Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

spel is des te sterker ontstaat er een sfeer waarin er van alles ‘moet kunnen’. Er hoeft dan niet veel te
gebeuren voordat jongeren zich aan agressie of asociaal gedrag te buiten gaan.
Overigens moeten we wel onderscheid tussen twee soorten geweldplegers maken. Er is een kleine
groep jongeren die tijdens het uitgaan bewust op agressie aanstuurt. Deze hebben vaak al meerdere
delicten gepleegd en nemen 40 procent van alle uitgaans- of recreatiegeweld voor hun rekening. Ze
trekken bij voorkeur op als vriendengroep en bezoeken graag situaties waar een agressieve sfeer
hangt of waar het gemakkelijk is om agressie uit te lokken. De daarbij behorende spanning is een
deel van hun uitgaansplezier. Bij dit soort ‘intentionele geweldplegers’ speelt het gebruik van alcohol
en andere roesmiddelen een voorname rol. Groepen die de confrontatie met rivaliserende groepen
of gezagsdragers zoeken, gebruiken zowel alcohol als andere middelen om zich voor te bereiden op
een gevecht. Voor de meeste geweldplegers geldt evenwel dat het geweld niet bewust wordt
opgezocht. In bijna zestig procent van alle delicten handelt men in de opwinding van het moment.
Het gaat bijvoorbeeld om de situatie waarin een meisje wordt lastiggevallen of een vriend wordt
uitgedaagd. Dat roept al snel gevoelens op van eer, wraak of de angst voor gezichtsverlies. Het is dan
verleidelijk om tot een flinke fysieke reactie over te gaan en de eventuele gevolgen ervan uit het oog
te verliezen. Die reactie ligt te meer voor de hand omdat het adolescenten moeite kost om hun
impulsen onder controle te houden, zeker als ze onder invloed zijn van alcohol. Dat mondt vaak uit in
een verwarrende situatie waarbij niet duidelijk wordt wie de dader is en wie het slachtoffer. Met
name de onervaren stappers lopen op dit gebied relatief veel risico. Ze zijn onbekend met de regels
van de straat en ze weten nog niet wanneer of met wie ze beter geen discussie kunnen aangaan.
Verder speelt mee dat ze weinig ervaring hebben met het effect van alcohol. Het kan geen kwaad te
bedenken dat deze tweede groep veel omvangrijker is dan de eerste groep.
Een en ander illustreert dat er bij de relatie tussen drank en agressie geen sprake van determinisme
is. Het klopt dat alcohol een aantal kenmerkende effecten heeft op ons brein en onze gedragingen,
maar er loopt geen rechte lijn van drank naar geweld. Er zijn talloze grootschalige evenementen waar
de drank rijkelijk vloeit en waar geen spoortje van agressie is te bekennen. Sociale factoren zoals het
type persoonlijkheid of de aard van de groep spelen eveneens mee. En ten slotte moet er aan
bepaalde situationele factoren worden gedacht. Volgens Van Hasselt ontstaat er eerder agressie als
men ongemak ervaart. Bijvoorbeeld door hoge temperatuur, door weinig bewegingsvrijheid, door
lawaai en drukte of doordat er geen gelegenheid is om even te rusten. Het gaat ook om situaties
waarin onvoldoende gebeurt en het publiek zich verveelt. De beschikbaarheid van enig voedsel heeft
het tegenovergestelde effect: niet alleen omdat eten de opname van alcohol afremt maar ook omdat
het publiek dan niet geïrriteerd raakt door een lege maag. In het algemeen komt het minder snel tot
geweld wanneer het publiek goed vermaakt en verzorgd wordt. In dat kader moet er ook aandacht
aan bepaalde fysieke aspecten van de omgeving worden besteed. Waar de ruimte een onverzorgde
of ongezellige uitstraling heeft, krijgt het publiek al snel het idee dat het management slecht toezicht
houdt en dat het zaken als dronkenschap of normoverschrijdend gedrag tolereert. Gelegenheden
met vieze toiletten die niet onderhouden of slecht verlicht zijn, wekken de indruk dat ‘alles kan’. De
centrale kwestie is of men een uitgelaten en losbandige sfeer laat ontstaan. In omstandigheden waar
alle normen met betrekking tot overlast onduidelijk zijn en waar de alcohol ruimschoots vloeit,
ontstaat vanzelf een sfeer waarbij mensen meer spontaan reageren en komt het ook eerder tot
geweld.
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 93