beleid en onderzoek editie 2011/2012 - Mulier Instituut

Jaarboek Sport
beleid en onderzoek editie 2011/2012
Mulier Instituut | Arko Sports Media

Inhoud
I - Beschouwing 9
1. Inleiding 12
2. 2011/2012: een verloren jaar 13
II - Feiten en ontwikkelingen 2011/2012 21
2011 24
Juli 24
Augustus 25
September 26
Oktober 29
November 31
December 35
2012 36
Januari 36
Februari 37
Maart 38
April 40
Mei 41
Juni 42
III - Publicaties en projecten 2011/2012 45
1. Sportbeleid en -regelgeving 47
1.1 Ontwikkelingen en prioriteiten 48
1.2 Organisatie en rolverdeling 50
1.3 Olympische Spelen 2028 51
1.4 Masterscripties 53
2. Sportdeelname en -betrokkenheid 55
2.1 Statistieken en trendstudies 56
2.2 Betekenisgeving en beleving 58
2.3 Gender 60
2.4 Jeugd 60
2.5 Etniciteit 61
2.6 Mensen met een handicap en/of chronische ziekte 62
2.7 Seksuele voorkeur 64
2.8 Masterscripties 64
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012
5

3. Sport- en bewegingsstimulering 65
3.1 Jeugd 66
3.2 Sport en onderwijs 68
3.3 Volwassenen en ouderen 73
3.4 Bedrijfssport 74
3.5 Masterscripties 75
4. Sporteconomie, -management en -marketing 77
4.1 (Vrijwilligers)arbeid 78
4.2 Kwaliteitszorg/innovatie 79
4.3 Marketing en sponsoring 80
4.4 Sporteconomie 80
4.5 Evenementen 81
4.6 Masterscripties 82
5. Sportorganisaties 83
5.1 Verenig ingen 84
5.2 Sportscholen en fitnesscentra 86
5.3 Landelijke en regionale sportorganisaties 87
5.4 Sportaccommodaties en -faciliteiten 88
5.5 Ruimte 89
5.6 Sportonderzoek en -onderwijs 89
5.7 Masterscripties 92
6. Topsport 93
6.1 Beleid, interventies en klimaat 94
6.2 Talentontwikkeling 94
6.3 Betaald voetbal 96
6.4 Media en identificatie 96
6.5 Geschiedschrijving 97
6.6 Masterscripties 97
7. Gezondheid 99
7.1 Trends en ontwikkelingen 100
7.2 Blessures 101
7.3 Doping 103
7.4 Actieve leefstijl 103
7.5 Overgewicht 104
7.6 Masterscripties 105
8. Welzijn en tolerantie 107
8.1 Maatschappelijke betrokkenheid en jeugdzorg 108
8.2 Tolerantie en f air play 110
8.3 Masterscripties 111
9. Overzicht lopende promotieonderzoeken 113
6
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012

IV - Organisaties en adressen 117
1. Sportpraktijk 120
1.1 Sportbonden 120
1.2 Categorale sportorganisaties 127
1.3 Sportspecifieke beroepsorganisaties 127
2. Sportbeleid 129
2.1 Algemene en sportbeleidsorganisaties 129
2.2 Levensbeschouwelijke koepelorganisaties 129
2.3 Vak- en belangenorganisaties 130
2.4 Sportfondsen en -financieringsorganisaties 132
2.5 Sportgezondheidszorg 132
2.6 Provinciale sportorganisaties 133
3. Sportonderwijs 134
3.1 Universitaire opleidingen 134
3.2 Hbo-opleidingen 135
4. Sportonderzoek 138
4.1 Universitaire onderzoeksinstellingen en -afdelingen 138
4.2 Sportgerelateerde (bijzondere) leerstoelen 139
4.3 Sportgerelateerde lectoraten 140
4.4 Organisaties voor dataverzameling en
informatievoorziening 141
5. Sportvakbladen en kennisbanken 142
V - Verantwoording 145
1. Opzet en afbakening 148
2. Redactie 149
VI - Trefwoordenregister 151
VII - Bedrijfsinformatie 155
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012
7

8
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012

1. Inleiding
2. 2011/2012: een verloren jaar
I - Beschouwing

Beschouwing

1. Inleiding
Dit is alweer de elfde editie van het Jaarboek Sport – beleid en onderzoek. De verschenen onderzoeksrapporten,
beleidsnota’s en andere publicaties die sport als invalshoek hebben, worden voor u op
een rij gezet. Het jaarboek is een periodiek naslagwerk voor eenieder die geïnteresseerd is in beleidsontwikkelingen
en onderzoeksbevindingen op sportgebied. Veel relevante beleidsnotities, inzichten en
informatie die anders wellicht een te beperkt bereik hebben, worden in het jaarboek gesignaleerd en
beschreven.
Deze editie van het jaarboek schetst de meest opmerkelijke ontwikkelingen in de sport van
2011/2012 en geeft een overzicht van publicaties en projecten in de sfeer van sportbeleid en -onderzoek.
Een actueel overzicht van organisaties en adressen in de sector completeert het geheel. Het
jaarboek beoogt een naslagwerk te zijn voor iedereen die werkzaam is in de sfeer van politiek, bestuur,
beleid, onderzoek, onderwijs en journalistiek met interesse in de sportsector.
Het initiatief voor de samenstelling en uitgave van het jaarboek ligt bij het Mulier Instituut, (sociaalwetenschappelijk
sportonderzoek). Arko Sports Media, een uitgever met een sterke specialisatie op
sportgebied, heeft zich van harte bij het initiatief aangesloten. Het boek wordt sinds 2000 jaarlijks
uitgebracht.
Het Mulier Instituut is verantwoordelijk voor de samenstelling en redactie van het jaarboek en is
inhoudelijk eindverantwoordelijk. De verantwoordelijkheid van Arko Sports Media is gelegen in de
bijdragen van deel II ‘Feiten en Ontwikkelingen 2011/2012’, de advertentieacquisitie en de vormgeving,
productie en distributie van het boek.
Leeswijzer
Deel II van het voorliggende jaarboek behandelt de feiten en ontwikkelingen uit de tweede helft van
2011 en uit het eerste gedeelte van 2012 in chronologische volgorde. Deel III geeft alle ruimte aan de
publicaties en projecten die vanaf het voorjaar 2011 tot en met het voorjaar van 2012 zijn verschenen.
Vele projecten en publicaties uit deel III zijn kort samengevat, masterscripties worden genoemd in de
gelijknamige paragrafen. Aan het einde van deel III is een overzicht van de lopende promotietrajecten
te vinden.
In de publicaties en projecten van deel III is enige ordening aangebracht door deze in een achttal
thematische hoofdstukken in te delen. Binnen de thema’s zijn de publicaties en projecten als volgt
gerangschikt:
hoofdstuk 1 bevat publicaties op beleids-/conceptueel niveau, hoofdstukken 2 tot en met
5 behandelen het voorzieningenniveau;
in de hoofdstukken 2 tot en met 6 is sport een op zichzelf staande activiteit, terwijl sport
als activiteit met maatschappelijke effecten en functies in de hoofdstukken 7 en 8 aan de
orde komt.
De meeste publicaties en projecten laten zich redelijk eenvoudig verdelen over de verschillende
hoofdstukken en paragrafen. Een aantal publicaties kan op basis van goede argumenten echter binnen
twee of zelfs meer thematische hoofdstukken worden geplaatst. In die gevallen heeft de redactie een
keuze gemaakt.
Een actueel bestand van enkele honderden namen en websites van overwegend landelijke organisaties
en instellingen in de sport is te vinden in deel IV van dit jaarboek. Het betreft hier instanties in de
sfeer van organisatie, beleid, onderwijs, onderzoek en informatievoorziening. Een uitgebreide verantwoording
van de gehanteerde werkwijze en de opzet van het jaarboek worden in deel V geschetst. In
deel VI is een trefwoordenregister opgenomen. De bedrijfsinformatie komt naar voren in deel VII.
12
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012

