ONDERZOEKSVERSLAG JEUGDRAADPANEL - Stichting Lezen
ONDERZOEKSVERSLAG JEUGDRAADPANEL - Stichting Lezen
ONDERZOEKSVERSLAG JEUGDRAADPANEL - Stichting Lezen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>ONDERZOEKSVERSLAG</strong> <strong>JEUGDRAADPANEL</strong><br />
LEZEN<br />
“Wie kunnen er beter hun mening geven dan jongeren zelf”<br />
1
INHOUDSOPGAVE<br />
• Inleiding 3<br />
• Kenmerken van de onderzochte groep jongeren 3<br />
• <strong>Lezen</strong> in je vrije tijd 4<br />
• Kopen of lenen van boeken 4<br />
• <strong>Lezen</strong> voor school 8<br />
• Stimuleren van lezen 9<br />
• Conclusies en aanbevelingen 12<br />
• Bijlage – enquête 14<br />
2 2
INLEIDING<br />
Vrij algemeen wordt aangenomen dat jongeren<br />
steeds minder lezen, zeker in hun vrije tijd. Op verschillende<br />
manieren wordt getracht die trend te<br />
keren: in het onderwijs, door bibliotheken en via<br />
verschillende publiekscampagnes. Maar is het wel<br />
zo dat jongeren zo weinig lezen<br />
<strong>Stichting</strong> <strong>Lezen</strong> is de landelijke organisatie voor<br />
leesbevordering en literatuureducatie. Zij levert<br />
een bijdrage aan het verbeteren van het leesklimaat<br />
en de leescultuur, als onderdeel van het algemene<br />
lees- en literatuurbeleid van het Ministerie<br />
van OCenW. <strong>Stichting</strong> <strong>Lezen</strong> stimuleert vernieuwende<br />
initiatieven en stemt bestaande activiteiten<br />
op elkaar af. Belangrijkste doelgroep zijn kinderen<br />
en jongeren van 0 – 18 jaar. In de opvatting van<br />
<strong>Stichting</strong> <strong>Lezen</strong> kan leesbevordering alleen slagen<br />
als er voor alle kinderen en jongeren in Nederland<br />
structureel en van jongs af aan voldoende aandacht<br />
is. Daarom is het concept ‘doorgaande<br />
leeslijn’ ontwikkeld, afgeleid van de doorgaande<br />
leerlijn. Er moet voor alle kinderen gedurende hun<br />
onderwijscarrière, hoe die er ook uitziet, ononderbroken<br />
aandacht zijn voor lezen.<br />
<strong>Stichting</strong> <strong>Lezen</strong> is steeds op zoek naar zwakke<br />
plekken in het bestaande aanbod vanuit de ambitie<br />
dit aanbod te complementeren, te verbeteren<br />
en steeds aan te passen aan nieuwe inzichten en<br />
(multimediale) mogelijkheden. Bekende projecten<br />
zijn De Nationale Voorleeswedstrijd, De Nationale<br />
Voorleesdagen, Bazar en De Jonge Jury.<br />
De Nationale Jeugdraad, de landelijke koepel van<br />
jongerenorganisaties, vindt dat jongeren tussen<br />
de 12 en 30 moeten kunnen meedoen, meedenken<br />
en meebeslissen over beleid. Veel beleid<br />
voor jongeren wordt gemaakt zonder jongeren<br />
daar zelf bij te betrekken. Daarom probeert de<br />
“Het begin is altijd moeilijk,<br />
maar je moet gewoon doorlezen.<br />
Dan is het echt de moeite waard!”<br />
(jongen, 17, vmbo)<br />
Nationale Jeugdraad hen op verschillende manieren<br />
een stem te geven. De Nationale Jeugdraad<br />
heeft de mogelijkheid om jongeren te peilen via het<br />
Jeugdraadpanel. Het Jeugdraadpanel is het vaste<br />
onderzoekspanel van de Nationale Jeugdraad.<br />
Jongeren geven daarin hun mening over een onderwerp<br />
waar zij zelf mee te maken hebben en waar<br />
de politiek of andere organisaties hun mening over<br />
willen peilen. Het Jeugdraadpanel is een instrument<br />
dat is ontwikkeld door Professor Micha de<br />
Winter van de Universiteit Utrecht.<br />
<strong>Stichting</strong> <strong>Lezen</strong> is als landelijke organisatie voor<br />
leesbevordering en literatuureducatie een belangrijke<br />
partner om te peilen hoe jongeren denken over<br />
de manier waarop lezen gestimuleerd zou moeten<br />
worden. Daarom heeft de Nationale Jeugdraad in<br />
opdracht van <strong>Stichting</strong> <strong>Lezen</strong> een onderzoek uitgevoerd<br />
onder de jongeren van het Jeugdraadpanel.<br />
Om te weten wat jongeren aanmoedigt om (meer)<br />
te lezen, hebben we het leesgedrag en de leesmotivatie<br />
van jongeren onderzocht. Wie lezen en wie<br />
niet Welke genres zijn populair en hoe kiezen jongeren<br />
boeken Welke wisselwerking is er tussen de<br />
verplichte leeskost op school en het leesgedrag<br />
thuis Vinden jongeren lezen saai of juist belangrijk<br />
En waarom Hoe kunnen we jongeren in de<br />
leeftijd van 12 – 18 jaar optimaal bereiken en ze<br />
tot lezen motiveren<br />
KENMERKEN VAN DE ONDERZOCHTE GROEP JONGEREN<br />
Leerlingen van tien scholen deden mee aan dit<br />
onderzoek. Deze scholen zijn verspreid over<br />
Nederland. Het gaat om de volgende scholen:<br />
SG Lelystad, Purmerendse SG afd. Da Vinci,<br />
Dr Nassau College (Assen), Vader Rijn College<br />
(Utrecht), Edith Stein College (Den Haag), KS<br />
Etten-Leur, Reynaert College (Hulst), ROC Midden<br />
Nederland (Utrecht), CC Schaersvoorde (Aalten)<br />
en Stellingwerf College (Oosterwolde).<br />
Aan het onderzoek deden 483 jongeren mee.<br />
De gemiddelde leeftijd van de leerlingen is 16<br />
3 3
jaar (figuur 1). De onderzochte groep bestaat<br />
