Het ongeval te Langerak op 18 september 1 - NBDC

Bijlage 8
Analyse van de leerstof voor de
brandweer en de evaluatie van
de enquête over parate kennis
bij de brandweer omtrent het
gevaar van stof- en
koolmonoxyde-explosie
1 Algemeen
De onderwerpen stofexplosie en koolmonoxydeexplosie
met betrekking tot het repressieve
optreden worden tot het niveau officier behandeld
in de leerstof voor brandwacht en voor
onderbrandmeester.
Bij de opleiding tot brandweerofficier wordt ten
aanzien van deze onderwerpen als basis gebruik
gemaakt van de leerstof onderbrandmeester en
wordt daarop voortgebouwd in de leerstof
'Regionaal officier ongevalsbestrijding gevaarlijke
stoffen' (ROGS). Laatstgenoemde leerstof is voor
wat de keuze van te behandelen onderwerpen
afgestemd op de zogenaamde vervoer-srisico's.
Stofexplosies worden hierin alleen genoemd bij de
behandeling van de fysisch-chemische aspecten
van explosies.
In de leerstof brandpreventie worden de
onderwerpen niet inhoudelijk behandeld.
2 Stofexplosie in relatie tot het repressieve
optreden
Het fenomeen stofexplosie wordt zeer theoretisch
benaderd, óók op het niveau brandwacht.
Een praktische vuistregel voor het onderkennen
van explosiegevaar wordt pas bij
onderbrandmeester gegeven.
Deze luidt: Zolang men door de stofwolk heen kan
kijken, ligt de concentratie stof beneden de
onderste explosiegrens. Deze vuistregel geeft
echter geen veilige grenswaarde, zelfs niet bij een
homogene stofwolk. Of een stofwolk als
ondoorzichtig wordt ervaren is namelijk sterk
afhankelijk van de afmetingen van de ruimte,
waarin deze zich bevindt.
Het gevaar van plaatselijke verdichtingen in de
wolk, die zich bulten het directe gezichtsveld
kunnen bevinden en waarin een explosie kan
starten, blijft buiten beeld.
De belangrijkste gevaren bij de repressieve inzet
worden niet of nauwelijks behandeld. Deze zijn:
• stoffige ruimten met een vuur- of smeulhaard,
waarin zich (nog) geen stof in de lucht bevindt,
maar waarbij door stoten, trillen en een
veelheid van andere oorzaken plotseling een
stofwolk kan worden gevormd die explodeert,
• het gevaar van secundaire explosies,
• verborgen ontstekingsbronnen zoals
smeulbranden en branden in installaties en
• stofexplosies door het vallen van voorwerpen
in stofhopen of, bij stofhopen in de open lucht,
vuurbollen door dezelfde oorzaak.
De behandeling van de wijze van optreden is
hiervan een afspiegeling. Het blijft bij enkele
facetten, met name het niet gebruiken van harde
blusstralen. Een algemene aanpak voor het
optreden bij brand in stofexplosiegevoelige
objecten ontbreekt.
Ook worden praktijkvoorbeelden van branden met
stofexplosies, waarmee de theorie naar de praktijk
kan worden vertaald, gemist. Deze zijn in de
buitenlandse literatuur voldoende voorhanden.
Overigens is ook bij andere onderwerpen het
ontbreken van casuïstiek in de leerstof opgevallen.
Het is niet te verwachten dat de vertaling van
theorie naar praktijk bij de praktijkoefeningen in de
opleiding voor leidinggevenden zal plaatsvinden.
Bij die oefeningen ligt het accent bij de
systematiek en de taktiek van de inzet en niet
meer bij de technisch-inhoudelijke kant.
In het Engelse 'Manual of firemanship' worden bij
de algemene behandeling van explosies al meer
praktische aanwijzingen voor het optreden bij
gevaar van stofexplosie gegeven dan in de gehele
Nederlandse leerstof.
Opmerking:
Opvallend is de onevenwichtigheid in de diepgang,
57