Titel project Kassenklas Projectnummer IA05058 Contactpersoon ...

Titel project
Projectnummer
Contactpersoon
Begin- en einddatum van het
project
Kassenklas
IA05058
Dhr. Gerard Oud
01-09-2006 tot 01-09-2009
A. Uitgangspunten voor project
1. Beschrijf kort de aanleiding of het probleem dat het project beoogt op te lossen, spits dit toe
op de regio / sector en betrokken opleidingen
Beschrijf het probleem dat het project beoogt op te lossen, de situatie wordt verbeterd in
termen van regio / sector en betrokken opleidingen
In Noord-Holland-Noord is de vraag naar breed inzetbaar, flexibel en goed gekwalificeerd
personeel in de agribusiness en met name de glastuinbouw groot. De bestaande
glastuinbouwgebieden in Heerhugowaard en Wervershoof staan voor grote uitbreidingsslagen
en de vraag naar personeel zal met de totstandkoming van Agriport in de Wieringermeer zeer
sterk gaan groeien. Er zal ruim 500 hectare glastuinbouw worden gerealiseerd in dit gebied.
De vraag naar werknemers in het lagere, midden en hogere kader binnen de glastuinbouw
verhoudt zich als 80-15-5 en de meest voorzichtige behoefteraming komt uit op 2900
(nieuwe) fulltime arbeidsplaatsen. Het profiel van de nieuwe werknemer in de glastuinbouw
zoals dat voorzien wordt, sluit absoluut niet aan op de huidige uitstroom uit het onderwijs.
De glastuinbouw is een van de meest innovatieve bedrijfstakken in Nederland (met een omzet
gelijk aan die van Schiphol) waar wordt geëxcelleerd in ontwikkeling en toepassing van
duurzame energietechnologie, klimaatbeheersingtechnieken voor de kassen en in veredeling
en productiviteit van de teeltechnieken. Tegelijkertijd is het imago rond werken in de
glastuinbouw slecht, kennis over beroepsperspectief vrijwel afwezig en een specifieke leerlijn
terzake wordt niet aangeboden. Initiatieven om de personele instroom te verbreden vanuit
CWI en UWV bestanden leveren telkens relatief weinig op. Reden te meer om structureel te
werken aan het vergroten van de instroom vanuit het onderwijs.
De concrete problemen die het project ‘Kassenklas’ beoogt op te lossen zijn:
1. De doorstroom van leerlingen VMBO Groen naar MBO Groen naar HBO Groen loopt
sterk terug, evenals de uitstroom vanuit VMBO, MBO en HBO naar de agribusiness en
meer specifiek naar de glastuinbouw. Er zijn nieuwe perspectieven nodig om deze
trend te keren.
2. Het tekort aan breed inzetbaar, zelfstandig werkend personeel groeit en dat tekort
vormt een steeds grotere belemmering voor de innovatieslagkracht en groei van de
agribusiness en glastuinbouw; Door de komst van Agriport zal de vraag naar personeel
zeer sterk toenemen.
3. In de glastuinbouw zijn de technologische ontwikkelingen van de laatste paar jaren van
dien aard, dat aan het personeel dat hierin werkzaam is nieuwe eisen wordt gesteld.
Zij moeten in staat zijn om algemene productkennis (planten, bloemen etc) te
combineren met kennis van specifieke klimaatbeheersingtechnieken die in de kassen
worden toegepast evenals de voedingstechnieken voor specifieke planten en bloemen.
Daarnaast wordt een groeiende kennis van mechanica en logistiek vereist voor het
oogsten en transporteren van de produkten. Deze ontwikkelingen vereisen personeel
dat zeer doelgericht opgeleid is zodat zij breed inzetbaar zijn.
1

4. Middenkader en hoger kader in de groene sector maar specifiek in de glastuinbouw
dient adequaat ontwikkelde ondernemerschapvaardigheden te bezitten.
5. Om de uitstroom (kwantiteit) te vergroten en de inzetbaarheid (kwaliteit) te versterken
dienen groene onderwijsinstellingen nauw samen te werken met ondernemers uit de
agribusiness en meer specifiek de glastuinbouw. Alleen zo kunnen aansprekende
groene leerlijnen ontwikkeld worden waarin studenten de kennis en vaardigheden
worden aangeleerd die optimaal aansluiten bij de huidige eisen in de glastuinbouw.
2. Beschrijf de doelen in termen van beoogde effecten en resultaten, d.w.z. specifiek, meetbaar,
realistisch en tijdgebonden.
Beschrijf de doelen / het doel van het project
In het project ‘Kassenklas’ worden de onderstaande concrete effecten en resultaten beoogd:
1. Ontwikkeling Groene Doorlopende Leerlijn, Groene Stagebureau en Groene
Samenwerking:
Tussen 2006 en 2008 zullen ondernemers, groene onderwijsinstituten en agrarische
kenniscentra gezamenlijk de nieuwe leerconcepten onderzoeken, testen en ontwikkelen om
in deze state-of-the-art omgeving studenten maximaal te motiveren en op te leiden in de
nieuwe kas- en teelttechnieken, teeltproducten en combinaties hiervan. Ook zullen de
partners zich inzetten om groene stageplaatsen te realiseren. Al deze inspanningen zullen
resulteren in:
a. De Groene Doorlopende Leerlijn Glastuinbouw. De Groene Leerlijn Glastuinbouw is
doorlopend omdat deze start op de Praktijkschool en doorloopt via VMBO en MBO
naar het HBO. Leerlijn en portfolio zullen digitaal worden vastgelegd en zodanig
vormgegeven en van toelichtingen voorzien dat deze ook in andere relevante
onderwijsinstellingen kunnen worden geïmplementeerd;
b. Het Groene Stagebureau. Dit is het stagebureau en kenniscentrum dat een
sturende en bemiddelende rol heeft tussen studenten die stageplaatsen zoeken en
groene ondernemingen die stagiaires willen plaatsen. Dit bureau is ondergebracht
in de kas (dus niet binnen de scholen) en de leerwerkmeesters hebben hierin een
actieve rol. Doel van dit stagebureau is het snel en adequaat matchen van vraag en
aanbod in de glastuinbouw. Daarnaast ontwikkelt het stagebureau ook activiteiten
die instroom- en doorstroomversterkend zijn zoals excursies, bijeenkomsten,
gastlessen wervingfilms etc.
c. De Groene Samenwerking: de samenwerking zal niet alleen actief, doelgericht en
gemotiveerd zijn, maar zal ook vastgelegd worden in
samenwerkingsovereenkomsten. De Groene Samenwerking bestaat uit organisaties
vanuit 1) het onderwijs 2) het onderzoeksveld en 3) het bedrijfsleven
2. Bouw opleidingskas
In de projectperiode wordt een opleidingskas gebouwd. Deze opleidingskas is integraal
onderdeel van een nieuwe glastuinbouwonderneming, waarin de ondernemer zijn bedrijf
exploiteert in een kas met een gesloten energiesysteem. In een dergelijke kas zijn de
warmte-uitstoot, de emissie van CO2 en het energieverbruik tot een absoluut minimum
beperkt. Verwacht wordt dat gesloten kassystemen de enige systemen zijn die in de nabije
toekomst nog gebouwd zullen worden omdat dit de enige kassystemen zijn die een
kosteneffectieve exploitatie mogelijk maken. In deze kassystemen wordt dan ook volgens
de modernste inzichten en technieken geteeld. Door het opnemen van een opleidingskas in
deze onderneming wordt het mogelijk om studenten op te leiden in de nieuwste
2