uit 248 meisjes (51%) en 234 jongens (49%).<br />
Het opleidingsniveau van de jongeren varieert en<br />
is representatief voor de jongeren in de onderzochte<br />
leeftijdsgroep van 12 tot 20 jaar. Zo volgt<br />
60% van de onderzochte jongeren het vmbo, 5%<br />
het mbo, 22% de havo, 11% het vwo. Van de respondenten<br />
heeft 2% niets ingevuld.<br />
Tweederde van de jongeren (66%) heeft ouders<br />
die beiden in Nederland zijn geboren (figuur 2).<br />
Onder de respondenten heeft 34% van de jongeren<br />
één of twee ouders die in het buitenland zijn<br />
geboren. Ruim een kwart van alle ondervraagde<br />
jongeren (26%) heeft één of twee ouders uit een<br />
niet-westers land (landen uit de werelddelen Azië,<br />
Afrika en Latijns-Amerika) 1 .<br />
Verdeling naar leeftijd<br />
FIGUUR<br />
01<br />
Etniciteit onderzochte<br />
jongeren<br />
FIGUUR<br />
02<br />
13 jaar en jonger 2%<br />
14 en 15 jaar 43%<br />
16 en 17 jaar 48%<br />
18 jaar en ouder 7%<br />
Nederlands 319 66%<br />
Marokkaans 33 7%<br />
Turks 22 5%<br />
Surinaams 19 4%<br />
Overig westers 37 8%<br />
Overig niet-westers 50 10%<br />
LEZEN IN JE VRIJE TIJD<br />
De eerste vragen gingen over lezen in de vrije<br />
tijd. Bij het invullen hoefden de jongeren alleen<br />
te denken aan het lezen van verhalen uit boeken.<br />
Bijna de helft (46%) van de jongeren leest graag<br />
in de vrije tijd. Met name de meisjes lezen graag<br />
(63%). Bijna de helft (48%) leest niet graag in de<br />
vrije tijd. Het zijn met name de jongens (65%) die<br />
niet graag in hun vrije tijd lezen.<br />
Bijna tweederde van de jongeren (66%) vindt<br />
lezen belangrijk. Bijna een kwart (24%) vindt lezen<br />
niet belangrijk. Een kleine groep jongeren (10%)<br />
heeft hier geen mening over. Meisjes (77%) vinden<br />
lezen belangrijker dan jongens (54%).<br />
Jongeren die lezen belangrijk vinden, doen dit om<br />
hun woordenschat te vergroten. Verder lezen ze<br />
voor hun algemene ontwikkeling en voor de ontspanning.<br />
Jongeren die lezen juist niet belangrijk<br />
vinden, geven de voorkeur aan televisie kijken en<br />
computeren. Deze jongeren zien het lezen van<br />
verhalen als tijdsverspilling.<br />
1 Het CBS rekent personen tot de allochtonen als ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Tot de categorie ‘niet-westers’ behoren<br />
allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns-Amerika (inclusief de Nederlandse Antillen en Aruba) en Azië, met uitzondering van Indonesië en Japan.<br />
Op grond van hun sociaal-economische en -culturele positie worden allochtonen uit de laatste twee landen tot de westerse allochtonen gerekend.<br />
Het gaat vooral om mensen die in voormalig Nederlands-Indië zijn geboren en werknemers van Japanse bedrijven met hun gezin.(bron:<br />
http://www.cbs.nl) Een westerse allochtone jongere kan bijvoorbeeld een ouder hebben die in België is geboren. Een jongere met vier<br />
Marokkaanse grootouders kan autochtoon zijn, als de ouders van die jongere in Nederland geboren zijn.<br />
4 4
De helft van de jongeren hoeft zichzelf niet te<br />
herkennen in de hoofdpersoon van het boek dat<br />
gelezen wordt. Ruim drie op de tien jongeren<br />
(32%) willen zichzelf juist wel herkennen in de<br />
hoofdpersoon terwijl 18% hier geen antwoord op<br />
weet te geven.<br />
Avontuurlijke verhalen zijn favoriet bij een grote<br />
groep jongeren (52%) (tabel 1). Op de tweede<br />
plaats volgen verhalen over de liefde (47%). Het<br />
zijn vooral meisjes (77% meisjes tegenover 16%<br />
jongens) die hier graag over lezen. Op de derde<br />
plaats staan misdaadverhalen (44%). Deze verhalen<br />
zijn namelijk bij jongens (54% jongens<br />
tegenover 34% meisjes) favoriet. Verhalen over<br />
vriendschap staan op de vierde plaats (35%).<br />
Bij meisjes (59% tegenover 12% jongens) is<br />
dit thema het meest geliefd. Verhalen over<br />
de eigen cultuur zijn vooral populair bij jongeren<br />
met ouders die in een niet-westers land zijn<br />
geboren (35% niet-westerse jongeren tegenover<br />
10% Nederlandse en westerse jongeren).<br />
“Sommige verhalen spelen<br />
zich af in een wereld waar je<br />
nog niks van wist.”<br />
(meisje, 16, vwo)<br />
Als ik lees, lees ik graag over 2 :<br />
TABEL<br />
01<br />
Percentage<br />
Avontuur 52%<br />
Liefde 47%<br />
Misdaad 44%<br />
“Ik ben dyslectisch en om ervoor<br />
te zorgen dat het niet erger wordt,<br />
moet ik actief blijven lezen.”<br />
(meisje, havo, 17)<br />
Vriendschap 35%<br />
Mysterie 30%<br />
Geschiedenis 24%<br />
Seksualiteit 24%<br />
Andere culturen 20%<br />
Achtervolging 18%<br />
“Ik vind het saai om<br />
verhalen te lezen maar de krant<br />
bijvoorbeeld lees ik wel.”<br />
(jongen, 16, vmbo)<br />
School 16%<br />
Mijn eigen cultuur 16%<br />
Science fiction 16%<br />
Reizen 16%<br />
Familie 14%<br />
Bekende mensen 8%<br />
“<strong>Lezen</strong> is goed voor je<br />
algemene ontwikkeling.”<br />
(jongen, 14, vmbo)<br />
Dieren 5%<br />
Anders 1%<br />