I - Beschouwing
2. 2011/2012: een verloren jaar
Koen Breedveld
Directeur Mulier Instituut
In de meer dan tienjarige traditie van het Jaarboek Sport is dit de vierde keer dat we, aan het begin
van het jaarboek, in samenvattende zin terugblikken op wat er het afgelopen sport-/studiejaar
gebeurde. Over het eerste jaar waarin we dat deden, 2008/’9, spraken we nog van een ‘mooi, maar
bewogen jaar’. Mooi, met een oog op de positieve erfenis van Beijing, bewogen vanwege bijvoorbeeld
het vertrek van Van Commenée en Sturkenboom bij NOC*NSF. Het daaropvolgende jaar, 2009/’10
typeerden we met een ‘reculer pour mieux sauter’. Het jaar verliep betrekkelijk rustig, maar eindigde
wervelend, met verkiezingen in juni en een voor Nederland bijzonder mooi verlopen WK voetbal in
Zuid-Afrika. Aan de start van 2010/’11 trad het kabinet Rutte I aan. Edith Schippers kreeg sport toebedeeld.
Daarmee was ze de eerste minister die sport rechtstreeks in haar portefeuille had, en de eerste
VVD bewindspersoon sinds Erica Terpstra bovendien. Reden te meer om dat jaar te typeren als het
jaar van de ‘frisse wind’.
Beschouwing
Maar Rutte I hield niet stand en op 23 april bood de premier zijn ontslag aan aan de koningin. Op
12 september zijn er nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Hoe valt 2011/’12 te typeren Wat gebeurde
er allemaal sinds de zomer van 2011 Werd 2011/2012 het jaar van de ‘grote ommekeer’, zoals in het
vorige jaarboek was voorspeld, of bleef er toch veel bij het oude
Aan het begin van dit Jaarboek Sport 2011/2012 maken we de balans op van het vorige jaar. We doen
dat, traditiegetrouw, door eerst te kijken naar wat er in de topsport gebeurde. Aansluitend nemen we
de beleidsmatige ontwikkelingen in de sport in ogenschouw en bezien we de gebeurtenissen in de
wereld van de kennis en het onderzoek. Aan het einde richten we dan de blik vooruit, op het jaar dat
komen gaat.
Topsport 1
Sportief was 2011/’12 een jaar met ups en downs, met mee- en tegenvallers. In het voetbal was er de
deceptie rond het EK in Polen en Oekraïne, met drie historische nederlagen in de poules en aansluitend
het (zelf-)ontslag van de in 2010 nog zo bewierookte Bert van Marwijk. Met de topscorers Huntelaar
(Duitsland) en Van Persie (Engeland) in het midden leek Oranje prima kansen te hebben. Maar
zoals altijd in de topsport liggen de zaken nooit zo simpel. Na afloop circuleerden er geruchten dat
het aan eendracht en teamgeest had ontbroken. Wat er zich echt heeft afgespeeld, daar diep in Oost-
Europa, is echter, alle sociale media ten spijt, met mist omgeven. Misschien dat er ooit nog een journalist
dat verhaal kan optekenen, zoals Auke Kok dat deed over 1974 2 . De nieuwe bondscoach (Van
Gaal) zou je er in ieder geval bij voorbaat sterkte mee wensen. De echte voetballiefhebbers konden
zich troosten met de wetenschap getuige te zijn geweest van hoe Spanje zijn derde opeenvolgende
internationale titel in de wacht sleepte. Het ‘dreamteam’ van Iniesta – uitgeroepen tot de beste speler
van het EK, en in 2010 nog matchwinnaar in de finale – is daarmee hard op weg om legendarisch te
worden.
Op nationaal niveau behaalde Ajax na een sterke inhaalrace na de winterstop zijn tweede opeenvolgende
landstitel. Die inhaalrace kreeg serieus vorm nadat de rust in de Arena weer wat was teruggekeerd.
Nadat vorig seizoen de directie was ontslagen, ontstond er dit keer onenigheid binnen de Raad
van Commissarissen 3 . De wijze waarop die ruzie werd uitgevochten, in het openbaar, was ronduit
beschamend, voor de (voetbal-)sport in het algemeen en de club in het bijzonder. ‘Een goed paard
maakt nog geen goede ruiter’, zei Co Adriaanse ooit over de speler/trainer Van Basten. Het is moeilijk
om die analogie niet door te trekken naar de voetballer/bestuurder Cruyff.
Afgezien van de Ajax-soap zorgde het betaald voetbal verder voor opmerkelijk veel vertier. Ronald
Koeman manifesteerde zich als succescoach door Feyenoord naar een onverwachte tweede plaats te
leiden, met dank aan huurling John Guidetti van Manchester City. Verder maakten PSV, AZ en Twente
tijdelijk aanspraak op de titel, en zelfs even het Heerenveen van trainer Jans en topscorer Bas Dost.
Hoogstaand was het wellicht niet altijd, hoogst vermakelijk was het alleszins. En dat in een tijd waarin
clubs de broekriem moesten aanhalen, en dat gelukkig ook in toenemende mate blijken te doen 4 .
In andere takken van sport was er sprake van wisselende successen. De atletiek vierde het succes van
het EK van Helsinki, volgens TD Peter Verlooy het ‘meest succesvolle toernooi ooit’. De bond ging
uiteindelijk naar huis met een ongeëvenaarde oogst van vijf medailles; twee goud (4x100m mannen
1 Tekst opgesteld op dinsdag 31 juli 2012, op dag vier van de Spelen van London. Op dat moment had Nederland
zilver gewonnen bij het zwemmen op de 4x100 ‘vrij’ voor dames, en had Marianne Vos goud gewoon op de wegwedstrijd
(wielrennen).
2 Auke Kok (2004). Wij waren de beste. Amsterdam: Thomas Rap.
3 Geleid door organisatieadviseur Steven Ten Have, en verder met Cruyff himself, juriste Marianne Olfers, oud voetballer
Edgar Davids en mediaman Paul Römer. De RvC werd op 25 juli 2011 benoemd, maar struikelde over het
niet correct betrekken van Johan Cruyff bij het besluit om Van Gaal te benoemen als directeur. Op 9 februari 2012
werd bekend dat de Raad gefaseerd zou aftreden, op 26 februari legden Ten Have en Römer als eerste hun functie
neer.
4 Het collectieve verlies was in het seizoen ervoor gedaald tot 58,6 miljoen euro, twintig miljoen lager dan het jaar
ervoor. http://www.knvb.nl/nieuws/18722/bvos-financieel-op-de-goede-weg
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012
13

