2. Depressies, fronten en hogedrukgebieden - Kees Floor

▲
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 15:36 Pagina 19
achterzijde van de warme lucht vormt tevens de voorste
begrenzing van koudere polaire lucht, die aan de
achterzijde van de oceaandepressie met noordwestenwinden
naar het zuiden stroomt. Dit zogenoemde
koufront wordt afgebeeld als een blauwe lijn met driehoekjes.
Het koufront trekt sneller van west naar oost
dan het warmtefront van dezelfde depressie. Het
warmtefront wordt daardoor ingehaald en de warme
tong aan het aardoppervlak versmalt. Het deel van het
warmtefront dat is ingelopen door het koufront,
wordt occlusiefront genoemd; de warme subtropische
lucht is er opgetild en losgekomen van de grond.
Een weerkaart toont een occlusiefront als een paarse
lijn met zowel de halve bolletjes van het warmtefront
als de driehoekjes van het koufront.
Het polaire front en de daarvan deel uitmakende
warmte- en koufronten worden gemarkeerd door op
satellietbeelden goed zichtbare bewolking. Dat komt
doordat bij fronten steeds lucht wordt opgetild. Bij
warmtefronten wordt de warmere lucht gedwongen
op te glijden tegen de koudere lucht die op het punt
staat verdreven te worden. Bij koufronten wrikt de
koude, oprukkende lucht zich onder de warme lucht
voor het front uit; ook hier wordt dus de warmere,
vochtiger lucht gedwongen op te stijgen. Al eerder
werd vermeld dat bij occlusiefronten warme lucht
wordt opgetild, zodat in alle gevallen wolkenvorming
verwacht mag worden op de posities die op de weerkaart
met frontlijnen zijn aangegeven.
Depressiekrullen
De warmte- en koufronten die gezamenlijk het polaire
front vormen, kunnen als een slingerende band op
satellietbeelden worden herkend. Plaatselijk is de
wolkenband verdicht of tot een krul gespiraliseerd. In
het laatste geval hebben we te maken met een depressie.
Zo’n mooie krul zou echter niet mogelijk zijn als
de bewolking ter plaatse niet eerder aanzienlijk was
verdicht. Deze verdichtingen hangen samen met kenmerken
van het stromingspatroon op enkele kilometers
hoogte in de atmosfeer en zijn een gevolg van
daardoor veroorzaakte stijgbewegingen. Stijgende
lucht koelt af, raakt verzadigd voor waterdamp zodat
er druppelvorming optreedt die het begin vormt van
wolkenvorming. Doordat dergelijke processen zich
afspelen bij depressies, wordt als het ware zichtbaar
waar zo’n lagedrukgebied zich aan het ontwikkelen is.
De verdichte en verbrede wolkenband wordt geleidelijk
opgekruld door de lucht die rond het lagedrukcentrum
cirkelt, zoals geïllustreerd in bijgaand diagram
(zie tekening rechtsboven). Aanvankelijk bevindt de
meeste bewolking (blauw) zich in de warme lucht aan
▲
1
▲
▲
Vervorming van een wolkenpatroon (blauw) door luchtbewegingen
rond een zich ontwikkelende depressie.
de zuidzijde van het polaire front. De beide cirkels
markeren de positie van de depressie. De windsnelheid
rond het lagedrukgebied hangt af van de afstand
tot de depressiekern. Midden in een lagedrukgebied is
de luchtdruk weliswaar laag, maar de luchtdrukverschillen
zijn klein; de luchtdruk is er overal ongeveer
even laag. De windsnelheid hangt af van luchtdrukverschillen;
in de buurt van de depressiekern staat dus
niet veel wind. Zelfs tijdens het langstrekken van de
actiefste stormdepressie valt de wind helemaal weg
op het moment dat de depressiekern zich boven de
waarneemlocatie bevindt. Op enige afstand van de
depressiekern treffen we ter hoogte van de binnencirkel
het gebied aan met de hoogste windsnelheden.
Gaan we nog verder van de depressiekern weg, dan
komen we in een gebied waar de wind sterk is teruggevallen.
Het diagram illustreert tevens de gevolgen
van dit luchtstromingspatroon voor de oorspronkelijke
wolkenband. De egale bewolking in de zachte,
vochtige lucht die in de figuur grijs is weergegeven,
fungeert als tracer voor de optredende luchtverplaatsingen.
De bewolking maakt het gemakkelijk om zachte
lucht van boven af bezien te blijven volgen. Ze blijft
zich op haar weg rond de depressiekern helder aftekenen
tegen de koudere lucht met opklaringen die eveneens
rond het lagedrukcentrum cirkelt. De afgebeelde
satellietbeelden laten dit proces duidelijk zien. Overigens
is de koude lucht niet egaal donker; er bevinden
zich talrijke witte vlekken in. Dat zijn stapelwolken,
die in koude polaire lucht boven relatief warm oceaanwater
gemakkelijk tot ontwikkeling komen. De
stapelwolken doen zich doorgaans voor in een markante
groepering, zoals in wolkenstraten of in celvormige
patronen. Deze bewolkingspatronen worden in
latere hoofdstukken getoond en besproken.
Hogedrukgebieden
▲
▲
2
▲
5 6 7 8
▲
De wervels die rond lagedrukgebieden zichtbaar zijn,
vinden geen analogon in vergelijkbare patronen rond
▲
▲
3
▲
▲
▲
▲
4
▲
▲
DEPRESSIES, FRONTEN EN HOGEDRUKGEBIEDEN 19