel. Het 

model is toepasbaar voor elk individu dat een handelingsprobleem ervaart, en is niet gericht op bepaalde 

(diagnose) groepen. Met het MOHO probeert Kielhofner (2002) te verklaren hoe het menselijk handelen 

gemotiveerd, georganiseerd en uitgevoerd wordt. Daarbij richt het model zich zowel op de kenmerken van het 

individu als op omgevingsfactoren die de keuzes en het gedrag beïnvloeden. Voor het verklaren van zulke 

aspecten biedt het MOHO een brede en geïntegreerde visie op het menselijk handelen en verklaart het 

handelen vanuit verschillende perspectieven. Als gevolg hiervan bevat het model veel verschillende 

verschijnselen en daarmee samenhangende concepten. (Kielhofner 2004/1997) 

Narratief onderzoek 

Onderzoeksvorm die een proces of verandering in het levensverhaal van de onderzochte persoon centraal stelt. 

Waarbij men niet op zoek gaat naar de ervaring zelf, maar naar het onderliggende gevoel en de onderliggende 

gedachten die mensen hebben bij een ervaring. (van Biene, 2008) 



58

Omslagpunt 

Omslagpunten zijn momenten wanneer de zorgbehoeftes groter zijn dan de zorg en/of diensten die geboden 

kunnen worden. 

Open coderen 

Men deelt fragmenten in zonder theoretische of andere kaders anders dan de onderzoeksvraag. De 

onderzoekers laten zich leiden door de tekst (Satink & van Erp, 2009) 

OPHI-II 

De Occupational Performance History Interview II (OPHI-II) is een instrument gebaseerd op het MOHO. Met de 

OPHI-II verzamel je gegevens over het handelen van de cliënt in het verleden en het heden, de interactie met 

zijn of haar leven. 

Ouderen 

Aangezien ouderen geen homogene groep vormen, is het niet eenvoudig om deze groep te definiëren. Arbitrair 

wordt meestal uitgegaan van 65 jaar, de gebruikelijke officiële pensioensleeftijd. (Eulderink, 2004) 

Tegenwoordig spreekt men echter van een derde leeftijd of ‘young old’. Deze groep wordt gekenmerkt door 

hun mogelijkheden op fysiek en psychosociaal vlak. Ze zijn mobiel, emotioneel stabiel en zien het als een 

uitdaging succesvol oud te worden. Door de toenemende levensverwachting en dubbele vergrijzing spreekt 

men van de vierde leeftijd aanvullend op de derde leeftijd of ‘oldest old’ (Baltes & Smith, 2003). Deze groep 

wordt geconfronteerd met verliezen in cognitie en leervermogen. Zij zijn de kwetsbare groep met hoge niveaus 

van disfunctioneren. 

Prestatievelden 

De maatschappelijke ondersteuning waarvoor de gemeente zich volgens de Wmo moet inspannen die is 

onderverdeeld in verschillende punten. Elke gemeente moet aandacht besteden aan deze punten. 

Professionele zorg 

Alle zorg die beroepsmatig wordt verleend. (van Dale, 2009) 

Propositionele kennis 

Kennis gebaseerd op resultaten van wetenschappelijk onderzoek (Kuiper, 2004) 

Respondenten 

Individuen die worden geïnterviewd of geobserveerd met als doel informatie over zichzelf of zijn situatie te 

verkrijgen. Respondenten vertegenwoordigen dus zichzelf. (Baarda, 2005) 

Semigestructureerd interview 

Interview waarbij niet alleen de onderwerpen vast liggen maar ook de belangrijkste vragen vast staan. Ook 

staat in principe de volgorde vast, toch is de onderzoeker vrij om de volgorde te veranderen indien dit nodig is. 

(Baarda, 2005) 

Senioradviseur 

De docent die de junioradviseurs vanuit de opleiding ergotherapie begeleidt. 

Sociale kaart 

Een helder overzicht van het actuele zorg-, voorzieningen- en activiteitenaanbod op lokaal en regionaal niveau 

(Disk, 2010) 



59

Stichting MAAT 

Is een samenwerkingsinitiatief van diverse aanbieders van woon-, welzijns- en zorgdiensten 

in de regio Nijmegen, met de visie het structureel verbeteren van dienstverlening binnen zorg, wonen en 

welzijn. (Stichting MAAT, 2009) 

Tekstfragment 

Stuk tekst uit het interview met een zekere betekenis en kwaliteit. (Satink & van Erp, 2009) 

Thematisch coderen 

De onderzoekers delen fragmenten in vanuit het perspectief van vooraf opgestelde thema’s. (Satink & van Erp, 

2009) 

Thuiszorg 

Verzorging aan huis voor zieken, bejaarden of gehandicapten, die als doel heeft om cliënten zodanig te 

verzorgen dat opname in een ziekenhuis, verzorgingshuis, verpleeghuis enz. niet nodig is. (CBS, 2010; Van Dale, 

2009) 

Transcriberen 

Letterlijk uitschrijven van opgenomen interviews (van Biene, 2008) 

Transcriptie 

De uitgeschreven versie van een interview. (Satink & van Erp, 2009) 

Uitgankelijkheid 

De mate waarin bij een calamiteit iedereen die op dat moment in een gebouw, op een camping, festivalterrein, 

enz. aanwezig is, snel en onbelemmerd op een veilige plek kan komen, met bijzondere aandacht voor mensen 

met een functiebeperking. 