toekomstvaste teelttechnieken zodat zij optimaal voorbereid worden op hun toekomstige
loopbaan in de glastuinbouw.
Tegelijkertijd leren de studenten wat ondernemerschap inhoudt doordat de opleidingskas
integraal is ondergebracht in de glastuinbouwonderneming. De opleidingskas en de
onderneming zijn gelegen naast de Proeftuin Zwaagdijk. In 2009 is het regionale
kenniscentrum Glastuinbouw geactiveerd die een perspectiefrijke Groene Leerlijn
exploiteert en verspreidt.
3. Versterking en verbreding van instroom, uitstroom en doorstroom
In 2006 en 2007 wordt de leerlijn voorbereid en de modules ontwikkeld. In 2007 en 2008
zal de leerlijn in de praktijk worden getoetst en gevalideerd. In 2009 zal de leerlijn verder
worden verdiept, verbreed en vastgelegd. Om de versterking en verbreding verder vorm te
geven wordt ook ingezet op de regionale arbeidsmarkt (NHN) om instroom te realiseren.
De EVC’s van de zij-instromers zullen hierin een rol spelen. Kassenklas zal dan ook worden
ingezet als scholing en reintegratieinstrument voor werkzoekenden in de regio NHN.
De samenstelling en het aantal deelnemers worden alsvolgt geprognosticeerd:
JAAR
Praktijk
school
Deelname aan Kassenklas in aantal leerlingen per jaar
VMBO Groen
MBO Groen
MBO
Techniek
HBO
TOTAAL
2007 6 10 10 2 2 30
2008 10 20 20 6 4 60
2009 14 24 24 10 8 80
totaal 30 54 54 18 14 170
% 18 % 32 % 32 % 11 % 7 % 100%
Uiteraard gaat het in deze tabel niet om exacte aantallen. De huidige instroom en
doorstroom van leerlingen tussen de kolommen zal in kaart worden gebracht. Uitgegaan
wordt van een substantiële groei van deze doorstroom.
De Groene Doorlopende Leerlijn Glastuinbouw kent naast de groene modules ook een
belangrijke techniekmodule. Het gaat dan om praktijklessen in de nieuwste
kastechnologieën (klimaatbeheersing, voedingssystemen) en distributie en logistieke
systemen volgen en toepassen. Tenslotte zal op MBO en HBO niveau ook kunnen worden
ingezet op ondernemerschapsvaardigheden.
4. Oplevering Eindrapport Kassenklas
Het opleveren van het eindrapport Kassenklas, waarin de Groene Doorlopende Leerlijn is
beschreven, waarin het Groene Stagebureau is beschreven en waarin het Groene
Samenwerkingsverband is beschreven. Ook is in dit eindrapport de evaluatie van het
project opgenomen en zal een vervolgaanpak worden opgenomen.
3

3. Thema’s van het project
Het project is gericht op versterking van de relatie onderwijs – bedrijfsleven: Ja Nee
vergroting van de externe gerichtheid van het beroepsonderwijs en de oriëntatie van
het beroepsonderwijs op de vraagzijde, in het bijzonder het bedrijfsleven
bevordering van de leerloopbaan van de leerling/student en de doorstroom in het
beroepsonderwijs
verhoging van de professionaliteit van degene die het beroepsonderwijs heeft
afgerond
Innovatie van de pedagogiek en didactiek van het beroepsonderwijs
Ja
Ja
Ja
Ja
4. Beschrijf de samenstelling, inhoudelijke inbreng en expertise van het samenwerkingsverband
Naam partner
samenwerkingsverband
Clusius College MBO Groen
Omschrijving inhoudelijke inbreng Omschrijving deskundigheid
• Lead-partner project
• Projectcoordinatie
• Aanleveren van
projectdeelnemers
• Invullen functie
leerwerkmeester
• Inbrengen expertise t.b.v.
ontwikkelen leerlijn
Clusius kent een MBO
vestiging in Alkmaar en in
Hoorn. De vestiging in Hoorn
participeert actief binnen
Kassenklas. In Hoorn worden
de onderstaande opleidingen
aangeboden:
• Gemechaniseerd
Loonwerk
• Groene Ruimte
• Groentechnisch
medewerker Recreatie
• Plantenteelt
Vanuit deze opleidingen kan
actief worden ingezet in het
project.
Clusius College VMBO Groen
• Aanleveren van
projectdeelnemers
• Invullen functie
leerwerkmeester
• Inbrengen expertise t.b.v.
ontwikkelen leerlijn
Op de VMBO-groenscholen in
Stede Broec en Hoorn
worden naast de ‘reguliere’
vakrichtingen de
onderstaande bijzondere
vakrichtingen gegeven:
• Bloem (schikken)
• Groen (voorziening)
• Plant (enteelt)
• Dier (enhouderij)
• Voeding (VAP)
Op de VMBO scholen wordt
steeds meer aandacht
gegeven aan duale trajecten,
leerwerkplaatsen en
praktijkstages. Kassenklas
kan als leerwerkplaats een
4

elangrijke katalysator
vormen voor een
doorlopende leerlijn
glastuinbouw.
Praktijkonderwijs West
Friesland
• Aanleveren van
projectdeelnemers
• Invullen functie
leerwerkmeester
• Inbrengen expertise t.b.v.
ontwikkelen leerlijn
De Praktijkschool is een snel
groeiende onderwijsinstelling
(nu al bijna 500 leerlingen)
De Praktijkschool West-
Friesland is gevestigd in
Hoorn en (recent) Stede
Broec. Naast de nieuwe
vestiging in Stede Broec is
een kasruimte gesitueerd.
Deze kas zal als
voorliggende voorziening
worden ingezet in de leerlijn
glastuinbouw. De opzet van
deze doorlopende leerlijn
biedt perspectief voor een
deel van de populatie van de
Praktijkschool.
ROC Horizon College
• Aanleveren van stagiaires
• Invullen functie
praktijkbegeleider
• Inbrengen expertise t.b.v.
ontwikkelen leerlijn
Het ROC Horizon College
heeft vestigingen in
Alkmaar, Heerhugowaard en
Hoorn. De sector Techniek
participeert actief binnen
Kassenklas. In de sector
Techniek worden de
onderstaande opleidingen
aangeboden:
• Installatietechniek
• Elektrotechniek
• Werktuigbouwkunde
• Voertuigentechniek
• Bouw, interieur en
infratechniek
Vanuit deze opleidingen
wordt ingezet in het project.
Hogeschool INHOLLAND
Alkmaar
Proeftuin Zwaagdijk
• Aanleveren van stagiaires
• Invullen functie
praktijkbegeleider
• Inbrengen expertise t.b.v.
ontwikkelen leerlijn
• Inbrengen expertise t.b.v.
opzet en uitbouw leerlijn
INHOLLAND Alkmaar is in
2004 gestart met de
opleiding Bedrijfskunde en
Agribusiness. Vanuit deze
leerlijn worden studenten
aangeleverd die het project
Kassenklas verder
doorontwikkelen.
INHOLLAND Delft exploiteert
het Kenniscentrum
Glastuinbouw. De kennis die
daar aanwezig is, is
beschikbaar voor
Kassenklas.
Proeftuin Zwaagdijk is de
professionele organisatie
5

Van Diemen BV
Boukens Installatietechniek
• Inbrengen netwerk bedrijven
• Uitrol naar relevante actoren
• Inbrengen expertise t.b.v.
bouw en exploitatie kas
• Inbrengen netwerk bedrijven
• Inbrengen expertise t.b.v.
exploitatie kas
• Inbrengen netwerk bedrijven
voor praktijkgericht
onderzoek. Het is de partner
van de innovatieve
voorhoede en wil zo goede
ontwikkelingen stimuleren in
de tuinbouw en de
akkerbouw. Het bedrijf ligt in
een belangrijk teeltgebied
voor bloembollen en
vollegrondsgroente. Vooral
met onderzoek in tulpen,
lelies, gladiolen, irissen,
koolgewassen, witlof, sla en
peen heeft Proeftuin
Zwaagdijk een rijke ervaring
en naam opgebouwd. Er
werken 25 mensen bij het
bedrijf. De Proeftuin heeft de
volgende
onderzoeksfaciliteiten:
• 18 ha grond (een deel
biologisch),
• 3500 m2 glas,
• 18 bewaarcellen en
• 4 moderne witlofcellen.
Van Diemen BV is gevestigd
in De Kwakel en is de een
van de grotere en meest
innovatieve kassenbouwer in
Nederland. Van Diemen
bouwt de “state-of-the-art”
breedkapper in het Grootslag
waar een ondernemer
vervolgens een bedrijf gaat
exploiteren waar de
Kassenklas onderdeel van
vormt. De nieuw te bouwen
onderneming zal minimaal
15.000 m2 beslaan. Hiervan
is 10% bestemd voor de
feitelijke opleidingskas.
Boukens Installatietechniek
is gevestigd in Enkhuizen.
Het bedrijf heeft een zeer
brede ervaring opgebouwd in
de techniek van
klimaatbeheersing o.a.
binnen de kas. Deze kennis
vormt een essentieel
onderdeel van de
doorlopende leerweg die
Kassenklas beoogt.
Kenniscentrum Aequor
• Inbrengen expertise t.b.v.
opzet en uitbouw leerlijn
• Inbrengen netwerk bedrijven
• Uitrol naar relevante actoren
Het kenniscentrum Aequor is
gehuisvest in Ede en is het
kenniscentrum voor de
bloemenbranche, de groene
6