2 Bij deze vraag mochten jongeren meerdere antwoorden geven.<br />
“Ik vind lezen alleen<br />
lekker als ik moe ben, na<br />
school of als het lekker weer is<br />
in de tuin, lekker in de zon.”<br />
(jongen, 15 vmbo)<br />
5 5
Bij het kiezen van een boek kijkt eenderde van<br />
de jongeren (32%) als eerste naar de flaptekst<br />
(figuur 3). Ruim een kwart (27%) let juist eerst<br />
op de omslag van het boek. Een kwart van alle<br />
jongeren kijkt in eerste instantie naar de titel. Een<br />
kleine groep (11%) kijkt als eerste naar recensies<br />
of naar hoe dik een boek is.<br />
Opvallend is dat veel jongeren van 15 jaar en jonger<br />
(37%) vaker eerst de omslag beoordelen voordat<br />
ze een keuze maken. Van de jongeren die bij voorkeur<br />
naar de titel kijken, zijn het veelal jongeren<br />
met niet-westerse ouders die daar naar kijken<br />
(39%). Bij het bekijken van een boek zijn er geen<br />
verschillen gevonden tussen meisjes en jongens,<br />
de jongeren die wel en jongeren die niet graag in<br />
hun vrije tijd lezen of de diverse opleidingen.<br />
’s Avonds in bed wordt door de jongeren het<br />
meest gelezen (54%). <strong>Lezen</strong> in de vakantie (41%)<br />
staat op de tweede plaats. Op de derde plaats<br />
volgt lezen in het weekend (24%). Na schooltijd<br />
lezen (18%) staat op de vierde plaats en op de<br />
vijfde plaats staat lezen tijdens de bus- of treinreis<br />
(17%). Meisjes (58%) lezen gemiddeld vaker<br />
“<strong>Lezen</strong> vergroot je woordenschat.”<br />
(meisje, 15, vmbo)<br />
dan jongens (25%) in hun vakantie. Ook havo- en<br />
vwo-leerlingen (62%) lezen vaker dan vmbo’ers en<br />
mbo’ers (31%) in hun vakantie.<br />
Een kleine meerderheid (52%) vindt dat je een<br />
boek altijd moet uitlezen. Vier op de tien jongeren<br />
(40%) vinden dat niet nodig. Een kleine groep<br />
(8%) heeft er geen mening over.<br />
Bijna eenderde van de jongeren (29%) leest één<br />
tot twee boeken per maand in hun vrije tijd (figuur<br />
4). Een kleine groep jongeren (16%) leest minder<br />
dan één boek per maand, 14% leest twee totdrie<br />
boeken en 9% leest drie tot vier boeken per<br />
maand. Van alle jongeren leest 12% meer dan<br />
vier boeken per maand. Twee op de tien jongeren<br />
lezen helemaal geen boeken in hun vrije tijd.<br />
Als je een boek kiest, waar let<br />
je dan als eerste op<br />
FIGUUR<br />
03<br />
Hoeveel boeken lees je ongeveer<br />
per maand in je vrije tijd<br />
FIGUUR<br />
04<br />
Flaptekst 32%<br />
Omslag 27%<br />
Titel 25%<br />
Naam van de schrijver 5%<br />
Anders 11%<br />
Geen boek 20%<br />
Minder dan half boek 6%<br />
Half tot 1 boek 10%<br />
1 tot 2 boeken 29%<br />
2 tot 3 boeken 14%<br />
3 tot 4 boeken 9%<br />
4 tot 5 boeken 6%<br />
Meer dan 5 boeken 6%<br />
6 6
KOPEN OF LENEN VAN BOEKEN<br />
Meer dan de helft van de jongeren (54%) vindt<br />
het fijn om zelf boeken te hebben. Drie op de tien<br />
jongeren vinden dat niet en 16% weet hier geen<br />
antwoord op te geven. Met name jongeren die<br />
graag in hun vrije tijd lezen (77%) en havo- en vwoleerlingen<br />
(63%) hechten aan eigen boekenbezit.<br />
Het afgelopen jaar is een meerderheid van de<br />
jongeren (68%) in een boekhandel geweest. Drie<br />
op de tien jongeren zijn er niet geweest en 2%<br />
weet het niet.<br />
Van de jongeren die in de boekhandel zijn<br />
geweest, heeft ruim eenderde (52%) daar een<br />
boek gekocht. Bijna de helft (48%) heeft daar<br />
geen boek gekocht. Jongeren die in de boekhandel<br />
een boek kochten, lezen graag in hun vrije tijd<br />
(55%). Het zijn opmerkelijk vaak mbo’ers (68%)<br />
en vwo’ers (72%) die een boek kochten.<br />
Een kleine groep (8%) heeft (ook) ergens anders<br />
dan in een boekwinkel een boek gekocht (tabel 2).<br />
Andere plekken dan de boekwinkel waar jongeren<br />
boeken kopen, zijn het internet (20%), de<br />
supermarkt (9%), op school (9%) en de cdzaak<br />
(8%). Onder de categorie ‘anders’ werden<br />
onder andere de boekenmarkt en het warenhuis<br />
genoemd.<br />
Heb je afgelopen jaar ergens anders dan in een boekwinkel een boek<br />
gekocht Zo ja, waar 3<br />
TABEL<br />
02<br />
Percentage<br />
Via internet 20%<br />
In een supermarkt 9%<br />
Via school 9%<br />
In een cd-zaak 8%<br />
Anders 11%<br />
Ruim een derde van de jongeren (35%) vindt dat<br />
een boek, vergeleken met bijvoorbeeld een cd of<br />
dvd, duur is. Een bijna even grote groep (34%)<br />
vindt de prijs vergelijkbaar. Slechts 9% vindt een<br />
boek goedkoop, vergeleken met bijvoorbeeld een<br />
cd of dvd. Meer dan twee op de tien jongeren<br />
(22%) weten hier geen antwoord op te geven.<br />
Voornamelijk jongeren (43%) die graag lezen in<br />
hun vrije tijd vinden de prijs van een boek ongeveer<br />
gelijk. Er zijn geen verschillen gevonden naar<br />
opleidingsniveau.<br />
Een grote meerderheid (80%) van de jongeren<br />
is het afgelopen jaar in een bibliotheek geweest.<br />
Bijna twee op de tien jongeren (19%) zijn er echter<br />
niet geweest. Enkele jongeren (1%) weten niet of<br />
