Richtlijn-End-of-life-care-bij-IC-patiënten-de-verpleegkundige-zorg

End-of-life care bij IC-patiënten, de verpleegkundige zorg 2014
Narratieve reviews en opiniërende artikelen
Baggs, Norton, Schmitt & Sellers (2004) beschrijven in hun narratieve review de rol van een
multidisciplinair team dat zorgt voor stervende patiënten op een IC. Een multidisciplinair team wordt
omschreven als een team dat verschillende doelen heeft in diverse situaties. Het multidisciplinair
team omvat leden van verschillende disciplines, met gevarieerde kennis en vaardigheden, die voor
dezelfde patiënt zorgen, gebruik makend van gedeelde planning en doelen en die systematisch
communiceren om de zorg te coördineren. Volgens de auteurs bevordert samenwerking tussen
zorgverleners de kwaliteit van zorg aan stervende patiënten en zijn naasten.
Curtis & Rubenfeld (2005) beschrijven vier thema's die van invloed zijn op kwalitatief goede EOLC op
een IC. De vier thema's beslaan besluitvorming over de behandeldoelen, communicatie tussen ICpatiënten,
naasten en behandelteam, het meten van pijn en symptomen van discomfort en
beïnvloedende factoren bij het staken van een behandeling. De auteurs bevelen aan
multidisciplinaire overleggen te houden.
Meinders, van der Ploeg, Biemond-Moeniralam, Willems & Schultz (2006) beschrijven de huidige
situatie op Nederlandse IC's, als het gaat om de rolverdeling en verantwoordelijkheden van
professionals rondom EOLC. Zij zijn van mening dat iedere IC een formele samenwerking tussen ICverpleegkundigen
en artsen op het gebied van medisch-ethische besluitvorming zou moeten
opzetten. Het doel van een medisch-ethische bespreking is primair om helderheid te krijgen over de
ethische opvattingen en keuzes van de betrokken zorgverleners en om de mogelijkheden over de
vervolgbehandeling op basis hiervan te omschrijven. Op deze manier krijgen IC-verpleegkundigen
meer invloed op de besluitvorming en kunnen zij intensivisten ertoe bewegen hun keuzes ten
aanzien van de behandeling te verantwoorden. Het wederzijds delen van informatie leidt mogelijk
tot minder zinloze behandelingen en minder teleurstellingen bij naasten, IC-verpleegkundigen en
intensivisten.
Truog, Campbell, Curtis, Haas, Luce, Rubenfeld et al. (2008) beschrijven in hun opiniërende artikel
aanbevelingen voor de zorg aan patiënten waarbij de behandeling gestopt wordt en die komen te
overlijden. Ze bevelen aan een multidisciplinair overleg te houden, waarin gezamenlijk besloten
wordt om de behandeling te staken.
Conclusies multidisciplinaire besluitvorming
Niveau 3
In de literatuur staat beschreven dat de besluitvorming multidisciplinair plaats
moet vinden. Dit betekent dat alle betrokken professionals aanwezig zijn bij de
besluitvorming, hierdoor kunnen alle betrokkenen meedenken over het proces
rondom het staken dan wel beperken van de behandeling (betrokken professionals
zijn IC-verpleegkundigen, artsen/ intensivisten, medebehandelaars,
maatschappelijk werkers, fysiotherapeuten, logopedisten, geestelijk verzorgers,
een palliatief consultteam en een ethicus).
C Clarke et al., 2003; Jensen et al., 2011
D Baggs et al., 2004; Ray et al., 2006
42