en Churandy Martina op de 200m) en drie zilver (Patrick van Luijk op de 200m, dames 4x100m
en Rutger Smith op kogel). Zelfs als in ogenschouw wordt genomen dat, zo kort voor de Spelen,
de bezetting op het toernooi niet heel sterk was, dan nog mag die prestatie vernoemd worden. De
bond kan verder terugzien op mooie prestaties van onder andere de Apeldoornse tienkamper Eelco
Sintnicolaas (1987). Sintnicolaas liep in mei 2012 in Gotzis een nieuw Nederlands record en geldt als
één van de medaillekandidaten voor London. Dat predicaat heeft ook de jonge Utrechtse sprintster/
zevenkampster Dafne Schippers, al bleven haar prestaties bij het EK wat achter bij de verwachting.
Laten we echter niet vergeten dat Schippers nog maar net komt kijken bij de senioren. Met Schippers
lijkt de Nederlandse atletiek nog een mooie toekomst tegemoet te gaan.
Die mooie toekomst gloort wellicht ook voor Arantxa Rus, het 21-jarige tennistalent uit Monster. In
2012 deed Rus (weer) 5 van zich spreken met het bereiken van de vierde ronde op Roland Garros. Op
Wimbledon haalde ze de derde ronde, na onder andere een spraakmakende overwinning op Samantha
Stosur, winnares van de US Open in 2011. Rus bereikte daarmee de 64ste plaats op de WTA-ranglijst
(jaar ervoor: 81). Daarmee was ze de hoogst geklasseerde Nederlandse, voor onder andere Kiki Bertens
(77) en de zoekende Michaella Krajicek (78). Bij de mannen waren er nauwelijks noemenswaardige
wapenfeiten te melden. Weliswaar bereikte Haase de 33ste plaats op de ATP-ranglijst (zomer 2011:
54), maar echt aansprekende 6 resultaten werden niet behaald. De nummers 2 en 3 op de Nederlandse
ranglijst waren Sijsling en De Bakker (resp. 102 en 195). Van duidelijke progressie bij hen lijkt geen
sprake. Vermoedelijk speelde dat ook mee in het ontslag van technisch directeur Rohan Goetzke in
mei 2012. Goetzke leidde in 1996 Richard Krajicek naar zijn Wimbledon titel, maar een vergelijkbaar
wapenfeit bleef uit in de tijd dat Goetzke actief was voor de bond (sinds 2005).
Aansprekende resultaten waren er wel bij het zwemmen en bij het schaatsen. Bij het zwemmen nam
de 21-jarige Groningse Ranomi Kromowidjojo het stokje over van Inge de Bruijn en Marleen Veldhuis
als boegbeeld van haar sport én internationaal kanshebber. Bij het WK van 2011 in Shanghai
behaalde ‘Kromo’ drie medailles, waaronder goud op de 4x100 meter vrij. Mede op basis van dat succes
werd ze gekroond tot sportvrouw van het jaar 2011. Op de eerste dag van ‘London’ leidde ze haar
team naar Olympisch zilver op de 4x100 meter, en geldt ze als wereldrecordhoudster op de 100 meter
korte baan vrije slag als grote favoriet op die afstand. Het succes van Kromowidjojo laat zien dat de
successen van de Nederlandse sport niet te wijten zijn aan de prestaties van uitzonderlijke eenlingen.
Extreme getalenteerdheid is wel een voorwaarde voor succes, maar de topsportstructuur staat borg
voor een redelijk continue toevoer en doorgeleiding van steeds nieuwe talenten.
Zo ook binnen het schaatsen. Seizoen 2010/2011 gaf daarbij de wederopstanding te zien van ‘schaatskeizer’
Sven Kramer. In Moskou behaalde Kramer zijn vijfde 7 wereldtitel in zes jaar. Achter Kramer
werd de nog jonge Jan Blokhuysen tweede. Ook Ireen Wüst wordt in Moskou gekroond tot wereldkampioene,
en kwam daarmee sterk terug na een wat zwakkere periode. Bij de sprint verraste Stefan
Groothuis door voor de Koreanen Lee en Mo een gedegen titel op te eisen, en daarmee na Jan Bos
(1998) en Erben Wennemars (2004, 2005) voor de vierde keer in de schaatshistorie sprintgoud op te
eisen voor Nederland.
Anders dan bij het schaatsen, waar de ene kampioen steeds weer wordt opgevolgd door de andere,
blijven successen in het beduidend mondialere wielrennen uit. De Tour van 2012 was het jaar van de
Engelsen, met oud-baanrenner Wiggins als verrassende winnaar, zijn maat Froome als runner-up en
killer Cavendish als absoluut heerser op de Champs-Elysées (voor de vierde maal op rij). Nederlandse
successen bleven uit. Hoe anders is dat bij de dames. Bij de vrouwen domineerde Marianne Vos op alle
fronten, een dominantie die zijn hoogtepunt kende in een mooie gouden medaille bij de wegwedstrijd
op de Spelen van London.
Nederland was/is verder niet onsuccesvol in veel andere takken van sport. Dat geldt bijvoorbeeld voor
hockey, voor roeien, en voor zeilen; takken van sport waar Nederland stelselmatig goed scoort. Evenals
in 2009 werd turner Epke Zonderland sportman van het jaar (Europees kampioen in april 2011). In
andere takken van sport echter waren de ontwikkelingen weinig hoopvol. De waterpolo-dames wisten
zich na het goud van Beijing niet te kwalificeren voor London. Bij het volleybal besloot de bond
om voor de heren het vizier op 2016, op Rio de Janeiro, te richten. De dames deden wel mee, maar
kwalificeerden zich niet. Het laat zien dat succes allerminst een vanzelfsprekendheid is, zeker niet in
een wereld waarin topsport steeds meer tot project is geworden van meefinancierende nationale overheden
en sponsorende multinationals.
Beleid
In het sportbeleid wordt zichtbaar dat de sport niet langer dat leuke ‘dinky toy’ speeltje is dat het
publicitair altijd zo goed doet te midden van vervelende berichtgeving over bijvoorbeeld bezuinigingen
of belastingverhogingen. De winst (of het verlies) van de olympische ambities die Nederland
koestert, en van het koppelen van sport aan grote thema’s als overgewicht en gezondheid, is dat de
sport meer dan ooit onder het vergrootglas is komen te liggen.
5 In 2010/2011 deed ze onder andere van zich spreken door op Roland Garros Kim Clijsters te verslaan.
6 Eind 2005 stond Michaella Krajicek 63ste op de WTA-ranglijst en was Raymond Sluiter bij de heren met een
106de plaats op de ATP-lijst de hoogstgenoteerde mannelijke Nederlandse speler. Bij de mannen lijkt dus sprake
van een opgaande lijn, maar van in het oog springende resultaten (zoals (halve) finales op een grand slam) was geen
sprake.
7 Eén meer dan Rintje Ritsma (1989/1995) en de Noorse schaatslegende Ballangrud (1926/1939), en twee meer dan
bijvoorbeeld Ard Schenk en Eric Heiden. Zie http://www.schaatsstatistieken.nl.
14
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012