Rabobank Westfriesland-Oost
• Inbrengen expertise t.b.v.
ontwikkelen leerlijn
• Inbrengen netwerk bedrijven
• Begeleiden financieel
construct van Kassenklas
ruime, de plantenteelt, de
veehouderij, de
voedingsindustrie en de
dierverzorging in Nederland.
AEQUOR ontwikkelt samen
met de bedrijven en de
onderwijsinstellingen een
nieuwe kwalificatiestructuur
(meer gericht op
competenties)
De doorlopende leerlijn
glastuinbouw kan hier
onderdeel van worden.
De RABO WFO groep
participeert in Kassenklas.
De RABO heeft belang bij het
welslagen van de
grootschalige
glastuinbouwontwikkelingen
in het gebied. Kassenklas
leidt tot een doorlopende
leerweg die uiteindelijk een
breed reservoir van
adequaat personeel
aanlevert. Dat is een
essentieel onderdeel voor
een gezonde bedrijfsvoering.
De RABO vestiging op het
bedrijventerrein van WFO
neemt deel aan de
bedrijvengroep van
Kassenklas.
Ontwikkelingsbedrijf Noord-
Holland Noord io
• Inbrengen expertise t.b.v.
ontwikkelen leerlijn
• Netwerk bedrijven
ONTW MIJ NHN is een
samenwerkingsverband
tussen overheden en
belangenorganisaties die de
economische groei binnen de
regio’s Noord-Kennemerland
en West-Friesland stimuleert
en die de realisatie van 7500
extra banen in deze regio’s
nastreeft in 2007.
ONTW MIJ NHN ondersteunt
het project Kassenklas door
een financiële injectie en zal
desgewenst ook actief
deelnemen in de regiegroep.
In een latere fase zal de
ontwikkelingsmij ook
expertise inbrengen in de
verbreding van het
instrument kassenklas naar
reïntegratie en
om/opscholing
7

5. Beschrijf de innovatie in het project
Beschrijf de innovatie in het project:
De vernieuwende onderdelen van het project zijn:
o
o
o
o
o
De voorgenomen intensieve Groene Samenwerking van groene partners uit het
regionale onderwijs, regionale onderzoeksinstituten en regionale bedrijfsleven;
Een volledig ingericht beroepskolomoverstijgend Groen Stagebureau
Glastuinbouw dat als matchpoint en kenniscentrum fungeert tussen
groenbedrijven en leerlingen van de Praktijkschool tot en met HBO Groen Dit
stagebureau zal actief stageplaatsen en leerplaatsen verwerven, studenten
matchen en ondernemers voorzien van stagiaires. Op deze manier zal voortijdige
en ondergekwalificeerde schooluitval bestreden worden.
Een Groene Doorlopende Leerlijn Glastuinbouw die in nauwe samenwerking met
de onderzoeksinstituten en het bedrijfsleven wordt ontwikkeld en aangeboden;
Een Groene Doorlopende Leerlijn die onder volledige verantwoordelijkheid van het
onderwijs integraal is ondergebracht in een reguliere glastuinbouwonderneming
die op haar beurt weer fysiek is gelokaliseerd naast het onderzoeksinstituut
Proeftuin Zwaagdijk;
De gecombineerde aanpak van de Doorlopende Groene Leerlijn en het aanleren
van ondernemerschapvaardigheden inclusief mentoring en coaching binnen een
reguliere glastuinbouwonderneming;
- Het project heeft een experimenteel karakter met een sterke research and development
component. Er zal onderzocht en getoetst worden:
o
o
o
o
o
of en hoe het mogelijk is om dergelijke onderwijsvernieuwing te ontwikkelen in
het voorgenomen samenwerkingsverband van onderwijs, onderzoek en
bedrijfsleven.;
of en hoe het daadwerkelijk mogelijk is om leeromgeving zowel fysiek in een
reguliere glastuinbouwonderneming onder te brengen als deze volledig te laten
beheren door de onderwijsinstituten in het domein van de onderneming en
Proeftuin Zwaagdijk;
of en hoe een goed aansluitende Doorlopende Groene Leerlijn Glastuinbouw te
ontwikkelen die integraal is opgebouwd en volledig aansluit over alle
onderwijskolommen heen;
of en hoe de Doorlopende Groene Leerlijn Glastuinbouw ontwikkeld en
aangeboden kan worden in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en
onderzoeksbedrijf;
of en hoe groene ondernemerschapvaardigheden aangeleerd kunnen worden
binnen de leeromgeving en in samenwerking met de ondernemer met behulp van
mentoring en coaching.
Het project wordt in cofinanciering ontwikkeld. 60% van de kosten wordt door het
samenwerkingsverband ingebracht. Deze cofinanciering is deels in geld, deels in
gekapitaliseerde uren en deels in faciliteiten (investering).
De resultaten zullen geëvalueerd en gevalideerd worden. Op basis hiervan zal de
Doorlopende Groene Leerlijn Glastuinbouw vastgelegd worden, zal het Groene Stagebureau
beschreven worden en zullen de voorwaarden voor succesvolle regionale en sectorale
Groene Samenwerking beschreven worden. De projectpartners zullen de resultaten
opnemen in hun staand beleid en in hun reguliere activiteiten. Daarnaast zullen al deze
genoemde resultaten in het publieke domein aangeboden worden.
8

Overzicht van vernieuwingsprojecten binnen het samenwerkingsverband
Naam partner Naam project Korte omschrijving
AOC Clusius College
ESF-EQUAL project “Groen
Ondernemerschap”
Het project richt zich op:
1) het verhogen van aantal
potentiële ondernemers in de groene
sector door het structureel
onderbrengen van
ondernemersvaardigheden in de
groene leerlijn voor MBO en oud-
MBO studenten Groen.
2). het versterken van de
capaciteiten van de huidige groene
ondernemers èn verbeteren van de
slagingskansen voor (door)starters
door het aanbieden van leermodules
groen ondernemerschap en door het
gericht ondersteunen via een
ondernemersdesk groen
ondernemerschap
3) het vergroten van het potentieel
aan middenkader in de groene sector
door het aanleren van
ondernemersvaardigheden aan de
(oud) MBO studenten Groen en
huidig middenkader
4) het verdiepen van de
samenwerking tussen
onderwijsinstelling, de
ondernemersorganisaties en de
regionale en provinciale overheid
binnen de groene sector.
AOC Clusius College BIO-PRESENT
BIO-PRESENT heeft de ambitie om
de huidige keten van ontwikkeling,
teelt, productie en vermarkting van
de regionale biologische land- en
tuinbouw te versterken Het gaat dan
om:
- vergroten van bekendheid
- versterking van het imago
- verbetering van de
bedrijfsvoering
- stroomlijnen en verbreden
van de vermarkting van bioproducten
9

AOC Clusius College BIO-FUTURE
AOC Clusius College Greenfinger
(inmiddels afgerond)
BIO-FUTURE is gericht op het
versterken van de samenwerking
tussen de groene opleider en de
biologische veeteelt, land en
tuinbouw. Het gaat dan om:
- het versterken en verdiepen
van de samenwerking tussen
de bio bedrijven
- het verbeteren van het imago
en verbreden van de instroom
- analyseren en verbeteren van
de vermarkting van de bio
producten
- ontwikkelen van BIO Leerlijn
en BIO Matchingpoint
Doel van het project was
gecertificeerde lesmodules te
ontwikkelen voor agrarische
ondernemerschapsvaardigheden, te
weten: 1) een deelkwalificatie
ondernemerschap (waarin een deel
van de KS2000 kwalificatiestructuur
wordt ingebouwd) 2) een module en
leermiddelen gericht op het
verwerven van
ondernemersvaardigheden
ROC Horizon
College
INHOLLAND
Innovatie Arrangement MTS +
ESF-EQUAL project:
“Ondernemen INHOLLAND”
MTS+ ontwikkelt CLIB’s in een
samenwerkingsproject met scholen
en bedrijven. Het project is gericht
op vernieuwing van het lesaanbod in
nauwe samenwerking met het
afnemend bedrijfsleven.
Het project wil ondernemerschap
stimuleren door het aanbieden van
een toegepast onderwijscurriculum
voor hoger onderwijsstudenten,
waarin school samen met
ondernemers gezamenlijk
theoretische en praktisch onderwijs
geeft. Naast het stimuleren van de
bewustwording bij de studenten op
het gebied van ondernemerschap
worden ze daadwerkelijk opgeleid tot
ondernemer. Tijdens en na het
volgen van deze studie worden de
studenten ondersteund in het
daadwerkelijk opzetten van een
onderneming.
10