ze afgelopen jaar in een bibliotheek zijn geweest.<br />
Naar verhouding veel havo- en vwo-leerlingen<br />
(92%) bezochten het afgelopen jaar een bibliotheek.<br />
Ook jongeren die graag lezen in hun vrije<br />
tijd (90%) zijn daar het afgelopen jaar geweest.<br />
Verder bezochten veel van de jongeren bij wie<br />
thuis boeken worden gelezen (85%) het afgelopen<br />
jaar een bibliotheek. Er zijn geen verschillen<br />
gevonden tussen jongeren die wel en jongeren die<br />
niet graag in de vrije tijd lezen.<br />
Een grote meerderheid (85%) is lid van de bibliotheek.<br />
Een kleine groep (13%) is geen lid van de<br />
bibliotheek en 2% vulde de categorie ‘Weet ik niet’<br />
in. Er zijn geen verschillen gevonden tussen jongeren<br />
die wel en jongeren die niet graag in hun vrije<br />
tijd lezen.<br />
3 Bij deze vraag mochten jongeren meerdere antwoorden geven.<br />
7 7
Op de stelling ‘De bibliotheekpas is vaak gratis<br />
voor jongeren onder de 18 jaar’ antwoordt meer<br />
dan zes op de tien jongeren (64%) dat dit klopt.<br />
Bijna twee op de tien jongeren (18%) zegt dat dit<br />
niet klopt. En eenzelfde percentage (18%) weet<br />
het antwoord niet.<br />
Vind je het leuk om een boek<br />
cadeau te krijgen, bijvoorbeeld<br />
voor je verjaardag<br />
FIGUUR<br />
05<br />
Over de vraag of jongeren het leuk vinden om<br />
een boek cadeau te krijgen, bijvoorbeeld voor hun<br />
verjaardag, zijn de meningen verdeeld. Meer dan<br />
vier op de tien jongeren (42%) vinden het leuk<br />
(figuur 5). Vooral meisjes vinden het leuk (56%).<br />
Daarnaast vinden mbo’ers (64%) en vwo’ers<br />
(63%) het leuk om een boek cadeau te krijgen.<br />
Jongeren die graag in hun vrije tijd lezen (71%),<br />
vinden dit ook leuk. Bijna de helft van alle jongeren<br />
(48%) vindt het juist niet leuk om een boek<br />
cadeau te krijgen. Een klein percentage (10%)<br />
weet hier geen antwoord op te geven.<br />
Ja 42%<br />
Nee 48%<br />
Weet niet 10%<br />
LEZEN VOOR SCHOOL<br />
De jongeren kregen een paar vragen voorgelegd<br />
over lezen voor school. Meer dan vier op de tien<br />
jongeren (42%) lezen één tot twee boeken per<br />
maand voor school (figuur 6). Een op de tien jongeren<br />
(12%) leest twee tot drie boeken per maand.<br />
Een kleine groep (4%) leest drie tot vier boeken<br />
per maand; 7% leest meer dan vier boeken. 17%<br />
van de jongeren leest minder dan één boek per<br />
maand. Bijna twee op de tien jongeren (18%) geeft<br />
aan helemaal geen boeken voor school te lezen.<br />
Hoeveel boeken lees je ongeveer<br />
per maand voor school<br />
FIGUUR<br />
06<br />
De jongeren werd gevraagd of het verplicht lezen<br />
voor school invloed heeft op de mate waarin ze<br />
thuis lezen. Ruim een kwart van de jongeren<br />
(27%) zegt daardoor thuis minder te lezen. Uit<br />
hun reacties blijkt dat deze jongeren lezen sowieso<br />
saai vinden en er is irritatie door het verplichte<br />
karakter van het lezen voor school. Een kleiner<br />
deel van de jongeren (10%) weet niet of ze meer<br />
of minder lezen doordat ze op school verplicht<br />
moeten lezen.<br />
Geen boek 18%<br />
Minder dan half boek 6%<br />
Half tot 1 boek 11%<br />
1 tot 2 boeken 42%<br />
2 tot 3 boeken 12%<br />
3 tot 4 boeken 4%<br />
4 tot 5 boeken 3%<br />
Meer dan 5 boeken 4%<br />
“Bij een boek voor school<br />
heb ik een heel ander gevoel dan<br />
gewoon een boek voor mezelf. Het zijn<br />
twee totaal verschillende dingen.”<br />
(meisje, 18, mbo)<br />
8 8
“Het boek dat ik voor mezelf zou<br />
lezen, lees ik nu voor school.”<br />
(meisje, 18, vwo)<br />
“Ik lees gewoon elke avond een<br />
paar bladzijden voordat ik ga slapen.”<br />
(meisje, 14, vmbo)<br />
Ruim eenderde van de jongeren (35%) leest evenveel<br />
voor school als thuis, ook al moet er voor<br />
school verplicht gelezen worden. Deze jongeren<br />
gaven aan dat ze lezen niet als verplichting zien.<br />
Er zijn jongeren die regelmatig lezen, ook wanneer<br />
het niet voor school moet. En er zijn jongeren die<br />
lezen voor school beschouwen als huiswerk dat<br />
nu eenmaal gedaan moet worden.<br />
Bijna drie op de tien jongeren (28%) lezen juist<br />
meer door het verplicht lezen voor school. Het lezen<br />
van boeken van de verplichte literatuurlijst brengt<br />
jongeren die meer gaan lezen op ideeën voor een<br />
volgend boek. Het gaat dan bijvoorbeeld om een<br />
auteur waar ze kennis mee hebben gemaakt via<br />
de literatuurlijst. Daarnaast merken sommige van<br />
deze jongeren ook dat lezen ontspannend werkt,<br />
waardoor ze nog meer boeken willen lezen.<br />
Ruim vier op de tien jongeren (44%) zijn het eens<br />
met de stelling ‘Voor school lees ik andere boeken<br />
dan ik thuis lees.’ Bijna eenderde (32%) is het<br />
hier niet mee eens. Bijna een kwart (24%) heeft<br />
er geen mening over.<br />
Er zijn geen verschillen gevonden tussen jongeren<br />
die wel en jongeren die niet graag in de vrije<br />
tijd lezen.<br />
Meer dan de helft (56%) is het niet eens met de<br />