I - Beschouwing
Dat dat niet altijd winst betekent, werd duidelijk bij het uitkomen van een onderzoek van Rebel/
Arup naar de maatschappelijke kosten en baten van de Olympische Spelen, in november 2011 8 .
Bottom line van het onderzoek was dat ‘het mogelijk is de Spelen zo te organiseren dat sprake zal
zijn van een positieve maatschappelijk-economische waarde, maar dat de kans op een kostendekkende
exploitatie klein moet worden geacht’. In het meest waarschijnlijke scenario zouden de Spelen
Nederland tussen de 1,1 en de 1,8 miljard euro gaan kosten.
Het onderzoek leidde tot veel reacties. Enerzijds werd daarin benoemd dat allerlei maatschappelijke
baten in de analyse niet waren meegenomen 9 . Anderzijds betuigden andere economen dat het rapport
een te rooskleurig beeld had geschetst van de te verwachten uitgaven, en dat de kosten voor de
samenleving in werkelijkheid nog veel hoger zouden kunnen oplopen 10 . Politiek was daarmee de kous
echter nog niet af. In oktober was ook al een kritische evaluatie verschenen van bureau Berenschot,
over het verloren WK bid 11 .
Beschouwing
Het was met name het laatste rapport dat aanleiding gaf tot een ingelast wetgevingsoverleg 12 . Kamerleden
leken zich vooral te hebben gestoord aan de niet transparante besluitvorming over toezeggingen
aan de FIFA voor een eventueel WK. Daarmee leek een teer punt te zijn geraakt, want datzelfde
verwijt werd de minister gemaakt ten aanzien van de vermeende berichtgeving over de eventuele
kosten van de Spelen. Vooral RTL liet geen mogelijkheid onbenut om aan te tonen dat de minister
niet volledig zou zijn geweest in haar berichtgeving over dit onderwerp 13 . Het kwam de minister op
een tweede ingelast sportdebat te staan, dat werd gevoerd op 27 maart 2012, en op een heuse motie
van wantrouwen 14 – voor zover bekend een novum in de historie van het sportbeleid. De motie werd
niet aangenomen, maar het kwaad was al geschied: in plaats van ‘dinky toy’ was de sport verworden tot
een hoofdpijndossier. Sportkoepel NOC*NSF zag zich genoodzaakt om de regie over het Olympisch
Plan naar zich toe te trekken en bij monde van algemeen directeur Gerard Dielessen publiekelijk
afstand te nemen van het streven om de Spelen binnen te halen 15 . In dat debat was Olympisch Vuur als
organisatie nauwelijks zichtbaar, wat vooral de nog maar net aangetreden voorzitter Camiel Eurlings
op de nodige kritiek kwam te staan 16 .
Enigszins verrassend in deze context werd op 20 juni 2012 Amsterdam uitgekozen tot ‘naamgevende
stad van een eventueel bid voor de Olympische en Paralympische Spelen’ 17 . Bij een ‘mogelijke kandidatuur’
voor de organisatie van de Spelen in 2028 zal Rotterdam dan als ‘partnerstad’ optreden. Daarmee
kwam, enigszins verrassend, alsnog een einde aan een lange periode van onduidelijkheid. Maar
vooral kwam er einde aan het aanhoudende gesteggel tussen met name Olympisch Vuur en het ministerie
van VWS over of nu wel of niet in deze fase al een keuze voor een stad moest worden gemaakt.
Zo stond eigenlijk heel 2011/2012 in het teken van randverschijnselen rondom het sportbeleid. Naast
het ‘gedoe’ over WK en Spelen werd het beleid gehinderd door de aanhoudende discussies over ingrijpende
bezuinigingen. De politiek zou vroeg in 2012 hiertoe besluiten, maar sneuvelde uiteindelijk op
dit onderwerp. Op 23 april 2012 bood premier Rutte ontslag aan aan de koningin.
Dat zal het niet eenvoudig hebben gemaakt om dat beleid verder aan te scherpen. Het verklaart
mogelijk ook waarom 2011/’12 politiek voor de sport vooral als een verloren jaar moet worden gety-
8 Blok, P. et al. (2011). Verkenning Maatschappelijke Kosten en Baten van de Olympische en Paralympische Spelen 2028 in
Nederland. Eindrapport. Rotterdam/ Amsterdam: Rebel/Arup. http://www.sportknowhowxl.nl/nieuwe-publicaties/6438.
9 Zie Breedveld en Hover in hun bijdrage aan Sport Knowhow van 15 november 2011. http://www.sportknowhowxl.nl/skxl_nl/6453.
10 Zie het debat hierover tussen sporteconomen Ruud Koning, Egbert Oldenboom, Gert-Jan Fernhout van Rebel en
de oud SEO-medewerker Michiel de Nooij, in Sport & Strategie 2012 (vol. 6 nr. 4, pp. 20-22). Zie ook de publicatie
van Bob Heere (2012), Het Olympische Speeltje (Amsterdam: Atlas Contact) en het artikel van Michiel de Nooij
in het economenblad ME Judice, http://www.mejudice.nl/artikel/785/organisatie-van-olympische-spelen-innederland-wordt-een-miljardenverliespost.
11 Berenschot (2011). Evaluatie bid WK voetbal 2018. Eindrapport. Utrecht: Berenschot. http://www.rijksoverheid.nl/
onderwerpen/sport/documenten-en-publicaties/rapporten/2011/10/31/rapport-berenschot-evaluatie-bid-wkvoetbal-2018.html.
12 In aanvulling op het reguliere wetgevingsoverleg van 29 november van dat jaar.
13 Zie bijvoorbeeld http://www.rtl.nl/(/actueel/rtlnieuws/binnenland/)/components/actueel/rtlnieuws/2012/03_
maart/17/binnenland/olympische-spelen-2028-kosten-nu-al-190-miljoen.xml.
14 Vanwege het "willens en wetens de Kamer verkeerd informeren''. De motie werd ingediend door de SP en kreeg
steun van de SP, Groen Links, de Partij voor de Dieren en de PvdA en had daarmee onvoldoende steun om te worden
aangenomen. Zie http://www.nrc.nl/nieuws/2012/03/27/sp-dient-motie-van-wantrouwen-tegen-schippersin.
15 http://www.nocnsf.nl/over-de-spelen-van-2028-en-het-bakje-te-vroeg.
16 Zie het eerder aangehaalde artikel in Sport & Strategie (2012, vol. 6 nr. 4, pp. 20-22) en bijvoorbeeld http://
www.nrc.nl/nieuws/2012/03/05/plannen-voor-olympische-spelen-in-nederland-liggen-stil/utm_
campaign=nieuwsbrief&utm_source=email. Eurlings was in september 2011 aangetreden als voorzitter van Olympisch
Vuur en hield op het Olympisch Vuur Jaarcongres van 8 maart 2012 nog een vlammend betoog vóór de Spelen.
Daarin vond hij overigens bijvang van de kroonprins.
17 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/sport/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2012/06/20/
kamerbrief-over-naamgevende-stad-voor-olympische-en-paralympische-spelen.htmlns_campaign=documentenen-publicaties-over-het-onderwerp-sport&ns_channel=att.
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012
15