Vilente 

Een zorginstelling die verzorging en verpleging, huisvesting, thuiszorg, welzijn en aanverwante 

diensten biedt in de gemeenten Renkum, Wageningen en Ede. (Vilente, g.d) 

Vraaganalyse-instrument 

De voorlopige versie van het instrument op basis waarvan narratief onderzoek naar vraagpatronen van burgers 

kan worden uitgevoerd, dat is ontwikkeld en gepubliceerd door het Lectoraat LDvK. 

Vraagpatronen 

Een set samenhangende vragen, behoeften en bijdragen. (Biene, 2008) 

Wmo 

Wet die er voor zorgt dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. De Wmo draagt ertoe bij 

dat alle burgers kunnen participeren in de samenleving. De Wmo is van kracht sinds 1 januari 2007 en verving 

de Welzijnswet, de Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG) en delen van de Algemene Wet Bijzondere 

Ziektekosten (AWBZ). (Ministerie VWS, 2009d) 

Wmo-werkplaats 

Een kenniscentrum waarin een hogeschool, lectoraat, burgers, gemeente, instellingen en 

beroepsbeoefenaren samenwerken aan praktijkontwikkeling, onderzoek en opleiding op het terrein 

van zorg, welzijn en community-care. (Wmo, g.d.) 



60

Woongroep 

Is een huisvesting voor senioren, waarbij men samenwoont met minstens 3 andere personen. Het pand moet 

tenminste één gemeenschappelijke ruimte hebben, er is sprake van deelname in een groep en bewoners 

vormen samen een vereniging waarvan de leden in gezamenlijke verantwoordelijkheid het project bewonen en 

zelf (mee) bepalen, wie als nieuwe bewoner wordt toegelaten. (LVGO, g.d.) 

Woonzorgzones 

Gewoon woongebied (stadswijk of dorp) waar de zorg goed geregeld is en waar de woning en 

woonomgeving levensloopbestendig zijn. De woonvormen voor de meest zorgintensieve groepen zijn 

verdunt en gespreid door de woonbebouwing. De algemene wijkvoorzieningen vallen qua 

accommodatie samen met de bijzondere zorgcentra (Harkes, 2004). 

Zelfstandig wonen 

Zelfstandig wonen kan worden omschreven als zelfredzaamheid binnen de eigen leefomgeving. 

Zelfredzaamheid wordt gedefinieerd als handelingen die routinematig worden uitgevoerd om het welzijn en de 

gezondheid van de persoon in zijn omgeving te onderhouden (Driessen, 1997). Het Sociaal Cultureel 

Planbureau wijst erop dat het er bij zelfredzaamheid om gaat dat mensen zoveel mogelijk zelf kunnen doen, 

maar daar waar het echt niet kan, ondersteuning krijgen van anderen of gebruik maken van hulpmiddelen om 

hen te ondersteunen. (Klerk, 2006) 

Zorgadviseur 

Een professional die bemiddeld tussen cliënt en zorg, advies geeft voor het verbeteren van de thuissituatie, 

begeleidt bij de aanvraag van een indicatie bij het CIZ, begeleidt cliënten die op de wachtlijst staan voor een 

zorgcentrum en tussentijds zorg aanvraagt voor cliënten die op de wachtlijst staan voor een zorgcentrum. 

Zorgcentrum 

Benaming voor verschillende vormen van ouderenhuisvesting, met name voor verzorgingshuizen, maar ook 

voor verpleeghuizen of combinaties van verpleeg- en verzorgingshuizen, of woon-zorgcentra. (Van Dale, 2009) 



61

Literatuurlijst 

Artikelen: 

Bontje. P, Kinébanian, A, Josphsson, S, Tamura, Y. (2005) Aanpassen van het handelen. Nederlands Tijdschrift 

voor Ergotherapie. 56-62 

Cheek, J, Ballantyne, A, Roder-Allen, G, Jones, J (2005). Making choices: How older people living in independent 

living units decide to enter the acute caresystem. International Journal of Nursing Practice. 11, 52–57 

Cheek, J, Ballantyne, A, Roder-Allen, G, Jones, J. (2005) Factors influencing the decision of older people living in 

independent units to enter the acute care system. International Journal of 

Older People Nursing in association with Journal of Clinical Nursing. 14 (3a), 24–33 