INHOLLAND
ESF-EQUAL project:
“Women@Work in Action”
Het project is gericht op het opzetten
van een
vrouwenontwikkelingsnetwerk
gericht op het ondersteunen van
vrouwen die zelf een bedrijf willen
beginnen.
INHOLLAND
Kenniscentrum Glastuinbouw
INHOLLAND Delft exploiteert het
Kenniscentrum Glastuinbouw. Deze
kennis wordt ingebracht en
doorontwikkeld in het project.
Van Diemen BV
R & D Projecten
Kas van de 21 ste eeuw
Van Diemen BV is een van de grotere
en meest innovatieve ontwikkelaars
van kassen en kassystemen. Om
deze vooraanstaande positie te
behouden initieert zij constant
innovatieve projecten. Voorbeelden
zijn de CROPSS kassen en de
gesloten kas, de Kas van de 21 ste
eeuw
Praktijkschool
Westfriesland
Project prototype Kassenklas
Op het terrein van de nieuwe
Praktijkschool Westfriesland te Stede
Broec ontwikkelt van Diemen bv een
prototype van “de kas van de
toekomst” .
De kas heeft een omvang van 16 bij
16 (=256m²) In dit project worden
samen met TNO en de Hogeschool
Wageningen proeven gedaan t.a.v.
klimaatbeheersing meerlagenteelt
etc. De kas (CROPPS 04) is de
voorloper van de kas die in het kader
van dit project op het terrein van de
proeftuin te Zwaag wordt
gerealiseerd.
De Praktijkschool Westfriesland
levert de infrastructuur en de
randvoorwaarden t.b.v. de kas.
Na beëindiging van de onderzoek- en
testperiode (medio 2007) wordt de
kas overgedragen aan de
Praktijkschool Westfriesland.
11

Proeftuin Zwaagdijk BIOTEL
Proeftuin Zwaagdijk is onderdeel van
de innovatieve voorhoede in
Nederland op het gebied van
vernieuwingen in teelt- en
gewastechnieken in de tuinbouw en
de akkerbouw. Hiertoe doet zij
voortdurend onderzoek.
Een van de onderzoeksgebieden
betreft biologische land- en
tuinbouw.
De proeftuin heeft het project
BIOTEL op dit moment in
ontwikkeling. In dit project worden
bio-proefvelden ontwikkeld samen
met AOC Clusius College als
kenniscentrum.
12

Heeft het samenwerkingsverband zich georiënteerd op vergelijkbare
innovatieve projecten
Zo ja, omschrijf de wijze van oriëntatie, de resultaten van de oriëntatie, hoe gebruik is
gemaakt van deze resultaten en waarin het eigen project onderscheidend is.
De partners in het samenwerkingsverband hebben zich georiënteerd op vergelijkbare
innovatieve projecten, met name waar het de voorgenomen vernieuwende aspecten van het
samenwerkingsverband betrof. Deze vernieuwende aspecten zijn:
• Integrale aandacht in de leerlijn voor algemene plant- en teelttechnieken
gecombineerd met specifieke kennis over de nieuwste kastechnologieën (bijvoorbeeld
Gesloten Kassystemen) en de nieuwste teelttechnieken (voeding, verwarming, oogst
en distributie).
• Het creëren van een Doorlopende Groene Leerlijn middels het slechten van muren
tussen Praktijkschool, VMBO, MBO en HBO
• Het creëren van een Groene Samenwerking middels een regionaal arrangement van
samenwerking en
• Het aanbieden van aansprekende onderwijsvormen en stages met behulp van een
Groen Stagebureau om daarmee het beroepsperspectief binnen m.n. de glastuinbouw
te versterken, de samenwerking tussen onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven.
Deze vernieuwingen kunnen gerealiseerd worden door
• het aangaan van een samenwerkingsverband tussen bedrijven en scholen
• het realiseren van docentensamenwerking van alle schoolniveaus
• het realiseren een volledig ingerichte schoolomgeving binnen een reguliere
glastuinbouwonderneming
• het realiseren van een activerend stagebureau
Op al deze aspecten hebben de partners zich georiënteerd:
• De scholingspartners hebben contact gezocht met De Rooi Pannen. De Rooi Pannen is
een verticale scholengemeenschap voor VMBO en MBO en is het centrum voor
ondernemersonderwijs in de regio. (NW-Brabant)
• Het AOC Clusius College en INHOLLAND voeren ESF-EQUAL projecten uit waarin
nieuwe methodieken worden ontwikkeld om (groene) ondernemerschapvaardigheden
aan te leren;
• INHOLLAND heeft oktober 2004 het Kenniscentrum Glastuinbouw in Zuid-Holland
opgericht zodat de glastuinbouw met hun vragen terecht op het gebied van
agribusiness, logistiek en ICT;
• Ook is gekeken naar de Hogeschool Larenstein. Deze Hogeschool heeft het groen
ondernemen als apart ingericht curriculum binnen de opleiding opgenomen;
• Van Diemen BV heeft de kasconcepten voor de 21 e eeuw onderzocht, met name de
Gesloten Kas dat als concept is ontwikkeld door Ecofys / Econcern.
De ervaringen die hiermee zijn opgedaan zijn verwerkt in het projectplan. Het projectplan
Kassenklas onderscheidt zich ten opzichte van de onderzochte projecten door het integrale
karakter. Op alle niveaus worden vernieuwingen aangebracht:
• èn een innovatief Groen Samenwerkingsverband
• èn een schoolomgeving bìnnen een reguliere glastuinbouwonderneming
• èn in een Kas van de 21 ste eeuw
• èn een Groene Doorlopende Leerlijn van Praktijkschool, VMBO, MBO en HBO
• èn een Groen Stagebureau ten behoeve van actief ondersteunde instroom,
doorstroom en uitstroom van studenten naar perspectiefrijk werk
Ja
Ja
Nee
13

Omschrijf hoe docenten en management bij de ontwikkeling van de innovatie zijn
betrokken.
De rol en inzet van docenten en management binnen het project is cruciaal. Docenten
zullen zorg moeten dragen voor het ontwikkelen en toepassen van nieuwe
onderwijsmethodieken waarin nauw samengewerkt wordt met de
glastuinbouwonderneming. Ook zijn zij verantwoordelijk voor het ontwikkelen van
Doorlopende Groene Leerlijn vanaf Praktijkschool via VMBO, MBO tot aan HBO waarin
leerlingen opgeleid worden in de nieuwste teelttechnieken en kastechnologieën en het
Groen Stagebureau. Op elk niveau van de leerlijn dient een set van samenhangende
modules gerealiseerd worden die leiden tot een diploma op elk niveau dat voldoet aan de
eisen van OC&W. Dat vraagt veel van de docenten en daarom zal gericht aandacht
besteed worden om zorg te dragen dat zij gemotiveerd zijn èn in staat zijn deze rol in te
vullen:
• Bij de start van het project zullen bijeenkomsten georganiseerd worden om het
project Kassenklas uit te dragen aan het docententeam;
• Er zullen presentaties en workshops georganiseerd worden waar docenten van alle
scholen aanwezig zullen zijn, zodat docenten van de Praktijkschool, VMBO, MBO
en HBO elkaar ontmoeten en leren kennen;
• De docenten zullen verlokt en verleid worden om toe te treden tot de
ontwikkelteams, en hun werkzaamheden daarin zullen ook in hun urenrooster
worden opgenomen;
• Een systeem van prestatiebeloning is in ontwikkeling;
• De docenten zullen aangesproken worden op hun professionaliteit.
Het management speelt een doorslaggevende rol om de voorwaarden te scheppen opdat
de docenten hun werk kunnen doen en uitgedaagd te worden om ‘state-of-the-art’
leerlijnen te ontwikkelen. Het management hiertoe zorg te dragen dat:
• de docenten van alle opleidingen nauw met elkaar kunnen samenwerken, om een
doorlopende leerlijn te realiseren
• de docenten nauw samenwerken met de glastuinbouwondernemer en andere
ondernemers om een leerlijn te ontwikkelen die nu en in de toekomst nauw
aansluit bij de eisen vanuit het bedrijfsleven
• het stagebureau op te zetten en te bemensen
Om bovenstaande te kunnen waarborgen zal het management zich richten op:
• de samenwerking tussen Praktijkschool, VMBO, MBO en HBO
• de samenwerking tussen scholen, glastuinbouwonderneming en Proeftuin. Hiertoe
zal zij zich richten op het ontwikkelen van het beheersconstruct om de
samenwerking vorm te geven en te beheersen
• de borging van de doorlopende leerlijnen van Praktijkschool, VMBO, MBO tot aan
HBO
• de borging van het Groene Stagebureau.
14