peerd. Het afgelopen jaar zijn Schippers’ twee grote programma’s voor de breedtesport 18 nog nauwelijks
van de grond gekomen. Voor geen van beide programma’s zijn heldere kwantitatieve doelstellingen
geformuleerd. Dat is een trendbreuk met een beleid dat was ingezet met de nota ‘Sport, Bewegen
en Gezondheid’ uit 2002, en waarin de sport zich liet voorstaan op zijn beleidsverantwoording 19 .
Ook op een ander vlak, dat van de relatie met het bewegingsonderwijs, werd het afgelopen jaar nauwelijks
enige vooruitgang geboekt. Maart 2009 lanceerden staatssecretarissen van de departementen
van VWS en OCW met veel bombarie het Platform Sport, Bewegen en Onderwijs. Met een budget
van 28 miljoen euro voor drie jaar moest overgewicht onder de Nederlandse jeugd worden bestreden.
Inmiddels is aan de werkzaamheden van het platform bijna een einde gekomen. Een eindrapportage
wordt dit najaar verwacht. In afwachting daarvan is wel duidelijk dat het platform niet zal worden
gecontinueerd, althans niet in zijn huidige vorm en niet met het huidige budget. Gezamenlijke
OCW/VWS werkbezoeken werden aangekondigd en net zo gemakkelijk weer afgeblazen. April 2012
maakte de minister van OCW in een brief aan de Kamer haar nieuwe maatregelen bekend 20 . De brief
was mede ondertekend door de minister van VWS. In de brief werd het streven geuit om te komen
tot 2.900 fte buurtsportcoaches (voorheen: combinatiefunctionarissen) en om een onderwijsagenda
Sport, Bewegen en Gezonde Leefstijl te ontwikkelen. Hiervoor wordt tot en met 2014 zes miljoen
euro ter beschikking gesteld. Dat is aanmerkelijk minder dan voor het platform beschikbaar was. In
de brief wordt ook duidelijk dat OCW geen nieuw beleid zal ontwikkelen ten aanzien van het aantal
uren bewegingsonderwijs, en dat VWS er vooral is voor de sport ‘rondom de school’. Voor zover er
discussie plaatsvond over de betrokkenheid vanuit OCW bij het sportbeleid, dan was dit in negatieve
zin. Vooral de ‘langverdienersregeling’ riep veel weerstand op in de sport. Al met al lijkt het erop dat er
op het belangrijke dossier van het bewegingsonderwijs het afgelopen jaar eerder sprake is geweest van
verwijdering in plaats van toenadering.
Sportkoepel NOC*NSF ging het afgelopen jaar slagvaardig te werk en nam de ‘Sportagenda 2013-
2016’ aan 21 . Helemaal vanzelfsprekend ging dat niet, maar dat viel ook niet te verwachten. Met name
op het terrein van de topsport werden er ingrijpende keuzes gemaakt. In navolging van de ‘top 10 studie’
uit augustus 2010, kiest de sportkoepel voor een gerichter investeringsbesluit waar het de topsport
betreft. De sportkoepel wil haar middelen ‘strategischer en efficiënter’ inzetten en wil ‘gerichte steun
geven aan structureel presterende programma’s’. Leidraad daarbij is dat 96 procent van de medailles
verdiend worden in acht takken van sport 22 . In de ogen van NOC*NSF betekent dat niet dat andere
takken van sport niet meer in aanmerking komen voor financiering. Maar dat er (kleine) sporten zijn
die hun mogelijkheden zien slinken, is wel evident.
Voor de breedtesport waren de plannen van de sportkoepel minder drastisch. Uitgangspunt bleef het
streven naar verhoging van sportparticipatie van 65 naar 75 procent in 2016. In het kielzog daarvan
streeft NOC*NSF naar verhoging van het aandeel regelmatige sporters (van 50% naar 60%), naar
verhoging van het aantal sporters dat deelneemt aan competities en wedstrijden (+10%), naar meer
mensen die voldoende bewegen (van 60% naar 70%) en naar meer mensen die lid zijn van een sportvereniging
(van 29% naar 35%). Centraal in het beleid staat een strategie van ‘binden en boeien’.
Opvallend daarin is de omslag die de ‘georganiseerde sport’ maakt. De helft van alle sporters, vijf miljoen
mensen, is géén lid van een vereniging. In zijn nieuwe ‘Sportagenda 2016’ wil NOC*NSF optreden
als belangenbehartiger van alle sporters. Binden aan verenigingen is niet langer het enige doel.
Hoofdambitie is om meer mensen aan het sporten te krijgen. Je kunt vanalles vinden van deze nieuwe
koers, maar niet dat die niet intrigerend is. Zo lang geleden is het niet dat bonden hun koepelorganisatie
in niet mis te verstane taal te kennen gaven dat die er vooral voor hen was, voor het bondsbureau
en de aangesloten verenigingen. Die achterban nu vragen om wéér een kwartslag te draaien, is een
majeure stap, die nog veel kan betekenen voor de sport in zijn algemeenheid.
Andere organisaties in het sportlandschap verging het de afgelopen jaren minder rooskleurig. De Vereniging
Sport en Gemeenten (VSG) kampte met het ontslag van zijn directie, vorig jaar zomer, en had
het afgelopen jaar nodig om tot een nieuwe koers te komen, om af te slanken én om zijn hoofdkantoor
te verhuizen van Oosterbeek naar de VNG, in Den Haag. Het credo waaronder de organisatie nu
18 Het Veilig Sport Klimaat (VSK)-programma waarin 30 bonden onder leiding van NOC*NSF, KNVB en KNHB
samen optrekken om wantoestanden in de sport te bestrijden, en het programma Sport en Bewegen in de Buurt.
Voor dat laatste programma was er een kick-off bijeenkomst tijdens het ABN Amro tennistoernooi (waar VVD
coryfee Richard Krajicek de scepter voert) op 14 februari 2012, dat wil zeggen bijna anderhalf jaar na het aantreden
van het nieuwe kabinet. In april werd de ‘sportimpuls’ opengesteld, met mogelijkheden om financiering aan te
vragen bij ZonMw voor sportaanbieders (verenigingen en commercieel!) voor activiteiten gericht op het stimuleren
van de sportdeelname. Bij sluiting van de eerste ronde, op 5 juni 2012, bleken er 899 subsidieaanvragen te zijn
ingediend en bleek het budget van 11,8 miljoen euro voor 2012 zo’n zes keer te zijn overtekend. Anders dan bij
bijvoorbeeld het Meedoen-programma, worden de middelen rechtstreeks toegekend aan lokale sportaanbieders,
en niet aan bonden (of gemeenten). Zie http://www.sportindebuurt.nl/. Bij het VSK-programma distribueert een
regiegroep de middelen over de 30 meewerkende bonden. Jaarlijks is er tot en met 2016 7 miljoen euro voor de
bonden beschikbaar. Daarnaast is er budget voor lokaal beleid. Zie http://www.veiligsportklimaat.nl/homepage.
19 Zie ook de ‘Beleidsdoorlichting Sport’, van het Mulier Instituut van voorjaar 2011. http://www.mulierinstituut.nl/
publicaties/publicatie-detail.htmlpublication_id=12225.
20 http://www.rijksoverheid.nl/ondrwerpen/sport/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2012/04/13/kamerbrief-over-sport-bewegen-en-gezonde-leefstijl-in-en-rond-het-onderwijs.htmlns_campaign=documenten-enpublicaties-over-het-onderwerp-sport&ns_channel=att.
21 http://nocnsf.nl/sportagenda2016.
22 Hippische sport, hockey, judo, roeien, schaatsen, wielrennen, zeilen en zwemmen. Bron zie vorige noot.
16
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012