Kelley-Moore, JA, Schumacher, JG, Kahana, E, Kahana, B. (2006, June). When Do Older Adult Become 

“Disabled” Social and Health Antecedents of Perceived Disability in a Panel Study of the Oldest Old. Journal of 

Health and Social Behavior. 47 (2) 126-141 

Kendig, H, et al. (2010, march) Health, social and lifestyle factors in entry to residential aged care: an Australian 

longitudinal analysis. Age and Ageing. 1-7 

Roe, B, Whattam, M, Young, H, Dimond, M. (2001). Elders needs and experiences of receiving formal and 

informal care for their activities of daily living. Journal of Clinical Nursing. 10, 389-397 

Taylor, B.J & Donnelly, M. (2006). Professional perspectives on decision making about the long-term care of 

older people. British Journal of Social Work. 36, 807-826 

Teltey, J, Grant, G, Davies, S. (2009, September). Using narratives to Understand Older People’s Decision 

Making Processes. 19 (9), 1273-1283. DOI: 10.1177/1049732309344175 

Tóllen, A, Fredriksson, C, Kamwendo, K. (2008, may). Elderly persons with disabilities in Sweden: their 

experiences of everyday life. Occupational Therapy International. 15 (3), 133–149 

Van Bilsen, P.M.A, Hamers, J.P.H, Groot, W. Spreeuwenberg, C (2004). Welke zorg vragen ouderen; Een 

inventarisatie. TSG. 82 (4), 228. 

Boeken: 

Baarda, D. G. (2000). Enquêteren en gestructureerd interviewen. Houten: Educatieve Partners Nederland BV. 

Baarda, D. G. (2005). Basisboek kwalitatief onderzoek. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. 

Baarda, D. G. (2007). Basisboek interviewen. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. 

Baltes, P.B & Smith, J. (2003). New frontiers in the future of aging. New York: Springer. 

Biene, D. M. (2008). De standaardvraag voorbij, Narratief onderzoek naar vraagpatronen. Nijmegen: Han 

Marketing, Communicatie & Voorlichting. 

Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek: denken en doen. Den Haag: Boom Onderwijs 

Boot, J.M & Knapen, M.H.J.M (2005). De Nederlandse gezondheidszorg. Houten: Bohn Stafleu van Loghum 

Driessen, M.J. (1997). Occupational Therapy in hospital based case in the Netherlands. Utrecht: NIVEL 



62

Egan, G. (2007). Deskundig hulpverlenen. Een model, methoden en vaardigheden. Schiedam: Van Gorcum. 

Emans. B. (2002). Interviewen. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. 

Eulderink. F. (2004). Inleiding gerontologie en geriatrie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum 

Evers, J. (2007). Kwalitatief interviewen: kunst en kunde. Den Haag: Lemma. 

Grol, R. & Wensing, M. (2001) Implementatie: effectieve verandering in de patiëntenzorg. Maarssen: Elsevier 

Gezondheidszorg. 

Hulshof, M. (2007). Leren interviewen. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. 

Ludwig, H. (1993). Een onderzoeksplan schrijven. Bussum: Coutinho. 

Linders, L. (2010). De betekenis van nabijheid; een onderzoek naar informele zorg in een volksbuurt. Rossum: 

SDU Uitgevers 

Kinébanian, A & le Granse, M. (2006) Grondslagen van de Ergotherapie. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg. 

Kinebanian, A., Satink, T. & van Nes, F. (2006). Hoofdstuk 6: Architectuur van kwalitatief wetenschappelijk 

onderzoek. In: Ostelo, R., Verhagen, A. & de Vet H. Onderwijs in wetenschap. lesbrieven voor paramedici. 

Houten: Bohn, Stafleu en van Loghum 

Koops, H & Kwekkeboom M.H. (2005). Vermaatschappelijking in de zorg; Ervaringen en verwachtingen van 

aanbieders en gebruikers in vijf gemeenten. Den Haag: SCP 

Kuiper, C. et al. (2004). Evidence-based practice voor paramedici; methodiek en implementatie. Utrecht: 

LEMMA bv 

Kuypers, G. (2003). ABC van een onderzoeksopzet. Bussum: Coutinho. 

Oost, H. M. (2006). Een onderzoek; voorbereiden. Baarn: HBuitgevers. 

Pot, A.H. et al. (2007) Handboek ouderenpsychologie. Utrecht: de Tijdstroom. 

STG, Health Management Forum (2007). Medische ouderenzorg in de toekomst. Zoetermeer: Drukkerij Dipas. 

