Lees de pdf - Museum Volkenkunde

GEMEEN GOED. GEDEELD CULTUREEL ERFGOED IN HET MUSEUM NASIONAL INDONESIA
EN HET RIJKSMUSEUM VOOR VOLKENKUNDE
Digitale publicaties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde
4. Archeologische vindplaatsen
In Europa ontstond en bestond ten tijde van de Renaissance – ruwweg de 14 e tot de 17 e eeuw - een
grote belangstelling voor de eigen antieke wereld en de oudheden die daar de tastbare getuigenissen
van waren. Tegelijkertijd ontpopte zich in datzelfde Europa de haast ontembare drift tot het ontdekken
en – zomogelijk - in bezit nemen van nieuwe werelddelen en landstreken.
Als uitvloeisel en combinatie van die grenzenloze ontdekkings- en expansiedriften en de
nieuwsgierigheid naar het verleden van het toenmalige heden, ging men op bescheiden schaal ook in
de ‘nieuwe’ territoria speuren naar oudheden en kostbaarheden. Ook Nederlanders zijn met deze
aandrang in het achterhoofd in Indonesië tot daden, vondsten en beschrijvingen gekomen.
Een vroeg voorbeeld van een beschrijving van oudheidkundige zeldzaamheden is het verslag van
Scippio uit 1687 over megalithische overblijfselen die waren gevonden in het Bogor-gebied, West-
Java. Een ander voorbeeld is de beschrijving van bronzen en neolithische stenen bijlen van de hand
van Georg Everard Rumphius (1627-1702) 10 , in 1705 gepubliceerd in zijn boek D’Amboinsche
rariteitkamer.
Later in de 18 e eeuw, maar vooral in de eerste helft van de 19 e eeuw, leidden voortschrijdend inzicht
en groeiende belangstelling tot de ontdekking van en verhandelingen over omvangrijke ‘Heidensche
Tempels van eene buitengewoone groote’ 11 , zoals de ruïnes van het Loro Jonggrang-tempelcomplex
bij Prambanan in Centraal-Java, of de bouwval van de Borobudur in de binnenlanden van Kedu, ten
noordwesten van Yogyakarta.
Tezelfdertijd groeide langzaam maar zeker ook het besef deze nieuwe ontdekkingen zo verantwoord
mogelijk te onderzoeken, te documenteren en te behouden. Een zeer belangrijk hulpmiddel hierbij -
vooral vanaf de tweede helft van de 19 e eeuw en met betrekking tot de documentatie – bleek de
fotografie te zijn.
Om die reden vergezelde bijvoorbeeld de getalenteerde kunstenaar en fotograaf Isidoor van
Kinsbergen 12 vanaf 1862 de archeologen bij hun opgravingen en maakte fraaie foto’s van de
vindplaatsen en opgegraven objecten, ook van de voorwerpen die naar musea gingen. Zijn foto’s,
samen met die van de Javaanse fotograaf Kassian Céphas 13 , zouden vanaf 1913 de kern vormen van
de fotocollectie van de toen door het Indische gouvernement opgerichte ‘Oudheidkundige Dienst’.
In overeenstemming met zijn status als een officieel overheidsorgaan kreeg die Oudheidkundige
Dienst een zwaarder takenpakket, waartoe onder meer behoorden: het opstellen van archeologische
inventarissen, het inspecteren van de omstandigheden waarin historische overblijfselen verkeerden,
en het opzetten van een programma om monumenten en objecten te documenteren en voor de
ondergang te behoeden. Er kwam ook een wettelijk instrumentarium tot stand om archeologische en
historische overblijfselen te beschermen. Zo vaardigde het gouvernement in 1931 de Monumenten
Ordonnantie uit. Deze regeling zou zestig jaar later, tijdens de Indonesische Republiek, worden
omgezet in Undang-Undang tentang Benda Cagar Budaya, de ‘ Wet ter bescherming van materieel
cultureel erfgoed’.
Tot dit culturele erfgoed behoren inmiddels zeer vele grote en kleine, oude en nieuwe archeologische
vindplaatsen in heel Indonesië en talloze objecten die daar in de loop der tijd zijn opgegraven. Over
enkele van deze nog altijd indrukwekkende archeologische complexen, waarvan zowel in Jakarta als
Leiden documentatie en artefacten worden beheerd, en over een spectaculaire recente
archeologische vondst, kunt u meer lezen wanneer de pdf-files opent van:
- Beeldhouwkunst uit de Singasari-periode
- De puzzlestukjes van de Borobudur opnieuw bekeken
- De boeddhabeelden van Combre en Puger Wetan
- De vondsten van Muteran en Wonoboyo
13