I - Beschouwing
opereert heet ‘zichtbaar en dichtbij’ 23 . De VSG wil zich inzetten om gemeenten in de volle breedte te
ondersteunen op de beleidsvelden sport en bewegen, onder andere door het ontsluiten van betrouwbare
en actuele kennis en informatie.
Ook koepelorganisatie Gehandicaptensport Nederland lag overhoop met zijn directeur, en zoekt nog
naar een nieuwe koers. Vergelijkbare perikelen deden zich voor bij het Nationaal Platform Zwembaden,
maar lijken daar (nog) niet tot een fundamentele aanpassing in de koers te leiden 24 . De Stichting
Nederlandse Sport Alliantie besloot in januari 2012 aan te sluiten bij Sportservice Noord-Brabant 25 ,
dat zelf onderdeel uitmaakt van ‘Sportkracht12’, de naam waaronder de provinciale sportraden sinds de
zomer van 2011 hun gezamenlijke diensten aanbieden. Alles bij elkaar heeft het er alle schijn van dat
het voor veel sportorganisaties het afgelopen jaar zoeken was en is naar hun plaats en betekenis in het
sportbeleidslandschap.
Beschouwing
Onderzoek/kennis
Wat betreft onderzoek en kennis was 2011/2012 een jaar waarin er enerzijds heel veel én anderzijds
teleurstellend weinig gebeurde.
De oogst aan proefschriften was zonder meer rijk te noemen. Maar liefst vijf promovendi zagen hun
inspanningen beloond met een mooie dissertatie: Laura Jonker, over de relatie tussen presteren op
school- en sportprestaties 26 , Rick Prins over het belang van sportvoorzieningen voor sportdeelname 27 ,
Paul Baar over pestgedrag in de sport 28 , Lotte Salome over ‘indoorization’ 29 en Thessa Hilgenkamp
over sport en bewegen bij oudere verstandelijk gehandicapten 30 . Voeg daar drie mooie Vlaamse proefschriften
bij (Steven Vos over verenigingen en fitnesscentra 31 , Charlotte van Tuyckom over sportdeelname
in Europa 32 en Jikkemien Vertongen over ‘martial arts’ 33 ) en er kan gerust gesproken worden van
een mooie opbrengst.
Wat betreft benoemingen en aanstellingen was de oogst minder rijk. Juni 2012 hield Reint Jan Renes
zijn ‘openbare les’ als lector crossmediale communicatie aan de Hogeschool Utrecht 34 . Aan de VU
wordt de al lang vacante leerstoel sport en recht per april 2012 ingevuld door Marianne Olfers 35 .
Andere leerstoelen, zoals die van sportgeschiedenis aan de VU en pedagogiek aan de UU, werden
echter niet ingevuld. Evenmin werden er nieuwe leerstoelen ingesteld. De grote motor daarachter had
het Sectorplan Sportonderzoek en -onderwijs moeten zijn. Dat ambitieuze plan is echter tot op heden
een papieren tijger gebleken, op één uitzondering na. Begin juli lanceerden ZonMw, NWO, STW en
de Stichting Innovatie Alliantie 36 onder grote belangstelling een nieuw onderzoeksprogramma Sport.
Het programma staat open voor universiteiten, hogescholen, NWO- en KNAW instituten en voor het
Mulier Instituut. Voor een periode van vier jaar (2013-2016) is 10,4 miljoen euro beschikbaar voor
wetenschappelijk verantwoord en beleidsmatig relevant onderzoek, voor de drie grote pijlers uit het
Sectorplan (Presteren, Vitaal en Meedoen) 37 . De verwachting is dat daar door cofinanciering nog een
budget van minimaal 30 procent bij zal komen.
Een onderzoeksprogramma Sport is een unicum en mag als belangwekkend wapenfeit worden bijgeschreven
op de conduite van het Sectorplan en de partijen die zich daartegenaan hebben bemoeid. Als
dusdanig was het programma ook vernoemd in de brief over het Kennisbeleid Sport, die op 26 juni
23 http://www.sportengemeenten.nl/images/publicaties/Strategische%20visie%20definitief.pdf.
24 http://www.sportknowhowxl.nl/nieuwsberichten/7197.
25 http://www.sportalliantie.nl/newsarchive.phpy=2012&m=06&page=&id=658.
26 Self-regulation in sport and education. Important for sport expertise and academica. Achievement for elite young athletes,
http://www.rug.nl/corporate/nieuws/archief/archief2011/promoties_oraties/43_Jonker.
27 Environmental influences on physical activity among adolescents. Studies on determinants and intervention strategies,
http://repub.eur.nl/res/pub/32148.
28 Peer aggression and victimization in Dutch elementary schools and sports clubs. Prevalence, stability, and approach
across different contexts, http://www.uu.nl/faculty/socialsciences/NL/Actueel/Agenda/Pages/Sportclubsmoetenmeerbedachtzijnoppestgedragonderkinderen.aspx.
29 Indoorising the outdoors. Lifestyle sports revisited, http://www.uu.nl/faculty/leg/NL/Actueel/agenda/Pages/Artificiëlesportomgevingenmakenonderdeeluitvanhedendaagselifestyle-sportcultuur.aspx.
30 Lichamelijke activiteit en fitheid bij ouderen met een verstandelijke beperking, http://repub.eur.nl/res/pub/32303.
31 Triangle relationships in mass sport provision. Analysing similarities, differences and interorganisational relationships
across civic, public and market sectors’, http://www.kuleuven.be/doctoraatsverdediging/cm/3M08/3M080091.
htm.
32 ‘Sport for all: Fact or fiction Individual and cross-national differences in sport participation from a European perspective’,
https://biblio.ugent.be/publication/1935272.
33 The analysis of contextual factors in youth martial arts practice, http://www.vub.ac.be/infovoor/onderzoekers/
research/person_theses.phpperson_id=27011.
34 http://www.communicatieenjournalistiek.onderzoek.hu.nl/Data/Lectoraten/Cross%20Comm%20Publieke%20
Domein/Openbare%20les%20Reint%20Jan%20Renes.aspx . Renes komt van de WUR en hield zich in het verleden
intensief bezig met onder andere bewegingsstimulering.
35 http://www.vu.nl/nl/nieuws-agenda/nieuws/2012/apr-jun/marjan-olfers-benoemd-als-hoogleraar-sport-en-recht.
asp.
36 Verantwoordelijk voor onder andere de ‘Raak subsidies’ voor onderzoek door hogescholen.
37 En dus niet voor het nog niet sterk ontwikkelde economisch en ruimtelijk onderzoek.
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012
17