Theune, C & Steultjens, E.M.J. (2005) Ergotherapierichtlijn Valpreventie. Utrecht, Nederlandse vereniging voor 

Ergotherapie 

Tonkens, E. et al. (2009). Op zoek naar weerkaatst plezier; samenwerking tussen mantelzorgers, vrijwilligers, 

professionals en cliënten in de multiculturele stad. Amsterdam: Pallas Publications. 

Van Buuren, H. et al. ( 2003). Onderzoek: De basis. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. 

Van Dam, C.L. & Wiebes, P.E. (2005). Aandacht voor welzijn; inhoud, omvang en betekenis van de 

welzijnssector. Den Haag: SCP & NIZW 



63

Van der Zee, F. (2004) Kennisverwerving in de empirische wetenschappen, de methodologie van 

wetenschappelijk onderzoek. Groningen: BMOOO. 

Verschuren, P. D. (2007). Het ontwerpen van een onderzoek. Den Haag: Lemma. 

Rapporten: 

Boer de, A.H. (2006). Rapportage ouderen 2006. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 

Hartingsveldt, van M, Logister-Proost, I, Kinébanian, A. (2009) Beroepsprofiel Ergotherapeut. Ergotherapie 

Nederland 

Klerk, M. (2006). Ondersteuning gewenst. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 

Internet: 

CBS bevolkingspiramides. Opgevraagd op 4 maart 2010. Afkomstig van: 

http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/piramide-fx.htm 

Definitie vilans. 2009. Wie zijn we. Opgevraagd op 7 maart 2009. Afkomstig van: 

http://www.vilans.nl/smartsite.dwsid=VILANS_WIEZIJNWE 



64

Bijlage I 

Informatiebrief vanuit Vilente 

Aan bewoners woonachtig in een 

verzorgingshuis van Vilente binnen de 

gemeente Ede. 

Ede, 26 maart 2010 

Kenmerk: 

Onderwerp: Vraag voor deelname aan onderzoek 

Ede, 26 maart 2010 

Geachte heer/mevrouw, 

In samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen start Vilente een onderzoek onder senioren in 

de gemeente Ede, die woonachtig zijn in een verzorgingshuis. Het doel is om de omslagpunten van zelfstandig 

wonen in de thuissituatie met (professionele) zorg/diensten naar wonen in een instelling met georganiseerde 

zorg/diensten in kaart te brengen. Met de resultaten van dit onderzoek wil Vilente haar zorgen 

dienstverlening beter afstemmen op de wensen van haar klanten. I 

In het kader van dit onderzoek wordt, in opdracht van Vilente, een interview afgenomen door studenten van 

de Hogeschool Arnhem en Nijmegen. In het interview staat uw verhaal centraal. Degene die het interview 

afneemt is benieuwd naar de zorg/diensten waar u gebruik van maakte voor uw verhuizing naar het 

verzorgingshuis, wat de reden van uw verhuizing is en van welke zorg/diensten u op dit moment binnen het 

verzorgingshuis gebruik maakt. 

De interviews zullen 1 tot 1,5 uur duren en kunnen plaats vinden bij u thuis of als u dit niet wilt, op een nader 

af te spreken plaats binnen de locatie. De interviews worden opgenomen d.m.v. geluidsapparatuur, waarbij uw 

anonimiteit volledig wordt gewaarborgd. De gegevens uit de interviews zullen vertrouwelijk behandeld worden 

en alleen gebruikt worden voor ons onderzoek. Als het onderzoek is afgerond zullen we u informeren over de 

resultaten. 



65

Wij hopen natuurlijk dat er veel mensen zijn die hun medewerking aan dit onderzoek willen verlenen. Mocht u 

zich aan willen melden voor het onderzoek, vult u dan onderstaand antwoordformulier in en lever deze vóór 

vrijdag 2 april 2010 in bij de receptie. Uw medewerking wordt zeer op prijs gesteld. Als dank ontvangt u na 

afloop van het interview een presentje. 

Met vriendelijke groet, 

Janet Kleis, 

Manager Kenniscentrum Vilente 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Naam: …………………………………………………………………………… 

Telefoon: …………………………………. 

Ik ben bereid aan het onderzoek deel te nemen* 

Ik ben* 

0 Ja 0 Nee 

0 Alleenwonend 

0 Samenwonend 

Leeftijd* 

(* graag een van de keuzemogelijkheden aankruisen) 

0 65-75 jaar 

0 75 jaar en ouder 



66

Bijlage II 

Bevestigingsbrief 

Nijmegen: Datum 

Betreft: Interview ‘omslagpunten’ 

Beste heer/mevrouw, 

We stellen het zeer op prijs dat u mee wilt werken aan het onderzoek ten behoeve van de omslagpunten als 

het gaat om zelfstandig wonen in de thuissituatie met (professionele) zorg/diensten en wonen in een instelling 

met georganiseerde zorg/diensten. Doormiddel van deze brief bevestigen wij dan ook de afspraak die wij 

telefonisch met u hebben gemaakt voor het afnemen van een interview. 

