Richtlijn-End-of-life-care-bij-IC-patiënten-de-verpleegkundige-zorg

End-of-life care bij IC-patiënten, de verpleegkundige zorg 2014
uitkomstmaten en definitie in acht nemend wordt in dit hoofdstuk met adequate communicatie
bedoeld 'Communicatie tussen professionals die leidt tot tevredenheid onder alle professionals over
de communicatie tussen professionals en zorg aan een IC-patiënt. Dit blijkt uit dagelijkse formele en
informele (multidisciplinaire) overleggen, minder conflicten tussen professionals en meer kennis van
communicatiemethoden en –technieken en vertrouwen bij professionals in hun
communicatievaardigheden'.
1.2 Algemene beschrijving literatuur
In de beschrijving van de relevante artikelen is onderscheid gemaakt tussen kwantitatieve en
kwalitatieve studies, beschrijvende artikelen, narratieve reviews en opiniërende artikelen. Er zijn
twintig artikelen beoordeeld: twee before-after studies, één studie waarin gebruik is gemaakt van de
Delphi-methode, twee surveys, één kwalitatieve studie, twee beschrijvende studies waarin een
interventie of instrument beschreven wordt, drie beschrijvende studies waarin een workshop
geëvalueerd wordt, vijf narratieve reviews en vier opiniërende artikelen. De artikelen van Beckstrand
et al. (2006), Clarke et al. (2003), Crump et al., (2010), Jensen et al. (2011), Krimshtein et al. (2011) en
Quenot et al. (2012) zijn beoordeeld als level C (niet-vergelijkend onderzoek) en Lind et al. (2012) als
+/-, de overige artikelen zijn beoordeeld als level D (mening van deskundigen) of met -.
In de beoordeelde literatuur is onderscheid gemaakt tussen multidisciplinaire besluitvorming, inhoud
van het multidisciplinair overleg, de samenwerking tussen artsen en IC-verpleegkundigen, rol van ICverpleegkundigen
binnen het multidisciplinair team, frequentie en momenten van communicatie,
communicatiemethoden en scholing.
1.3 Samenvatting van de literatuur
Multidisciplinaire besluitvorming
Kwantitatieve en kwalitatieve studies
Clarke, Curtis, Luce, Levy, Danis, Nelson et al. (2003) beschrijven een studie waarin gebruik is
gemaakt van de Delphi-methode onder leden van de Robert Wood Johnson Foundation (RWJF)
Critical Care End-of-life Peer Workgroup uit de Verenigde Staten. Deze studie had als doel de
knelpunten, beschreven in de literatuur over EOLC op een IC, te exploreren, en op basis hiervan
verschillende domeinen en daaraan gerelateerde kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen. Op basis van
een literatuuronderzoek naar EOLC zijn verschillende domeinen vastgesteld met betrekking tot EOLC
op een IC. Deze domeinen zijn voorgelegd aan 15 duo's (IC-verpleegkundige en arts) van
verschillende IC's in de Verenigde Staten en Canada. Door middel van de Delphi-methode zijn zeven
domeinen ontwikkeld, namelijk:
Patiënt- en familiegerichte besluitvorming,
Communicatie,
Continuïteit van zorg,
Emotionele en praktische ondersteuning,
Symptoommanagement en bieden van comfort,
Spirituele zorg,
Emotionele en organisatorische ondersteuning voor zorgverleners van een IC.
Deze domeinen zijn onderverdeeld in 53 kwaliteitsindicatoren. Per domein hebben de
werkgroepleden een werkblad gemaakt, waarin specifieke interventies per indicator worden
40