stelling ‘Voorgelezen worden in de klas is leuk.’<br />
Bijna twee op de tien jongeren (18%) is het er<br />
juist wel mee eens. Ruim een kwart (26%) heeft<br />
er geen mening over. Met name meisjes zijn het<br />
niet eens met deze stelling (67%). Er zijn geen<br />
verschillen gevonden in leeftijd en opleiding.<br />
“Als ik een tijdje niet meer<br />
gelezen heb en dan voor school<br />
weer eens een boek moet lezen, krijg ik<br />
zin om nog een boek te lezen.”<br />
(meisje, 16, havo)<br />
“Als ik boeken lees, kom<br />
ik juist op het idee of ik ga een<br />
ander boek van de schrijver lezen<br />
of over hetzelfde onderwerp.”<br />
(meisje, 17, vwo)<br />
STIMULEREN VAN LEZEN<br />
Tot slot werd de jongeren gevraagd naar hun<br />
mening over lezen in het algemeen. Aan de jongeren<br />
werd gevraagd of ze bekend waren met<br />
diverse boekenacties. Op de eerste plaats staat<br />
de Kinderboekenweek (88%) (tabel 3). Op de<br />
tweede plaats staat de Kinderjury (69%). De<br />
derde plaats is voor de Boekenweek (67%).<br />
De Nationale Voorleeswedstrijd (61%) staat op<br />
de vierde plaats. De Jonge Jury is veel minder<br />
bekend onder jongeren en staat op de vijfde<br />
plaats (35%). Het minst bekend is de Maand van<br />
het Spannende Boek (16%).<br />
Jongeren met ouders die geboren zijn in een nietwesters<br />
land zijn veel minder bekend met acties<br />
die lezen onder de aandacht moeten brengen. De<br />
Kinderboekenweek is bij niet-westerse jongeren<br />
in 77% en bij Nederlandse en westerse jongeren<br />
in 94% van de gevallen bekend. Driekwart van<br />
de Nederlandse en westerse jongeren kent de<br />
Kinderjury, terwijl 57% van de niet-westerse jongeren<br />
die kent. Van de Boekenweek heeft de helft<br />
van de niet-westerse jongeren gehoord tegen<br />
opzichte van 73% van de Nederlandse en westerse<br />
jongeren die deze leesactie wel kent.<br />
“Onder druk lezen is stom.”<br />
(jongen, 15, vwo)<br />
9 9
Heb je gehoord van: 4<br />
TABEL<br />
03<br />
Percentage<br />
Kinderboekenweek 88%<br />
Kinderjury 69%<br />
Boekenweek 67%<br />
Nationale voorleeswedstrijd 61%<br />
Jonge jury 35%<br />
Maand van het spannende boek 16%<br />
Niets komt me bekend voor 5%<br />
Over de vraag of het belangrijk is dat er een<br />
boekenweek komt voor jongeren tussen de 12<br />
en 21 jaar, zijn de meningen verdeeld. Bijna vier<br />
op de tien jongeren (36%) vinden van wel, maar<br />
een bijna even zo grote groep jongeren (38%)<br />
vindt dit niet belangrijk (figuur 7). Ruim een kwart<br />
van alle jongere (26%) heeft er geen mening<br />
over. Jongeren die graag in hun vrije tijd lezen<br />
(55%), vinden het wel belangrijk dat er een boekenweek<br />
komt. Daarnaast vinden opvallend veel<br />
mbo’ers (56%) en vwo’ers (55%) het belangrijk.<br />
Opmerkelijk veel achttienjarige jongeren (65%)<br />
geven aan dat het belangrijk is dat er een boekenweek<br />
komt.<br />
Stelling: Het is belangrijk<br />
dat er een boekenweek<br />
komt voor jongeren tussen<br />
de 12 en 21 jaar.<br />
FIGUUR<br />
07<br />
Bij een ruime meerderheid van de jongeren<br />
(83%) worden thuis boeken gelezen. Een kleine<br />
groep (12%) van de jongeren geeft aan dat dit<br />
bij hen thuis niet gebeurt. En 5% weet hier geen<br />
antwoord op te geven. Van ruim vier op de tien<br />
jongeren (45%) lezen hun vrienden boeken. Ruim<br />
twee op de tien jongeren (21%) hebben geen<br />
vrienden die boeken lezen. Ruim eenderde (34%)<br />
weet niet of hun vrienden boeken lezen.<br />
Eens 36%<br />
Geen mening 38%<br />
Oneens 26%<br />
4 Bij deze vraag mochten jongeren meerdere antwoorden geven.<br />
10 10
Jongeren worden in de eerste plaats door vrienden<br />
of vriendinnen (37%) (tabel 4) enthousiast gemaakt<br />
om te lezen; bij meisjes gebeurt dit vaker (46%)<br />
dan bij jongens (27%). Vrienden spelen bij jongeren<br />
van zestien jaar en ouder (45%) vaker een rol dan<br />
bij jongeren onder de zestien (28%). Op de tweede<br />
plaats staan ouders (27%), docenten staan op<br />
de derde plaats (24%) en bekende Nederlandse<br />
schrijvers staan op de vierde plaats (21%).<br />
Er zijn geen verschillen gevonden in opleiding.<br />
TABEL<br />
Wie maakt jou enthousiast om te lezen 5 04<br />
Percentage<br />
Vrienden of vriendinnen 37%<br />
Ouders 27%<br />
Docenten 24%<br />
Bekende Nederlandse schrijver 21%<br />
Andere jongeren 12%<br />
Bibliothecaris of mediathecaris 6%<br />
Een boekverfilming maakt ruim eenderde van de<br />
jongeren enthousiast om te lezen (34%) (tabel 5).<br />
Meisjes motiveert dit vaker (41%) om te lezen dan<br />
jongens (28%). Op de tweede plaats wordt de boekenbon<br />
(24%) genoemd. De boekenbon zorgt er bij<br />
meisjes ook meer (32%) dan bij jongens (16%) voor<br />
dat ze gaan lezen. En op de derde plaats staat de<br />
gratis bibliotheekpas (18%). Andere redenen om te<br />
lezen volgens jongeren zijn boekrecensies. Er zijn<br />
geen verschillen gevonden in leeftijd en opleiding.<br />
TABEL<br />
Wat maakt jou enthousiast om te lezen 6 05<br />