Het interview zal op dag datum om tijd bij u thuis plaatsvinden en zal door de studenten Naam van de 

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen worden afgenomen. 

Mocht u nog vragen hebben over deze brief, dan kunt u contact opnemen met: 

Naam: Naam 

Tel: Telefoonnummer 

Met vriendelijke groet, 

Naam, 

Studenten Ergotherapie aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. 



67

Bijlage III 

Informed consent 

Toestemmingsformulier 

Ondergetekende 

Naam: 

Adres: 

Plaats: 

………………………………………………………………………………………………………………………………….. 

………………………………………………………………………………………………………………………………….. 

………………………………………………………………………………………………………………………………….. 

Geboortedatum: ………………………………………………………………… 

Geeft toestemming tot het afnemen van een interview. Tevens geeft ondergetekende toestemming aan de 

studenten van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen tot het verwerken van de onderzoeksinformatie naar een 

onderzoeksrapport ten behoeve van de omslagpunten als het gaat om zelfstandig wonen in de thuissituatie 

met (professionele) zorg/diensten en wonen in een instelling met georganiseerde zorg/diensten. De studenten 

zullen de privacy van ondergetekende waarborgen. 

Datum: ………………………………………… Handtekening: ………………………………………………… 

Plaats: 

………………………………………… 



68

Bijlage IV 

Interviewguide mensen woonachtig in zorgcentrum 

Centrale vraagstelling: 

Welke factoren zijn van invloed om hulp te vragen of de keuze te maken om te gaan wonen in een zorgcentrum bij 

ouderen van 65 jaar en ouder, wonend in een zorgcentrum in de wijk Veldhuizen te Ede 



Introductie 

Uitleg over het onderzoek 

Privacy 


Introducerende vragen 

In opdracht van Vilente 

Wat houd Vilente in 

Doel van het onderzoek 

Manier van gegevens verwerken 

Onderwerpen: zelfstandig wonen en wonen met 

hulp/zorg/diensten. 

Audio opname 

Naam wordt niet vermeld 

Terugtrekken uit onderzoek is te allen tijde mogelijk 

Tekenen informed consent 

Kunt u zichzelf kort introduceren Wie bent u Hoe oud bent u 

Hoe heeft u gewoond voordat u naar het 

verzorgingshuis verhuisde 

Rolverdeling: eigen rol in interview, rol in het gehele project 

Tijdsduur 

Benadrukken dat mening van de geïnterviewde voorop staat 

- Met wie heeft u hier gewoond 

- Welke indeling had deze woning 

- Probeert u zich voor de geest te halen welke ruimtes 

zich waar in het huis bevinden. 

- Welke hulpmiddelen en aanpassingen waren in uw 

huis aanwezig om uw zelfstandigheid te vergroten 

Hoe lang heeft u in deze woning gewoond - Heeft u met plezier in deze woning gewoond 

- Waarom heeft u ervoor gekozen om in deze woning en 

omgeving te gaan wonen 

- Kunt u iets vertellen over de aanwezigheid van 

voorzieningen in de wijk waarin u woonde 

(gemeenschappelijke activiteiten, culturele en 

commerciële voorzieningen) 

- Hoe bereikbaar waren deze voorzieningen voor u 

Kunt u iets vertellen over de sociale contacten die u 

had in uw woonomgeving 

- Wat doet u zo al met deze personen 

Wat doen deze personen voor u 

- Wat betekent dit voor u 

Controlerende vraag Heb ik het goed begrepen dat…. 



69

Vragen over zelfstandig wonen 

Wat is het eerste dat bij u opkomt als u aan 

zelfstandig wonen denkt 

Welke persoon in uw omgeving woont naar uw 

mening zelfstandig 

Hoe belangrijk is het voor u om zelfstandig te 

kunnen wonen 

Alternatieven: 

- Wat verstaat u onder zelfstandig wonen 

- Waar denkt u aan bij het woord zelfstandigheid 

Verdieping: 

- Waar blijkt dit uit 

Alternatief: 

Wat betekent zelfstandigheid voor u 

Afsluitende vragen 

Wonen met hulp, zorg en diensten 

Welk momenten kunt u zich voor de geest halen 

waarbij u kon merken dat er veranderingen plaats 

vonden 

Welke hulp heeft u ontvangen, voordat u naar het 


Verdieping: 

- Hoe zelfstandig bent u buitenhuis 

- Waarom is zelfstandigheid binnen – en buitenhuis voor 

u belangrijk 

- Welke van de genoemde aspecten vindt u het 

belangrijkste 

- Tot welk moment heeft u zonder hulp gewoond 


- Begrijp ik het goed dat het belangrijk is voor u dat (…) 