B. Operationaliseren van aanpak
6. Beschrijf de operationele activiteiten (desgewenst kunt u de samenhang tussen de
activiteiten in een schema weergeven)
Beschrijf de samenhang en planning van fasering, (operationele) activiteiten en mijlpalen in het
project (zoals de tussenrapportage).
Fasering:
Het project kent drie speerpunten:
1. De Groene Doorlopende Leerlijn
2. Het Groene Stagebureau
3. De Groene Samenwerking
Het project zal in drie fasen uitgevoerd worden.
Fase 1: plannen en veredelen, 6 maanden
In april 2006 wordt gestart met de eerste fase. In deze fase worden de voorbereidingen
getroffen om:
• voorlichting te geven om docenten te enthousiasmeren om mee te doen;
• teams samen te stellen van ontwikkelaars/docenten van Praktijkschool, VMBO Groen,
MBO Groen en Techniek en HBO vorm te geven aan de Groene Doorlopende Leerlijn en
het Groene Stagebureau;
• de Groene Samenwerking tussen scholingsinstituten, regionaal bedrijfsleven en de
glastuinbouwondernemer vorm te geven;
• Het projectplan, communicatieplan en evaluatieplan op te stellen.
Fase 2: vermeerderen en produceren, 24 maanden
In 2007 zal de tweede fase starten. In deze fase zal:
• Een gemeenschappelijke didactisch/pedagogische leerfilosofie geformuleerd worden;
• De Groene Doorlopende Leerlijn ontwikkeld worden en de leermodules samengesteld
worden;
• Het Groene Stagebureau ingericht wordt en de samenwerking met regionaal
bedrijfsleven vormgegeven worden;
• De Groene Samenwerking tussen de projectpartners van Onderwijs, Onderzoek en
Bedrijfsleven ingericht, geactiveerd en geformaliseerd worden;
• Pilots ingericht en uitgevoerd worden om het geheel te toetsten en te verbeteren.
Fase 3: oogsten en vermarkten, 6 maanden
In 2009 vindt naast de verbreding en verdieping van de Groene Doorlopende Leerlijn en het
Groene Stagebureau ook de vastlegging en verspreiding van de resultaten plaats. Deze zijn:
• De vastlegging en verspreiding van de Groene Doorlopende Leerlijn;
• De vastlegging en verspreiding van het Groene Stagebureau;
• De vastlegging en verspreiding van het samenwerkingsmodel voor de Groene
Samenwerking;
• Het organiseren van het eindseminar
• Het (laten) uitvoeren van de eindevaluatie
• Het opstellen van het Vervolgplan
In navolgende figuur wordt de samenhang tussen fasen, looptijd en mijlpalen weergegeven:
15

De samenhang tussen fasering, activiteiten en mijlpalen
Fase 1: Plannen en veredelen, 6 maanden
• Opbouw regiegroep & ontwikkelgroepen, enthousiasmeren van de medewerkers
• Opstellen projectplan, communicatieplan en evaluatieplan
• Opstellen AO/IC, projectadministratie, inhuren accountant, inhuren derden
Fase 2: Vermeerderen en produceren, 24 maanden
Groene Doorlopende Leerlijn Groene Stagebureau
• Analyse
• Analyse
• Pedagogisch didactische filosofie • Businessplan Groene
• Groene Modules per opleiding
Stagebureau Glastuinbouw
• Samenhangende Groene
Doorlopende Leerlijn
• Werving, selectie en begeleiding
van practica en stages
• Piloten, verbeteren en valideren • Piloten, verbeteren en valideren
• Vastleggen
• Vastleggen
Groene Samenwerking
• Analyse
• Samenwerkingsplan
• Rechtspersoon voor
beheersconstruct
• Piloten, verbeteren en valideren
• Vastleggen
Fase 3: Oogsten en afzetten, 6 maanden
• Vastleggen producten Groene Leerlijn, Groene Stagebureau en Groene samenwerking
• Eindseminars
• Vervolgplan en Eindevaluatie Groene Leerlijn, Groene Stagebureau en Groene samenwerking
Fase 1: Plannen en veredelen
Looptijd: 6 maanden,
(1 september 2006 – 1 maart 2007)
Mijlpalen:
• Ingerichte en operationele
projectorganisatie
Fase 2: Vermeerderen en
produceren
Looptijd: 24 maanden
(1 maart 2007 – 1 maart 2009)
Mijlpalen:
• Groene Doorlopende Leerlijn
• Groen Stagebureau
• Groene Samenwerking
Fase 3: Oogsten en vermarkten
Looptijd: 6 maanden
(1 maart 2009 – 1 september 2009)
Mijlpalen:
• Eindrapportages
• Eindseminar
• Eindevaluatie
• Vervolgplan
Activiteit 1: Opstellen projectplan, communicatieplan en
evaluatieplan
Activiteit 2: Instellen Regiegroep en Ontwikkelgroepen en
inhuren externen
Activiteit 3: Opstellen AO/IC, inrichten projectadministratie
Beheer & Communicatie activiteiten:
Projectmanagement, projectadministratie, seminar,
communicatie, tussenevaluatie, tussenrapportage
Activiteit 4: Ontwikkelen en testen Groene Doorlopende
Leerlijn
Activiteit 5: Ontwikkelen en testen Groene Stagebureau
Activiteit 6: Ontwikkelen en testen Groene Samenwerking
Beheer & Communicatie activiteiten:
Projectmanagement, projectadministratie, seminar,
communicatie, tussenevaluatie, tussenrapportage
Activiteit 7: Vastleggen Groene Doorlopende Leerlijn,
Groene Stagebureau en Groene Samenwerking
Activiteit 8: Realiseren eindseminar en afronden
communicatieactiviteiten
Activiteit 9: Afsluiten project (opstellen Vervolgplan
Kassenklas, uitvoeren eindevaluatie)
Beheer & Communicatie activiteiten:
Projectmanagement, afsluiten projectadministratie,
opstellen eindrapportage, opstellen einddeclaratie
16

Fase 1: Plannen en veredelen, 6 maanden
Activiteit 1: Opstellen projectplan, communicatieplan en evaluatieplan
Omschrijving: In fase 1 zal niet alleen het gedetailleerde projectplan uitgewerkt worden, ook
zal het evaluatieplan ten behoeve van de disseminatie opgesteld worden en zal het
communicatieplan opgesteld worden.
Tijdplanning: 1 september 2006 – 1 maart 2007
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Projectplan, communicatieplan en evaluatieplan
Activiteit 2: Instellen Regiegroep en Ontwikkelgroepen en inhuren externen
Omschrijving: In deze activiteit zullen de leden van de Regiegroep aangezocht en aangesteld
worden. In het gedetailleerde projectplan zijn ook de gedetailleerde functies van de
Ontwikkelgroep verder uitgewerkt en gepland worden. De functies die al in de eerste periode
van het project nodig zijn, zullen ingevuld worden. Ook zullen de benodigde externen
gezocht en gecontracteerd worden. Het betreft hier bijvoorbeeld de huisaccountant van het
AOC Clusius College en de externe evaluator.
Tijdplanning: 1 september 2006 – 1 maart 2007
De personele bezetting van het project zal voor nov 2006 gepland en gedekt
zijn.
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Ingerichte Regiegroepen Ontwikkelgroep,
ingehuurde externen.
Activiteit 3: Opstellen AO/IC, inrichten projectadministratie
Omschrijving: Tijdens de eerste fase zal ook zal de projectadministratie ingericht worden.
Hiertoe zal eerst de AO/IC ontwikkeld worden en op basis hiervan zullen de benodigde
functies aangesteld worden en zullen alle benodigde administraties ingericht worden. Ook zal
de accountant van het AOC Clusius College de opdracht gegeven worden om het project te
controleren.
Tijdplanning: 1 september 2006 – 1 maart 2007
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: AO/IC, projectadministratie, managementletter
Beheer & Communicatie activiteiten:
Projectmanagement, projectadministratie, seminar, communicatie, tussenevaluatie,
tussenrapportage
Omschrijving: Alle benodigde projectmanagementactiviteiten zullen uitgevoerd worden
evenals het voeren van alle benodigde projectadministraties. De resultaten van deze fase
zullen gepresenteerd worden in een seminar. Het plan van aanpak wordt toegelicht en ter
discussie gesteld op het startseminar Kassenklas waar alle relevante partijen voor worden
uitgenodigd. Het seminar zal 14 november 2006 worden gehouden. Ook zullen de overige
communicatieactiviteiten uitgevoerd worden zoals beschreven in het communicatieplan. De
eerste fase zal worden afgesloten met een tussenevaluatie waarin teruggekeken wordt en
waarin conclusies en aanbevelingen worden geformuleerd.
Tijdplanning: 1 september 2006 – 1 maart 2007
17

Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Regulier projectmanagement, gevoerde
projectadministraties, communicatie resultaten (nieuwsbrieven, artikelen, verslagen),
seminar, evaluatie, tussenrapportage.
Fase 2: Vermeerderen en produceren, 24 maanden
Activiteit 5: Ontwikkelen en testen Groene Doorlopende Leerlijn
Omschrijving: De tweede fase is de fase van de uitvoering van het project. Aan de hand van
het projectplan wordt de ontwikkeling van de Groene Doorlopende Leerlijn uitgevoerd.
Ontwikkelaars van Praktijkschool, VMBO, MBO en HBO werken gezamenlijk aan het
formuleren van een onderwijsfilosofie en bepalen samen eisen aan en de inhoud van de
doorlopende leerlijnen. Per niveau worden vervolgens de groene modules ontwikkeld. Er
zullen pilots ontwikkeld worden om de leerlijnen en modules te toetsen, de verbeteringen te
implementeren. Het geheel zal beschreven worden.
Tijdplanning:
• Ontwikkeling: 1 maart 2007 – 1 maart 2008
• Testen en verbeteren: 1 maart 2008 – 1 maart 2009
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Projectplan, Getoetste modules en getoetste
Doorlopende Groene Leerlijn
Activiteit 6: Ontwikkelen en testen Groene Stagebureau
Omschrijving: De tweede fase is de fase van de uitvoering van het project. In dit deel zal ook
het Groene Stagebureau vormgegeven worden. Hiertoe zal een businessplan opgesteld
worden. Hierin zal een visie gepresenteerd worden van de rol van dit bureau ten opzichte van
de stagebureaus van de individuele scholen. Ook zal onderzocht hoe het benodigde aantal
stageplaatsen in de regio gerealiseerd kan worden. Op basis van dit businessplan zullen stageeisen
geformuleerd worden, stageplaatsen verworven worden, zullen stagiaires geworven
worden en zal de begeleiding vormgegeven worden. Het geheel zal gepilot worden en op basis
van de bevindingen verbeterd worden. Tot slot zal het Groene Stagebureau opgericht en
operationeel gemaakt worden.
Tijdplanning:
• Ontwikkeling: 1 maart 2007 – 1 maart 2008
• Testen en verbeteren: 1 maart 2008 – 1 maart 2009
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Businessplan, Getoetst Groen Stagebureau
Activiteit 7: Ontwikkelen en testen Groene Samenwerking
Omschrijving: De samenwerking tussen alle partijen is niet vanzelfsprekend. Het gaat om veel
partijen. Ten eerste de samenwerking tussen de projectpartners dat in een beheersconstruct
gegoten zal moeten worden. Ten tweede de operationele samenwerking tussen de
scholingsinstituten die met elkaar zullen samenwerken. Ten derde de samenwerking met de
glastuinbouwondernemer waar Kassenklas fysiek geïmplementeerd wordt en waar fysiek
leerlingen rond zullen lopen. Ten vierde de samenwerking met de regionale
glastuinbouwonderneming waar de stages plaatsvinden. Daar zal actief op moeten worden
gemanaged en dat zal ook gebeuren.
Tijdplanning:
• Ontwikkeling: 1 maart 2007 – 1 maart 2008
• Testen en verbeteren: 1 maart 2008 – 1 maart 2009
18

Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Groene Samenwerking tussen projectpartners,
scholen en glastuinbouwondernemers
Beheer & Communicatie activiteiten:
Projectmanagement, projectadministratie, seminar, communicatie, tussenevaluatie,
tussenrapportage
Omschrijving: Alle benodigde projectmanagementactiviteiten zullen uitgevoerd worden
evenals het voeren van alle benodigde projectadministraties. De resultaten van deze fase
zullen gepresenteerd worden in seminar. Het plan van aanpak wordt toegelicht en ter
discussie gesteld op het startseminar Kassenklas waar alle relevante partijen voor worden
uitgenodigd. Het seminar zal 27 november 2008 worden gehouden. Tijdens deze activiteit
zullen ook de overige communicatieactiviteiten uitgevoerd worden zoals beschreven in het
communicatieplan. De eerste fase zal worden afgesloten met een tussenevaluatie waarin
teruggekeken wordt en waarin conclusies en aanbevelingen worden geformuleerd. Deze
tussenrapportages worden ook in de monitoringsgesprekken met het platform
beroepsonderwijs worden gebruikt.
Tijdplanning: 1 maart 2007 – 1 maart 2009
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Regulier projectmanagement, gevoerde
projectadministraties, communicatie resultaten (nieuwsbrieven, artikelen, verslagen),
seminar, evaluatie, tussenrapportage
Fase 3: Oogsten en Vermarkten, 6 maanden
Activiteit 9: Vastleggen Groene Doorlopende Leerlijn, Groen Stagebureau, Groene Samenwerking
Omschrijving: In de derde fase zullen de resultaten vastgelegd worden. De Groene Doorlopende
Leerlijn zal beschreven worden en ter accreditatie ingediend worden. Er zal een ondernemingsplan
voor het Groene Stagebureau onderdeel opgesteld worden en de groene samenwerking zal
geformaliseerd worden.
Tijdplanning: 1 maart 2009 – 1 september 2009
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Vastgelegde Groene Doorlopende Leerlijn, Groene
Stagebureau en Groene Samenwerking
Activiteit 10: Realiseren eindseminar en afronden communicatieactiviteiten
Omschrijving: De resultaten van het project zullen worden gepresenteerd in een eindseminar.
Dit eindseminar zal 29 februari 2009 plaatsvinden. Ook zullen alle communicatieactiviteiten
zoals benoemd in het communicatieplan uitgevoerd worden.
Tijdplanning: 1 maart 2009 – 1 september 2009
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: communicatie resultaten (nieuwsbrieven, artikelen,
verslagen) en Eindseminar
19

Activiteit 11: Afsluiten project (opstellen Vervolgplan Kassenklas, uitvoeren eindevaluatie)
Omschrijving: Om zorg te dragen dat het project ook doorgezet zal worden na afloop van de
subsidieperiode zal aan het einde van fase 3 tevens het Vervolgplan opgesteld worden.
Hierin staat beschreven hoe verder gegaan zal worden en hoe dat gefinancierd zal worden.
Belangrijk onderdeel van het Vervolgplan zal zijn hoe de innovativiteit van het vervolg vorm
gegeven zal worden. Met name de onderzoekscomponent in de samenwerking en hoe deze
onderzoekscomponent gerelateerd is aan nieuwe kas- en teelttechnologieën en het
daaruitvoortvloeiende onderwijs zal in het plan verankerd worden. Het Vervolgplan zal een
gezamenlijk product van de Regiegroep zijn, zodat de conclusies en aanbevelingen van het
Vervolgplan gedragen wordt door alle deelnemende organisaties uit Onderwijs, Onderzoek
en Bedrijfsleven. Over het gehele project en de behaalde resultaten zal een eindevaluatie
uitgevoerd worden. Hierin zal het project geëvalueerd worden, met name wat betreft de
behaalde resultaten.
Tijdplanning: 1 maart 2009 – 1 september 2009
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Vervolgplan Kassenklas, Eindevaluatie
Beheer & Communicatie activiteiten:
Projectmanagement, afsluiten projectadministratie, eindrapportage, opstellen einddeclaratie
Omschrijving: Alle benodigde projectmanagementactiviteiten zullen uitgevoerd worden evenals
het voeren van alle benodigde projectadministraties. In deze laatste fase zullen de
administraties tevens afgesloten worden en zal de einddeclaratie opgesteld worden. Deze
laatste zal zo spoedig mogelijk na 1 maart opgesteld en ingediend worden
Tijdplanning: 1 maart 2009 – 1 september 2009 met een uitloop naar november voor de
einddeclaratie
Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Regulier projectmanagement, afgesloten
projectadministratie, eindrapportage, einddeclaratie.
20