Percentage<br />
Boekverfilming 34%<br />
Boekenbon 24%<br />
Gratis biebpas 18%<br />
Websites 16%<br />
Een boekbespreking van andere leerlingen 14%<br />
Schrijversfestival 3%<br />
Anders 2%<br />
5+6 Bij deze vraag mochten jongeren meerdere antwoorden geven.<br />
111
Gouden tips om jongeren enthousiast te maken voor lezen<br />
“Een spannend stukje voordragen; dan wil ik het boek zelf lezen.” (meisje, 16, vmbo)<br />
“Begin met wat makkelijkere boeken van schrijvers die je leuk lijken of kies een verhaal dat je<br />
aanspreekt.” (meisje, 15, vmbo)<br />
“Boekbespreking op MTV.” (jongen, 18, vwo)<br />
“Dunnere boeken maken.“ (jongen, vmbo)<br />
“De schrijvers zelf in de klas een stukje uit eigen boek voor laten lezen.” (meisje, 15, vmbo)<br />
“Dingen in boeken zetten waarin jongeren zich kunnen herkennen.” (meisje, 14, vmbo)<br />
“Boeken door jongeren zelf laten schrijven.” (meisje, 15, vmbo)<br />
“Door goedkope boekjes uit te brengen die over dingen gaan die jongeren belangrijk vinden.”<br />
(meisje, 16, havo)<br />
“Bekende schrijvers op een boekenfestival zodat jongeren vragen aan ze kunnen stellen.”<br />
(jongen, 17, mbo)<br />
“Een keer per jaar een populair boek uitgeven en gratis uitdelen aan jongeren.” (meisje, 17 vwo)<br />
“Interessante stukjes uit boeken in een krant of tijdschrift zetten, waardoor jongeren nieuwsgierig<br />
raken en het boek willen kopen.” (meisje, 19, mbo)<br />
“Kijk eerst de verfilmde boeken. Als je die leuk vindt, dan vind je het boek ook vaak leuk.”<br />
(jongen, 15, vmbo)<br />
“Meer plaatjes in een boek.” (jongen, 18, havo)<br />
“Recensies door jongeren.” (meisje, 18, havo)<br />
“Een boek kan je helpen; zoals een boek over loverboys; daarin wordt verteld over de gevaren<br />
ervan.” (meisje, 15, vmbo)<br />
“Als je met een probleem zit, moet je er een boek over lezen. Het geeft je tips hoe je ermee om<br />
moet gaan, waardoor je je misschien beter gaat voelen.” (meisje, 12, havo)<br />
“Als je van films houdt, kun je ook goed van lezen houden; het is ook spannend!” (jongen, 15, vwo)<br />
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN<br />
<strong>Lezen</strong> in je vrije tijd<br />
Het is niet slecht gesteld met het leesgedrag van<br />
jongeren, want bijna de helft leest graag in de<br />
vrije tijd. Bijna zeven op de tien jongeren vinden<br />
lezen juist belangrijk. Jongeren die lezen belangrijk<br />
vinden, geven aan dat ze dit doen voor de<br />
ontspanning, voor het vergroten van hun woordenschat<br />
en voor hun algemene ontwikkeling.<br />
Jongeren die lezen juist niet belangrijk vinden,<br />
benoemen enkel het ontspanningsaspect van<br />
een boek. Zij geven aan dat ze zich liever op een<br />
andere manier ontspannen.<br />
Verhalen met een avontuur staan hoog aange-<br />
schreven bij jongeren. Daarnaast lezen meisjes liever<br />
verhalen over relaties (liefde en vriendschap) terwijl<br />
jongens de voorkeur geven aan misdaadverhalen.<br />
Bij het kiezen van een boek kijken jongeren meestal<br />
eerst naar de tekst op de achterkant. Iets minder<br />
jongeren letten eerst op de omslag van het<br />
boek of naar de titel. Er zijn geen verschillen tussen<br />
jongens en meisjes te zien. Wel is er verschil<br />
tussen jongeren van 15 jaar en jonger en 16 jaar<br />
en ouder. De jongere groep let vaak meer op de<br />
omslag van het boek. Opvallend veel jongeren met<br />
niet-westerse ouders laten zich meer leiden door<br />
de titel van het boek.<br />
12 12
Kopen of lenen van boeken<br />
Meer dan de helft van de jongeren vindt het fijn<br />
om zelf boeken te hebben. Veel jongeren vinden<br />
het cadeau krijgen van een boek ook leuk. Het zijn<br />
vooral mbo’ers en vwo’ers die het leuk vinden om<br />
een boek te krijgen. De boekenbon, die jongeren<br />
ook motiveert om te gaan lezen, zou veel meer<br />
ingezet kunnen worden bij stimulerende acties of<br />
als beloning.<br />
Zeven op de tien jongeren heeft het afgelopen<br />
jaar een boekhandel bezocht. De helft kocht daar<br />
een boek. Het zou goed zijn als boekhandels bekijken<br />
hoe zij meer aan de behoeften van jongeren<br />
tegemoet kunnen komen. Uit de verschillende<br />
uitspraken van de jongeren blijkt bijvoorbeeld dat<br />
interessante stukjes tekst hen nieuwsgierig kunnen<br />
maken naar het boek. Andere suggesties<br />
waren om boekrecensies van leeftijdgenoten of<br />
boeken geschreven door andere jongeren beschikbaar<br />
te stellen.<br />
Naast de boekhandel kopen jongeren hun boeken<br />
ook via internet. Boekverkoop via internet is blijkbaar<br />
een efficiënt instrument om jongeren met<br />
literatuur in aanraking te laten komen.<br />
Acht op de tien jongeren zijn het afgelopen jaar<br />
in een bibliotheek geweest. Het zijn vaak havo- en<br />
vwo-leerlingen. Ook jongeren bij wie thuis boeken<br />
worden gelezen zijn daar het afgelopen jaar<br />
geweest. Een grote meerderheid is lid van de<br />
bibliotheek.<br />
Veel jongeren vinden de prijs van boeken redelijk<br />
of te hoog; bijna niemand vindt boeken goedkoop.<br />