- Is het waar als ik zeg dat (…) 


- Welke veranderingen hebben een grote betekenis 

gehad in uw leven 

- Welke belemmeringen/voorvallen heeft u 

ondervonden/meegemaakt bij het zelfstandig wonen 

Welke gevolgen heeft dit voor u gehad 

Verdieping: 

- Hoe heeft u er zelf voor gezorgd dat u zo lang mogelijk 

zelfstandig kon blijven 

Hoe heeft u zelf belemmeringen opgelost of 

overwonnen 

- In hoeverre heeft u daarbij hulp van anderen 

ontvangen 


- Wat is uw ervaring met het ontvangen van hulp 

- Wat verstaat u onder het krijgen van hulp 

Welke zorg heeft u ontvangen, voordat u naar het 


Verdieping: 

- Wat was de reden dat u ervoor moest kiezen om deze 

hulp in te schakelen 

- Op welk moment in uw leven vond deze keuze plaats 

Hoelang is het geleden dat u deze keus heeft 

gemaakt 

- Als u hulp nodig had, wie kon u dan om die hulp 

vragen (Wat deed deze persoon dan voor u) 

Alternatieven voor het woord zorg: 

- Gezondheidszorg 



70

Welke diensten heeft u ontvangen, voordat u naar 

het verzorgingshuis verhuisde 

Alternatieven voor het woord diensten: 

- Service 

- Dienstverlening 

- Daad/handeling 


- Wat is uw definitie van het woord zorg/diensten 

- Waar denkt u aan bij het woord zorg/diensten 

- Wat is het eerste dat bij u opkomt als u aan 

‘zorg/diensten’ denkt 

U heeft nu benoemd wat u onder hulp, zorg en 

diensten verstaat. Kunt u het verschil aangeven 

tussen deze begrippen 

De verandering van behoefte aan hulp, zorg en diensten 

Welke momenten kunt u benoemen waarop u 

merkte dat u zelfstandigheid achteruit ging 

Hoe hebt u het ervaren om een grotere 

afhankelijkheid te hebben van de hulp, zorg en/of 

diensten die u geboden werd 

Verdieping 

- Wat was de reden dat u er voor moest kiezen om 

deze zorg/diensten in te schakelen 

- Op welk moment in uw leven vond deze keuze plaats 

Hoelang is het geleden dat u deze keus heeft 

gemaakt 

- In hoeverre was u op de hoogte van de zorg/diensten 

die aangeboden konden worden 

- Welke zorg en diensten had u graag willen ontvangen, 

maar waren voor u niet haalbaar 

- Wie boden u deze zorg/diensten aan 

- Hoe heeft u ervoor gezorgd dat u deze zorg/diensten 

kon ontvangen 

Controlerende vraag: 

Heb ik het goed begrepen dat… 

Verdieping: 

- Op welk moment moest u voor het eerst kiezen om 

hulp, zorg en/of diensten in te schakelen 

- Hoe heeft u het ervaren om voor het eerst gebruik te 

moeten maken van hulp, zorg en/of diensten 

- Welke andere momenten kunt u beschrijven waarbij u 

genoodzaakt was om meer hulp, zorg en/of diensten in 

te schakelen 

Alternatief: 

- Welke gevolgen had het aanvaarden van deze hulp, 

zorg en/of diensten voor uw gevoel van 

welzijn/welbevinden 

- Hoe heeft u het ervaren om gebruik te moeten maken 

van deze hulp, zorg en/of diensten 

- Wat vind u er van om steeds meer uit handen te 

moeten geven 

Verdieping: 

- Hoe zelfstandig vond u zichzelf na het aanvaarden van 

nieuwe hulp, zorg en/of diensten 

- Op welke manier hebben de zorg/diensten 

bijgedragen aan uw zelfstandigheid 



71

Hoe heeft u invulling aan uw eigen leven kunnen 

geven zoals u dat wilde 

- Welke verandering in zelfstandigheid heeft u ervaren 

na het in gebruik nemen van nieuwe hulp, zorg en/of 

diensten 

- Welke gevolgen had dat voor u woonplezier 

Alternatief: 

- Hoe heeft u de regie over uw eigen leven kunnen 

behouden 

Afsluitende vragen - Dus als ik het goed begrijp … 

- Begrijp ik het goed dat ... 

- Belangrijk is voor u .… 

Overgang naar het verzorgingshuis 

Hoe lang is het geleden dat u ervoor gekozen heeft 

om te verhuizen naar een verzorgingshuis 

Om welke reden heeft u ervoor moeten kiezen om 

in een verzorgingshuis te gaan wonen 

Verdieping: 

- Hoe is de mogelijkheid om te verhuizen naar een 

verzorgingshuis ter sprake gekomen 

- Wie heeft u geholpen bij het maken van de beslissing 

om te gaan verhuizen 

Alternatief: 

- Welke afwegingen heeft u gemaakt om tot een besluit te 

komen 

- Hoe was u lichamelijke conditie voor u besloot om in een 

verzorgingshuis te gaan wonen 

Hoe voelt u zich erbij dat u niet meer in staat bent 

zelfstandig te wonen 

Verdieping: 

- Hoe zelfstandig vond u zichzelf op het moment dat u 

besloot om in een verzorgingshuis te wonen. 