7. Beschrijf de projectorganisatie
Beschrijf de projectorganisatie
De projectorganisatie bestaat uit een Regiegroep, een Ontwikkelgroep en de Rapportage en
Communicatie groep. Ook zullen externe deskundigen worden aangetrokken tbv ontwikkelgroepen
en de rapportage en communicatiegroep.
• De Regiegroep bestaat uit vertegenwoordigers van alle projectpartners. Zij voeren de
regie over het project. De Regiegroep komt in totaal 12 keer bijeen om de voortgang van
het project te bespreken en om te bepalen of er maatregelen nodig zijn en zo ja welke
dan.
• De Ontwikkelgroep is de groep die de primaire producten van het project Kassenklas
zullen ontwikkelen en testen. De kerngroep van de ontwikkelgroep komt in totaal 30 keer
bijeen. Daarnaast worden op ad-hoc basis bijeenkomsten georganiseerd gericht op de
(door)ontwikkeling van deelprojecten en/of andere relevante thema's. De bestaande (soms
regio-overstijgende) overlegstructuur van (vak)docenten, leerbedrijven en
brancheorganisaties wordt zoveel als mogelijk is geïncorporeerd binnen de
overlegstructuur van Kassenklas.
In de kern van de Ontwikkelgroep hebben zitting:
o De projectcoördinator en de schoolcoördinatoren die het project zullen coördineren.
En de ontwikkelteams en pilots zullen aansturen. De projectcoördinator is de linking
pin naar de Regiegroep;
o de docenten/ontwikkelaars die de Groene Doorlopende Leerlijn op basis van de
methodiek zullen vormgeven en de bijbehorende modules zullen ontwikkelen;
o de leerwerkmeesters die in de kas aanwezig zullen zijn en die het Groene
Stagebureau zullen ontwikkelen en testen;
o de communicatiedeskundige die het communicatieplan zal opstellen en uitvoeren
o de projectadministratie die zorg zal dragen voor het inrichten en voeren van de
projectadministraties.
In de praktijk van het project zullen er meerdere en verschillende ontwikkelgroepen actief
zijn. De samenstelling kan wijzigen (al naar gelang de gewenste expertise en
beschikbaarheid) Er wordt geen keurslijf voorgeschreven. De voortgang zal wel worden
gemonitord. Ontwikkelgroepen kunnen –als de noodzaak daartoe is aangetoond- tot op
zekere hoogte gebruik maken van externe expertise
• Een aparte groep binnen het project betreft de Rapportage en Communicatie groep. Deze
groep zal de rapportages plannen en uitvoeren en de communicatieactiviteiten plannen en
uitvoeren. De Projectadministratie en het Secretariaat zullen intern belegd worden. De
Communicatie, Monitoring en Evaluatie zullen extern belegd worden evenals de
huisaccountant zal extern gecontracteerd.
21

De taken en verantwoordelijkheden zijn als volgt verdeeld:
Nr. Functionaris
Taken/verantwoordelijkheden
01
Voorzitter en leden
Regiegroep
De Regiegroep stuurt het project op hoofdlijnen. De Regiegroep
bestaat uit minimaal 5 leden De regiegroep komt 12 keer bijeen (1 x
per kwartaal) De Regiegroep zal uit haar midden een voorzitter
benoemen.
02 Projectcoördinator
Is verantwoordelijk voor uitvoering van het project. Ziet toe op juiste
en tijdige uitvoering van alle in draaiboeken vastgelegde activiteiten
binnen het project. Zorgt voor tussen en eindverslagen. Is
troubleshooter.
03 Schoolcoördinatoren
Is verantwoordelijk voor de coördinatie van het team van
docenten/ontwikkelaars binnen een school en de samenwerking met
de teams van de andere scholen. Ondersteunt de projectcoördinator.
Is verantwoordelijk voor aanleveren van gegevens voor de
rapportages.
04
Ontwikkelaars/
Docenten
Verantwoordelijk voor het ontwikkelen, toetsen en vastleggen van de
Groen Doorlopende Leerlijn en alle daarbij behorende onderdelen.
Belangrijk onderdeel daarin is ook het vastleggen van de binnen het
project te ontwikkelen methodiek voor het groene pedagogischdidactisch
leermodel voor de doorlopende leerlijn van Praktijkschool,
VMBO, MBO naar HBO. De ontwikkelaars kunnen ook afkomstig zijn
vanuit de onderzoekspoort en/of het bedrijfsleven.
07 Leerwerkmeesters
Verantwoordelijk voor de praktische invulling van de leerlijn en de
modules in de Kassenklas, voor de begeleiding van de studenten en
voor het actief uitdragen van het Groene Stagebureau. Heeft een
uitstraling naar de regionale glastuinbouwondernemers
08
Projectadministratie
en secretariaat
De projectadministratie is verantwoordelijk voor de opzet en
uitvoering van de AO/IC (administratieve organisatie en interne
controle) registratie, verwerking en verantwoording. Deze ureninzet
is onderdeel van de 40% overheadtoerekening op de projecturen. Het
secretariaat verzorgt secretariële werkzaamheden.
09
Externe
Communicatiedeskun
dige
De communicatiedeskundige is verantwoordelijk voor het opstellen
van het Communicatieplan en de uitvoering daarvan. Tevens is deze
functionaris verantwoordelijk voor de opzet, onderhoud, gebruik en
actualisering van de ontwikkelingswebsite Kassenklas.
10
Externe Monitoring
en Evaluatie
Is verantwoordelijke voor het opzetten en uitvoeren van het
evaluatieplan en de projectmonitoring. Ondersteund de
projectcoördinator.
22

11 Externe Accountant Voert controleprotocol uit (start/midden/eind) conform AO/IC.
12
Extern deskundige(n)
op ad-hoc basis
Op ad-hoc basis worden relevante deskundigen aangetrokken t.b.v.
van deelprojecten en/of seminars/bijeenkomsten Kassenklas.Deze
kunnen bijvoorbeeld afkomstig zijn van Aequor, de Universiteit
Wageningen, land/ en tuinbouwbedrijven, LTO Noord (glaskracht)
etc.
23

8. Maak een organigram om de projectorganisatie in beeld te brengen
Organigram Kassenklas
REGIEGROEP KASSENKLAS
1. Onderwijs:
• AOC Clusius College VMNO en MBO
• Praktijkonderwijs West-Friesland
• ROC Horizon College
• Hogeschool INHOLLAND
2. Onderzoek:
• Proeftuin Zwaagdijk
• Aequor
3. Bedrijf:
• Glastuinbouwondernemer
• Van Diemen BV
• Boukens Installatietechniek
• Rabobank Westfriesland-Oost
Rapportage en Communicatie
• Projectadministratie en
secretariaat
• Externe Communicatie
• Externe Monitoring & Evaluatie
• Externe accountant
ONTWIKKELGROEP KASSENKLAS
1. Projectcoördinator
2. Schoolcoördinatoren
3. Ontwikkelaars/docenten
o Praktijkschool
o AOC Clusius VMBO en MBO
o ROC Horizon College
o Hogeschool INHOLLAND
4. Leerwerkmeesters
24

9. Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten
worden gerealiseerd
Het verspreiden en implementeren van projectresultaten zijn geen activiteiten die voor
subsidiering vanuit de subsidieregeling Innovatiearrangementen 2005 in aanmerking komen.
Tegelijkertijd is in het kader van de regeling van belang dat perspectief op implementatie
bestaat. Beschrijf de implementatieactiviteiten, planning en betrokkenheid van de partners van
het samenwerkingsverband. Geef aan welke afspraken zijn gemaakt, hoe de financiering is
geregeld en hoe de projectresultaten publiek beschikbaar komen.
Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten
wordt gerealiseerd
De implementatie en verspreiding van de projectresultaten is van eminent belang van het project
Kassenklas. De verantwoordelijkheid voor de implementatie en verspreiding is belegd bij de
Regiegroep. De leden van de Regiegroep dienen actief zorg te dragen voor implementatie van de
resultaten binnen hun eigen organisatie, en ook de verspreiding te ondersteunen. De leden van
de Ontwikkelgroep hebben een belangrijke ambassadeursrol in de implementatie van de
resultaten, zij zullen de leerlijn en het stagebureau daadwerkelijk moeten toepassen. Daarnaast
zullen zij hun rol in de verspreiding spelen. Zij zullen hun collega’s informeren en
enthousiasmeren.
De implementatie en verspreiding binnen het samenwerkingsverband
(wel in de begroting opgenomen)
De implementatie en verspreiding van de projectresultaten vindt plaats middels: actieve inbreng
vanuit de leden van de regiegroep naar hun organisaties; enthousiasmeren van de docenten via
bijeenkomsten en het actief uitdragen van Kassenklas; het organiseren van themabijeenkomsten
binnen de vakgroep, de scholingsinstelling en bij de glastuinbouwondernemer plaats. Ook zullen
er publicaties komen in de bulletins van de scholen en bedrijven. Om implementatie en
verspreiding te borgen binnen het consortium van Kassenklas is begrotingsruimte
vrijgemaakt voor een coördinator communicatie die het gehele interne communicatie- en
implementatie proces vorm geeft en toeziet op de uitvoering van alle relevante activiteiten om de
resultaten intern binnen alle organisaties van de partners te verspreiden.
De verspreiding buiten het samenwerkingsverband
(niet in de begroting opgenomen)
a. verspreiding binnen de provincie Noord-Holland: De producten van Kassenklas
zullen worden verspreid naar de andere regio's in de Provincie Noord-Holland..
Vertegenwoordigers van scholen en bedrijven uit deze regio's zullen hiertoe worden
uitgenodigd voor de productenpresentatie op het tweede en derde seminar. De
verspreiding van de producten van het project vindt plaats via publicaties op Het
Groene Kennisnet, nieuwsbrieven, persberichten, provinciale publicatiekanalen en
Radio Noord-Holland en wellicht RTV Noord-Holland.
b. verspreiding buiten de provincie Noord-Holland: De producten van Kassenklas
zullen tenslotte ook landelijk worden verspreid De producten zullen worden
aangekondigd in de reguliere vakmedia. De verspreiding van de projectresultaten vindt
plaats via publicaties op Het Groene Kennisnet via persberichten, publicaties in schoolen
vakbladen en via het kenniscentrum Aequor
Een vitaal element in de borging van de implementatie is de oprichting van de Groene
Samenwerking. Op regionaal niveau wordt de Groene Samenwerking gevormd die ook na de
projectperiode actief zal blijven. De samenwerking tussen het regionale Onderwijs, Onderzoek en
Bedrijfsleven wordt vastgelegd in een regionaal convenant. De activiteiten van het Groene
Stagebureau worden onderdeel van het convenant en daarmee belegd. De Groene
Doorlopende Leerlijn zal in de opleidingsgidsen van de onderwijsinstanties opgenomen en
samen met de onderzoeksinstituten en bedrijfsleven aangeboden als reguliere onderwijsrichting.
Deze geborgde implementatie zal zich vertalen in een bredere en sterkere instroom, doorstroom
en uitstroom van het aantal leerlingen/deelnemers in de groene beroepsrichtingen.
25

10. Beschrijf de wijze van evaluatie van project
Evaluatiemethode
De evaluatie van het project heeft twee doelen.
- Ten eerste is de evaluatie een instrument voor tussentijdse beoordeling en bijsturing van
het proces gedurende de uitvoering van het project;
- Ten tweede is de evaluatie een instrument voor beoordeling van de kwaliteit van het
project op basis van de finale uitkomsten.
Om te komen tot een tussentijdse beoordeling (eerste doel) en eventuele bijsturingen te
formuleren worden betrokken medewerkers van de projectpartners gevraagd de voortgang van
het project te melden en te beoordelen. Dit gebeurt eens per halfjaar. De beoordelingen van de
projectpartners worden verwerkt in een verslag dat plenair wordt besproken tijdens een
regiegroep-bijeenkomst.
Met het oog op het tweede doel van de evaluatie (beoordeling finale uitkomsten) wordt in de
eindfase van het project een slotevaluatie uitgevoerd. De slotevaluatie heeft een tweeledig doel:
enerzijds is het doel uiteraard om de uitkomsten van het project te verantwoorden tegenover
het Platform Beroepsonderwijs, de projectpartners en andere betrokkenen. Anderzijds heeft de
slotevaluatie ook als doel om conclusies en aanbevelingen te formuleren over hoe de
projectresultaten na afloop van het project verder kunnen evolueren en welke stappen daartoe
gezet moeten worden.
Zowel de tussentijdse als slot evaluatie worden extern uitgevoerd. De externe uitvoerder wordt
gevraagd:
- De tussentijdse evaluaties op zetten en uit te voeren (vragen opstellen; betrokkenen
benaderen; uitkomsten verwerken in verslagen; voortgangsbespreking in de regiegroep,
resultaten vastleggen),
- De slotevaluatie op te zetten en uit te voeren (resultaten beoordelen; definitieve criteria
voor resultaten opstellen; betrokkenen benaderen; gesprekken voeren; inventariseren en
beoordelen van output van het project; formuleren van een slotoordeel over het project).
De opdracht voor de evaluatie wordt extern gegeven om zo een onafhankelijk oordeel te kunnen
ontvangen over voortgang en kwaliteit.
26

C. Samenvatting
10 Geef een samenvatting van uw project in maximaal 1 A4
De hier gegeven samenvatting wordt mede gebruikt voor communicatiedoeleinden als het
project wordt toegekend. Geef kort een samenvatting met achtereenvolgens doelen,
activiteiten en beoogde resultaten en kern van de innovatie in het project.
Projectnaam: Kassenklas
Uitdaging:
In Noord-Holland-Noord is de vraag naar breed inzetbaar, flexibel en goed gekwalificeerd
personeel in de agribusiness en vooral in de glastuinbouw groot en groeiend. De instroom van
leerlingen in de relevante beroepskolom (groen en voor een deel ook techniek) is dalend en de
doorstroom binnen de beroepskolom stokt. De glastuinbouw zal in het komende decennium in
Noord-Holland Noord duizenden extra arbeidsplaatsen vergen. Er is geen doorlopende leerlijn
glastuinbouw, de sector ontbeert een schakel en kenniscentrum die vraag en aanbod matched en
de samenwerking tussen onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven is niet goed ontwikkeld.
Activiteiten en beoogde resultaten:
Het project Kassenklas richt zich op:
- de ontwikkeling van een groene doorlopende leerlijn glastuinbouw
o de leerlijn start op het niveau van de Praktijkschool en loopt door tot en met het
niveau van de HBO. Naast alle relevante groene lijnen wordt ook techniek
geïncorporeerd in de leerlijn. Het gaat dan vooral om klimaatbehandeling en
duurzame energie technieken. Tenslotte worden ook
ondernemerschapsvaardigheden in de leerlijn ondergebracht.
- de ontwikkeling van een groen stagebureau
o het te ontwikkelen stagebureau wordt geplekt binnen een glastuinbouwonderneming
en in gezamenlijke regie worden aangestuurd vanuit de glastuinbouwsector en het
onderwijs. Het stagebureau matched vraag en aanbod en zal ook een belangrijke rol
krijgen in imagoversterking, voorlichting en kennisoverdracht.
- de ontwikkeling van een relevante en geïnstitutionaliseerde groene samenwerking
o de partijen die samenwerking binnen het project vertegenwoordigen het onderwijs
op alle relevante niveaus, de onderzoeksinstellingen, het bedrijfsleven en de
overheid. Deze samenwerking zal binnen het project worden ontwikkeld en
vastgelegd.
Consortium:
Penvoerder is AOC Clusius College. Deelnemende partijen zijn Clusius MBO, Clusius VMBO,
Praktijkschool West-Friesland, ROC Horizon College sector techniek, HBO INHOLLAND
Agribusiness, Kenniscentrum Aequor, Proeftuin Zwaagdijk, van Diemen Kassenbouw, Boukens
Installatietechniek NV Ontwikkelingsbedrijf NHN i.o. en RABO Zwaagdijk-Oost.
Innovatieve aspecten:
- De beoogde regionale groene samenwerking is nieuw
- De doorlopende leerlijn glastuinbouw (beroepskolomaanvullend en overstijgend) is nieuw.
- De ontwikkeling van het onderbrengen van het stagebureau c.q. regionaal kenniscentrum
binnen een glastuinbouwonderneming is nieuw
27