2012 door minister Schippers naar de Tweede Kamer werd gezonden 38 . Het was voor het eerst dat de
Kamerleden zo rechtstreeks over het kennisbeleid werden geïnformeerd. Onderzoekers hoeven zich
echter niet rijk te rekenen met genoemde brief. In de brief wordt herhaaldelijk benoemd dat het om
‘budget neutrale voornemens’ gaat, als om de illusie te vermijden dat in tijden van bezuinigingen geld
over de balk zou worden gegooid met investeringen in klaarblijkelijk futiele zaken als investeringen
in kennis en onderzoek. De werkelijkheid is dat het bedrag van 10,4 miljoen euro niet heel veel meer
geld is dan wat eerder door het ministerie aan onderzoek en wetenschap werd uitgegeven. Bij de brief
is ook het rapport van het SCP bijgevoegd over hoe de ‘data-infrastructuur sport’ zou kunnen en
moeten worden versterkt. Dat rapport was nog een uitvloeisel van de Kennisagenda Sport, van ruim
twee jaar (!) eerder. In schril contrast met alle ogenschijnlijke aandacht voor kennis en onderzoek kon
ook geen financiering worden gevonden om het grote AVO-onderzoek van het Sociaal en Cultureel
Planbureau overeind te houden. Het AVO was een unieke bron van goed vergelijkbare sportenquêtes
die terugdateerde tot 1979. Het AVO vormde daarmee dé cijfermatige basis achter de beleidsdoelstellingen
van zowel NOC*NSF, VWS als Olympisch Vuur (de ‘van 65 tot 75’ doelstelling). Najaar 2012
voert het SCP samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een nieuw, ander onderzoek
uit. Dat moet de basis worden voor een nieuwe telling van het aandeel sporters in de samenleving.
Maar hoe het de sport tussen 2007 en 2012 is vergaan, zal daarmee altijd een raadsel blijven.
Een lijn die door de rijksoverheid wel wordt doorgezet is die van de ‘effectieve interventies’. In navolging
van wat eerder al gemeengoed was in bijvoorbeeld de gezondheidszorg, wordt nu ook in het
sport en bewegen werk gemaakt van het beter gebruik maken van methodieken die elders succesvol
zijn gebleken. Daaraan vooraf gaat een analyse van wat wel succesvol was en wat niet, en waarom en
onder welke voorwaarden. Aansluitend moet die informatie ook op het netvlies komen van geïnteresseerde
partijen. De eerste aanzetten tot het uitvoeren van dergelijke analyses en het produceren van
dergelijke overzichten werden gemaakt in het Platform Sport Bewegen en Onderwijs. Die activiteiten
gaan nu over in het programma Effectief Actief 39 van het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen
(NISB). NISB ondersteunt daarin lokale aanbieders (bonden, commerciële partijen, gemeenten) om
door hun ontwikkelde producten en diensten sterker te maken en beschikbaar te stellen aan derden.
Aldus moet een pallet aan mogelijke ‘interventies’ beschikbaar komen die door partijen kan worden
benut voor bijvoorbeeld het programma Sport en Bewegen in de Buurt. Voor de sport, die wordt
gekenmerkt door ‘doeners en niet door denkers’ 40 , is die benadering nog erg nieuw en onwennig. Er
worden nieuwe structuren gecreëerd, databases en overlegvormen, waar menig sportmedewerker soms
wat glazig bij staat te kijken. De toekomst zal moeten uitwijzen of die investeringen de moeite lonen,
en inderdaad, zoals de minister verwacht, tot meer ‘efficiency en effectiviteit’ leiden bij de aanwending
van (beperkte) middelen voor de sport.
Vooruitblik
’s Lands meest befaamde voetbalclub die rollebollend over straat gaat met de grootste sporticoon van
het land; het meest ambitieuze sportplan van de laatste decennia dat op het punt stond te sneuvelen;
een minister die een motie van wantrouwen aan haar broek krijgt vanwege wat ooit de ‘dinky toy’
van het departement was, maar wat in toenemende mate op een stinkende diesel was gaan lijken; een
rijksbeleid dat weinig voortgang boekt op zijn grootste dossiers; en een regering die niet bij machte
bleek om een antwoord te formuleren op de belangrijkste politieke vraag van dat moment. Al met al
kan het afgelopen jaar inderdaad weinig anders dan als een verloren jaar worden gekwalificeerd.
Toch kent ook het afgelopen jaar zijn lichtpunten. In ieder geval hoefde er, op landelijk niveau, niet
bezuinigd te worden op de sport. Dat op zich is, gegeven de omstandigheden, een prestatie van formaat.
Nieuwe talenten braken door en lieten zien dat topsportsucces geen toeval is, maar het product
van een goede structuur waarin topsport kan gedijen; de sportkoepel die een heldere koers uitstippelt
en keuzes durft en kan maken; en een nationale voetbalcompetitie die weet om te gaan met moeilijke
omstandigheden, en waarin nieuwkomers aan de poten knagen van de gevestigde orde. Grote evenementen,
zoals in 2009 het WK judo, in 2010 het WK turnen en voorjaar 2011 het WK tafeltennis
(alle in Rotterdam!) deden zich het afgelopen jaren niet voor. Wel werden nieuwe aansprekende evenementen
binnengehaald zoals het EK atletiek in 2016 in Amsterdam (en eerder al het WK hockey in
2014 in Den Haag).
Voor het aankomend jaar is er dan ook geen reden om a priori pessimistisch te zijn. Bij Ajax lijkt de
rust weer wedergekeerd. Met oudminister en oud-Akzo-Nobel topman Wijers, en clubiconen als
Theo van Duivenbode en Leo van Wijk, heeft de club een Raad van Commissarissen van formaat.
Gudde bij Feyenoord, Munsterman bij Twente en Gerbrands bij AZ laten bovendien zien dat managementkwaliteiten
gevoegd bij passie voor en verstand van sport zich wel degelijk uitbetaalt. Ook sportkoepel
NOC*NSF toont zich daadkrachtig, en bouwt aan een nieuwe, intrigerende koers.
Wat betreft evenementen was 2011/’12 geen groots jaar, maar met het WK Wielrennen (15-23 september
2012 in Zuid-Limburg), de finale van de Europa League in de Amsterdam Arena op 16 juni
2013, het Eyof festival in Utrecht 14-19 juli 2013 en diverse Europese kampioenschappen valt er ook
aankomend jaar voldoende te vieren in de sport.
38 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/sport/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2012/06/26/kamerbrief-over-kennisbeleid-sport.htmlns_campaign=documenten-en-publicaties-over-het-onderwerp-sport&ns_
channel=att.
39 http://www.nisb.nl/themas/effectief-actief.html.
40 Zie Breedveld et al. op http://www.sportknowhowxl.nl/OpenPodium/4942.
18
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012