- Welke obstakels en/of belemmeringen in uw woning 

hebben bijgedragen aan het besluit om in een 

verzorgingshuis te gaan wonen 

- In hoeverre heeft de situatie in uw wijk bijgedragen aan 

het besluit om in een verzorgingshuis te gaan wonen 

- Welke aanpassingen/zorg/diensten heeft u gemist zodat u 

niet meer in staat was zelfstandig thuis te wonen 

Afsluitende vraag Heb ik het goed begrepen als ... 

Afsluitende vraag 

Stel dat u de burgemeester van Ede was, wat zijn de 

drie belangrijkste maatregelen die u zal nemen 

zodat ouderen langer zelfstandig thuis kunnen 

blijven wonen 

Zijn er nog aspecten die voor u belangrijk zijn, niet 

aan bod gekomen in dit gesprek 

Afsluiting 

Bedanken voor medewerking 

Hoe vond u het zelf om geïnterviewd te worden 

Heeft u er behoefte aan het letterlijk uitgeschreven 

interview na te lezen voor eventuele aanvullingen 

Klopt het dat (…) dus de belangrijkste maatregelen zijn die 

zouden moeten plaatsvinden 


Heeft u nog iets toe te voegen 

We hebben veel aan de informatie die u ons gegeven heeft en 

bedanken u voor uw openhartigheid. 

Heeft u nog vragen aan ons 



72

Bijlage V 

Interviewguide zorgadviseurs 

Centrale vraagstelling: 

Welke factoren zijn van invloed om hulp te vragen of de keuze te maken om te gaan wonen in een zorgcentrum bij 

ouderen van 65 jaar en ouder, wonend in een zorgcentrum in de wijk Veldhuizen te Ede 



Introductie 

Uitleg over het onderzoek 

Privacy 


Introducerende vragen 

In opdracht van Vilente 

Wat houd Vilente in 

Doel van het onderzoek 

Manier van gegevens verwerken 

Onderwerpen: zelfstandig wonen en wonen met 

hulp/zorg/diensten. 

Audio opname 

Naam wordt niet vermeld 

Terugtrekken uit onderzoek is te allen tijde mogelijk 

Tekenen informed consent 

Rolverdeling: eigen rol in interview, rol in het gehele project 

Tijdsduur 

Benadrukken dat mening van de geïnterviewde voorop staat 

Kunt u zichzelf kort introduceren Wie bent u 

Wat is uw functie en wat houd deze in 

Vragen over zelfstandig wonen 

Wat is het eerste dat bij u opkomt als u aan 

zelfstandig wonen denkt 

Hoe belangrijk is het om ouderen zo zelfstandig 

mogelijk te kunnen laten wonen 

Afsluitende vragen 

Wonen met hulp & zorg 

Welk momenten kunt u beschrijven waarbij 

ouderen verandering ervaren die gevolgen hebben 

voor hun zelfstandigheid. 


- Wat verstaat u onder zelfstandig wonen 

- Waar denkt u aan bij het woord zelfstandigheid 

Verdieping: 

- Kunt u beschrijven waarom het in uw ogen belangrijk is 

ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen 

- Kunt u beschrijven wat in uw ogen de meerwaarde is 

om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen 

- Op welke wijze probeert Vilente de zelfstandigheid van 

ouderen binnenhuis te vergroten 

- Op welke wijze probeert Vilente de zelfstandigheid van 

ouderen buitenhuis te vergroten 


- Begrijp ik het goed dat het belangrijk is voor ouderen 

dat (…) 

- Is het waar als ik zeg dat (…) 


- Welke belemmeringen/voorvallen ondervinden 

ouderen bij het zelfstandig wonen 



73

Welke hulp ontvangen ouderen, voordat ze naar het 

zorgcentrum verhuizen 

Welke gevolgen heeft dit voor hen 

Verdieping: 

- Hoe zorgen ouderen er zelf voor dat zij zo lang 

mogelijk zelfstandig kunnen blijven 

Hoe proberen ouderen zelf belemmeringen op te 

lossen of te overwinnen 

- In hoeverre schakelen zij daarbij de hulp in van 

anderen 


- Wat verstaat u onder het krijgen van hulp 

- Welke hulp bied Vilente aan om ouderen zo lang 

mogelijk zelfstandig te laten wonen 

Welke zorg ontvangen ouderen, voordat ze naar het 

zorgcentrum verhuizen 

Verdieping: 

- Wat zijn redenen dat ouderen ervoor moesten kiezen 

om deze hulp in te schakelen 

- Als iemand hulp nodig had, wie kon diegene dan om 

hulp vragen (Wat deed deze persoon dan voor 

diegene) 

- Wat is het belang van mantelzorg bij het ouder 

worden. 