Dit verklaart misschien ook de populariteit van de<br />
bibliotheek.<br />
<strong>Lezen</strong> voor school<br />
Verplicht lezen voor school is voor de meeste<br />
jongeren geen probleem. Meer dan een kwart van<br />
de jongeren leest er zelfs meer door. In tegenstelling<br />
tot wat vaak wordt beweerd, blijken de<br />
ondervraagde jongeren geen hinder te ondervinden<br />
van het verplicht lezen voor school. De<br />
jongeren die het wel een probleem vinden, lezen<br />
toch al niet graag.<br />
Over de stelling ‘Voor school lees ik andere boeken<br />
dan ik thuis lees’ zijn de meningen verdeeld.<br />
Ruim vier op de tien jongeren zijn het eens met de<br />
stelling, maar bijna eenderde is het hier niet mee<br />
eens. Bijna een kwart heeft er geen mening over.<br />
De meeste jongeren lezen één of meerdere boeken<br />
per maand voor school. Een kleine groep leest minder<br />
dan één boek per maand. Bijna twee op de tien<br />
jongeren lezen helemaal geen boeken voor school.<br />
Meer dan de helft van de jongeren vindt het niet<br />
leuk om voorgelezen te worden in de klas. Voor<br />
de jongeren die voorlezen wel waarderen, kunnen<br />
in kleine groepen voorleesactiviteiten worden georganiseerd.<br />
Stimuleren van lezen<br />
Over de vraag of er een boekenweek moet komen<br />
voor jongeren tussen de 12 en 21 jaar zijn de<br />
meningen verdeeld. Bijna vier op de tien vinden<br />
van wel en vier op de tien vinden van niet. Mbo’ers<br />
en vwo’ers vinden het belangrijk dat er een boekenweek<br />
komt voor jongeren tussen de 12 en<br />
21 jaar. Ook de achttienjarige jongeren willen dit<br />
graag. Deze groepen jongeren hebben behoefte<br />
aan een boekenweek die duidelijk op hen is gericht.<br />
Het woord Kinderboekenweek wordt wellicht<br />
teveel geassocieerd met bassischoolleerlingen in<br />
plaats van met middelbare scholieren terwijl de<br />
Boekenweek meer voor volwassenen lijkt te zijn.<br />
Belangrijke leesstimulerende acties zoals de<br />
Boekenweek en de Kinderjury zijn bij een overgrote<br />
meerderheid van de jongeren bekend. Bij jongeren<br />
met niet-westerse ouders is dit minder het geval.<br />
De promotie zou meer gericht moeten zijn op deze<br />
doelgroep. Deze jongeren geven de voorkeur aan<br />
boeken over de eigen cultuur en bij het kiezen van<br />
een boek letten zij vaker als eerste op de titel. Uit<br />
verschillende opmerkingen naar het belang van<br />
lezen, benadrukten vooral deze jongeren dat lezen<br />
de woordenschat vergroot.<br />
Dé stimulerende factor om jongeren aan het lezen<br />
te zetten, zijn leeftijdgenoten. Het zijn vooral vrienden<br />
(37%) en andere jongeren (12%) waardoor<br />
jongeren ook gaan lezen. Bij leesbevorderingsacties<br />
zou meer rekening gehouden moeten worden<br />
met het gegeven dat leeftijdsgenoten een grote<br />
rol spelen bij het stimuleren van lezen door jongeren.<br />
Het meer willen lezen omdat vrienden dat<br />
doen, speelt bij jongeren van zestien jaar en ouder<br />
vaker een rol dan bij jongeren die jonger dan zestien<br />
zijn.<br />
Bij een grote meerderheid van de jongeren worden<br />
thuis boeken gelezen. Ouders zijn volgens<br />
jongeren ook een motiverende factor.<br />
Behalve ouders kunnen docenten nog steeds bijdragen<br />
aan de leesmotivatie van hun leerlingen.<br />
Het zou goed zijn als docenten kennis hebben van<br />
de smaakvoorkeuren van hun leerlingen en daar in<br />
de lessen rekening mee houden.<br />
Tenslotte maakt een boekverfilming jongeren<br />
enthousiast om te lezen. Vooral voor meisjes<br />
werkt een boekverfilming stimulerend.<br />
13 13
BIJLAGE 1 - ENQUÊTE<br />
Deze vragenlijst gaat over wat jij vindt van lezen. Jouw mening is belangrijk bij het beantwoorden van de vragen.<br />
We verloten 10 boekenbonnen en 10 bioscoopbonnen onder de deelnemers van dit onderzoek.<br />
1. Je bent een meisje / jongen<br />
2. Jouw leeftijd is ...<br />
3. Je volgt vmbo / mbo / havo / vwo / anders, nl…<br />
4. Jouw vader is geboren in<br />
Nederland<br />
Marokko<br />
Turkije<br />
Nederlandse Antillen<br />
Suriname<br />
Indonesië (inclusief Zuid-Molukken)<br />
Weet ik niet<br />
Anders, mijn vader komt uit ...<br />
5. Jouw moeder is geboren in<br />
Nederland<br />
Marokko<br />
Turkije<br />
Nederlandse Antillen<br />
Suriname<br />
Indonesië (inclusief Zuid-Molukken)<br />
Weet ik niet<br />
Anders, mijn moeder komt uit ...<br />
<strong>Lezen</strong> in je vrije tijd<br />
Deze vragen gaan over lezen in je vrije tijd. Bij het<br />
invullen hoef je alleen te denken aan het lezen van verhalen<br />
(uit boeken).<br />
6. Lees je graag in je vrije tijd<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
7. Vind je lezen belangrijk<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
8. En waarom …<br />
9. Wil je jezelf herkennen in de hoofdpersoon van het<br />
boek dat je leest<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
10. Als ik lees, lees ik graag over …<br />
(meer antwoorden zijn mogelijk)<br />