I - Beschouwing
Ten aanzien van onderzoek en kennis belooft het nieuwe onderzoeksprogramma Sport een stimulans
voor de aankomende jaren. Het heeft er bovendien alle schijn van dat het er nu echt van gaat komen
met het Nissi 41 , voorheen Nessi. In Utrecht bouwen de Universiteit Utrecht en de Hogeschool
Utrecht aan een Sport&Society instituut. Van beide nieuwe organisaties zal, als het zover is, het nodige
elan uitgaan. Te verwachten valt dat van de totstandkoming van beide instituten een impuls zal uitgaan
richting bijvoorbeeld de instelling van (bijzondere) leerstoelen. Aan de hogescholen zijn inmiddels
overal lectoren aangesteld, veelal gepromoveerd, en ook zij profiteren van het nieuwe onderzoeksprogramma.
Beschouwing
Grootste ‘dark horse’ ongetwijfeld is wat de politiek de sport gaat brengen het komend jaar, te beginnen
met de verkiezingen op woensdag 12 september, en aansluitend de begroting van het demissionaire
kabinet op dinsdag 18 september. Vooralsnog is de sport ontzien bij bezuinigingen, althans op
nationaal niveau. De verwachtingen zijn niet direct dat daar op korte termijn grote veranderingen in
zullen komen. Maar helemaal zeker is dat nooit. Veel belangrijker is hoe snel de economie herstelt, en
of er überhaupt sprake zal zijn van herstel. Dat beïnvloedt niet alleen het budget van rijk en gemeenten,
maar is ook niet onbelangrijk voor de middelen die bedrijven ter beschikking hebben voor sportsponsoring.
Ook voor de gemoedsrust en de positieve energie onder de bevolking is te hopen dat de
economie aantrekt. Op een werkloosheidsuitkering is het niet lekker sporten.
De politieke kleur van de regering zal daarbij minder bepalend zijn voor de plannen met de sport dan
de smaak van de betreffende politici. De meeste politieke partijen hebben de sport redelijk hoog in
het vaandel staan. Bussemaker (PvdA) zag meer heil in de sport dan haar VVD opvolgster Schippers.
Van groter belang dan de kleur van het kabinet zal de affiniteit van bewindspersonen zelf zijn met
sport. Een beetje sportminded en doortastend bewindspersoon maakt al het verschil, zo laten diverse
wethouders zien. Menig oud-topsporter staat ook te trappelen om zich bestuurlijk te bewijzen, al leert
de ervaring dat dat nog geen garantie is voor een succesvol beleid.
Je mag hopen dat de verantwoordelijkheid voor de sport niet weer bij de minister komt te liggen.
Schippers was veel minder zichtbaar in en bereikbaar voor de sport dan haar voorgangers (de staatssecretarissen
Bussemaker, Ross, Vliegenthart en Terpstra). Dat kan met de persoon te maken hebben,
maar waarschijnlijker is dat zwaarwegende politieke thema’s al rap de agenda van een minister overheersen,
en weinig ruimte laten voor zoiets politiek lichtzinnigs als de sport.
Voor de sport is het tot slot vooral te hopen dat de bewindspersonen van VWS en OCW goed door
één deur kunnen. Want als de sport ergens baat bij heeft, is het dat er beweging komt in het onderwijsdossier.
41 Netherlands Innovation and Sport Science Institute, met VU, RUG en Innosport als kloppend hart.
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012
19

20
Jaarboek Sport beleid en onderzoek editie 2011/2012