Alternatieven voor het woord zorg: 

- Gezondheidszorg 


- Wat verstaat u onder het krijgen van zorg 

- Welke zorg biedt Vilente aan om ouderen zo lang 

mogelijk zelfstandig te laten wonen 

Overgang naar het verzorgingshuis 

Hoe komen ouderen in contact met Vilente, als zij 

besluiten te willen verhuizen naar een zorgcentrum 

Verdieping: 

- In hoeverre worden ouderen en hun familie op de 

hoogte gebracht van de zorg en hulp die aangeboden 

word 

- Welke zorg en hulp had u graag willen ontvangen, 

maar waren voor u niet haalbaar 

- Hoe kunnen ouderen ervoor zorgen dat zij zorg en 

hulp kon ontvangen 

Verdieping: 

- Hoe wordt de mogelijkheid om te verhuizen naar een 

zorgcentrum ter sprake gebracht bij ouderen 

- Wie helpt vaak bij het maken van de beslissing om te 

gaan verhuizen 



74

Om welke redenen moeten ouderen ervoor kiezen 

om in een verzorgingshuis te gaan wonen 

Alternatief: 

- Welke afwegingen worden er gemaakt om ouderen op te 

laten nemen in een zorgcentrum 

- Om welke redenen zijn ouderen in staat om niet meer 

zelfstandig thuis te wonen, al dan niet met hulp en zorg 

Verdieping: 

- In hoeverre draagt de lichamelijke/ geestelijke conditie van 

ouderen bij aan het besluit om in een zorgcentrum te gaan 

wonen 

- Welke obstakels en/of belemmeringen in een woning 

dragen bij aan het besluit om in een zorgcentrum te gaan 

wonen 

- In hoeverre draagt de situatie in de wijk bij aan het besluit 

om in een zorgcentrum te gaan wonen 

Wat denkt u nodig dat er is om ouderen zelfstandig 

thuis te kunnen (blijven) laten wonen 

Hoe voelen ouderen zich erbij dat ze niet meer in 

staat zijn om zelfstandig te wonen 

Kunt u drie aspecten noemen wat betreft de 

dienstverlening van Vilente, die in uw ogen 

verbeterd zouden kunnen worden zodat ouderen 

beter ondersteund of begeleid worden bij het 

zelfstandig wonen, wonen met hulp&zorg en het 

besluit om te verhuizen naar een zorginstelling. 

- Welke aanpassingen/zorg/diensten worden er gemist 

zodat ouderen niet meer in staat zijn om zelfstandig thuis 

te wonen 

Verdieping: 

- Kunt u drie kwaliteiten noemen, wat betreft de 

dienstverlening van Vilente 

Afsluitende vraag Heb ik het goed begrepen als ... 

Afsluitende vraag 

Stel dat u de Minister van Volksgezondheid was, 

wat zijn de drie belangrijkste maatregelen die u zal 

nemen zodat ouderen langer zelfstandig thuis 

kunnen blijven wonen 

Zijn er nog aspecten die voor u belangrijk zijn, niet 

aan bod gekomen in dit gesprek 

Afsluiting 

Bedanken voor medewerking 

Hoe vond u het zelf om geïnterviewd te worden 

Heeft u er behoefte aan het letterlijk uitgeschreven 

interview na te lezen voor eventuele aanvullingen 

Klopt het dat (…) dus de belangrijkste maatregelen zijn die 

zouden moeten plaatsvinden 


Heeft u nog iets toe te voegen 

We hebben veel aan de informatie die u ons gegeven heeft en 

bedanken u voor uw openhartigheid. 

Heeft u nog vragen aan ons 



75

Bijlage VI 

Bevolkingspiramides 



76

Bijlage VII 

Codeerformat 



77

Bijlage VIII 

Wmo Prestatievelden 

Het wetsvoorstel Wet maatschappelijke ondersteuning kent negen prestatievelden, namelijk: 

1. het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten 

2. op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met 

problemen met opvoeden 

3. het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning 

4. het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers 

5. het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig 

functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen 

met een psychosociaal probleem 

6. het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem 

en aan mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig 

functioneren of hun deelname aan het maatschappelijke verkeer 

7. het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang 

8. het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van het bieden van 

psychosociale hulp bij rampen 

9. het bevorderen van verslavingsbeleid 



78

Onderzoeksrapport Omslagpunten wonen ouderen Ede

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?