Avontuur<br />
Mysterie<br />
Misdaad<br />
Achtervolging<br />
Liefde<br />
Familie<br />
Geschiedenis<br />
Vriendschap<br />
Seksualiteit<br />
Bekende mensen<br />
School<br />
Andere culturen<br />
Mijn eigen cultuur<br />
Dieren<br />
Reizen<br />
Science fiction<br />
Anders, namelijk ….<br />
11. Als je een boek kiest, waar let je dan als<br />
eerste op<br />
Titel<br />
Omslag (dat is de voorkant van het boek)<br />
Naam van de schrijver<br />
Flaptekst (tekst op achterkant van het boek)<br />
Anders, namelijk …<br />
12. Wanneer lees je (meer antwoorden zijn<br />
mogelijk)<br />
Na schooltijd<br />
’s Avonds in bed<br />
In de vakantie<br />
Tijdens de bus- of treinreis<br />
In het weekend<br />
Anders, namelijk ….<br />
13. Hoeveel boeken lees je ongeveer per maand in je<br />
vrije tijd …<br />
Kopen of lenen van boeken<br />
Hier stellen we vragen over of je wel eens lees-boeken<br />
koopt of leent. Onder leesboeken verstaan we boeken<br />
met een verhaal.<br />
14. Vind je het fijn om zelf boeken te hebben<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
15. Ben je afgelopen jaar in een boekhandel<br />
geweest<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
16. Heb je daar afgelopen jaar een boek gekocht<br />
Ja Nee<br />
17. Heb je afgelopen jaar ergens anders dan in een<br />
boekwinkel een boek gekocht<br />
Ja Nee<br />
14 14
18. Zo ja, waar (meer antwoorden zijn mogelijk)<br />
In een supermarkt<br />
In een cd-zaak<br />
Via internet<br />
Via school<br />
Nee, ik heb geen boek gekocht<br />
Anders, namelijk ….<br />
19. Wat vind je van de prijs van een boek, vergeleken<br />
met bijvoorbeeld een cd of dvd<br />
Duur<br />
Ongeveer hetzelfde<br />
Goedkoop<br />
20. Ben je afgelopen jaar in een bibliotheek geweest<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
21. Ben je zelf lid van de bibliotheek<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
22. De bibliotheekpas is vaak gratis voor jongeren<br />
onder de 18 jaar.<br />
Ja, dat klopt<br />
Nee, dat klopt niet<br />
Weet ik niet<br />
23. Vind je het leuk om een boek cadeau te krijgen,<br />
bijvoorbeeld voor je verjaardag<br />
Ja Nee Weet ik niet<br />
<strong>Lezen</strong> voor school<br />
De volgende vragen gaan over lezen voor school. Het<br />
gaat hier weer over leesboeken en dus geen studieboeken.<br />
24. Hoeveel boeken lees je ongeveer per maand voor<br />
school …<br />
25. Door verplicht lezen voor school, lees ik zelf<br />
thuis...<br />
Meer<br />
Minder<br />
Evenveel<br />
26. Leg uit waarom …<br />
27. Stelling: Voor school lees ik andere boeken dan ik<br />
thuis lees.<br />
Eens<br />
Geen mening<br />
Oneens<br />
28. Stelling: Voorgelezen worden in de klas is leuk.<br />
Eens<br />
Geen mening<br />
Oneens<br />
Nog wat algemene vragen over lezen<br />
Deze vragen gaan over lezen in het algemeen.<br />
29. Heb je gehoord van: (meer antwoorden mogelijk)<br />
Boekenweek<br />
Kinderboekenweek<br />
Nationale voorleeswedstrijd<br />
Jonge jury<br />
Kinderjury<br />
Maand van het spannende boek<br />
Niets komt me bekend voor<br />
30. Stelling: Het is belangrijk dat er een boekenweek<br />
komt voor jongeren tussen de 12 en 21 jaar.<br />
Eens<br />
Geen mening<br />
Oneens<br />
31. Worden er bij jou thuis boeken gelezen<br />
Ja Nee<br />
32. <strong>Lezen</strong> jouw vrienden boeken<br />
Ja Nee<br />
33. Vind je dat je een boek altijd moet uitlezen<br />
Ja Nee<br />
34. Wie maakt jou enthousiast om te lezen (meer<br />
antwoorden zijn mogelijk)<br />
Vrienden of vriendinnen<br />
Andere jongeren<br />
Ouders<br />
Docenten<br />
Medewerker van de bibliotheek of mediatheek<br />
(bibliothecaris of mediathecaris)<br />
Bekende Nederlandse schrijver<br />
35. Wat maakt jou enthousiast om te lezen (meer<br />
antwoorden zijn mogelijk)<br />
Een boekbespreking van andere leerlingen<br />
Gratis biebpas<br />
Boekenbon<br />
Boekverfilming<br />
Schrijversfestival<br />
Websites<br />
Anders, namelijk …<br />
36. Wat is jouw gouden tip om jongeren enthousiast<br />
te maken voor lezen …<br />
Als je wilt meeloten voor een boekenbon of een<br />
cadeaubon, vul dan je naam en adresgegevens in.<br />
Naam: …<br />
Adres en huisnummer: …<br />
Postcode en woonplaats: …<br />
E-mail adres: …<br />
15 15
Nationale Jeugdraad<br />
Maliebaan 127<br />
3581 CK Utrecht<br />
tel. 030-2303575<br />
fax. 030-2303585<br />
info@jeugdraad.nl<br />
www.jeugdraad.nl<br />
<strong>Stichting</strong> <strong>Lezen</strong><br />
Oxford House<br />
Nieuwezijds Voorburgwal 328 G<br />
1012 RW Amsterdam<br />
tel (00 31) 020. 623 05 66<br />
fax(00 31) 020. 624 00 39<br />
info@lezen.nl<br />
www.lezen.nl<br />
Het Jeugdraadpanel wordt mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).<br />
16<br />
Colofon<br />
© Nationale Jeugdraad, september 2006<br />
Met dank aan alle jongeren van het Jeugdraadpanel<br />
en de docenten die hebben meegeholpen.<br />
Tekst: Sheila Rebel<br />
Foto’s: Frans Hollander (ROC Midden Nederland)<br />
Vormgeving: Ontwerpbureau Suggestie & illusie