Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Zoals we zagen in hoofdstuk 2 neemt de behoefte aan nieuwe of spannende ervaringen vanaf de
puberteit toe. Doordat de rijping van diverse hersenfuncties op een ongelijkmatige wijze verloopt,
ontstaat er tijdens de adolescentie een disbalans tussen de gevoeligheid voor emoties en de controle
daarvan. In vergelijking met volwassenen hebben jongeren een grote behoefte aan kicks, hebben ze
hun impulsen slecht in de hand en schatten zij de risico’s van bepaalde situaties minder goed in. Deze
nadelen nemen door het gebruik van alcohol niet af. Integendeel! Terwijl zelfbeheersing in deze
levensfase toch al niet eenvoudig is, wordt dat door het gebruik van drank alleen maar moeilijker.
Daar komt nog bij dat jongeren vaak niet beseffen hoe dronken ze zijn. De kleine hersenen, een deel
van het brein dat zorgt voor evenwicht en de coördinatie van onze bewegingen, zijn bij jongeren
minder ontwikkeld met als gevolg dat het effect van alcohol pas veel later merkbaar wordt. Het kost
een volwassene die flink heeft gedronken moeite om stil te staan of in een rechte lijn te lopen;
jongeren hebben daar minder moeite mee. Ze hebben vaak geen idee hoe dronken ze zijn – tot het
moment dat ze ineens stomdronken zijn. 11
De tweede reden voor de gevoeligheid van jongeren voor alcohol heeft niet zozeer met lichamelijke
maar met sociale factoren van doen. Als jongeren uitgaan, doen ze dat zelden alleen. Vooral jongens
nemen bij voorkeur in groepsverband aan het uitgaansleven deel. Dat heeft een stimulerend effect
op het gebruik van alcohol. Hoe groter de groep, des te hoger blijkt het tempo van drinken te zijn. Dit
gezamenlijke drinken heeft een dubbel effect. Aan de ene kant brengt het een sterkere binding
binnen de groep teweeg (‘male bonding’), aan de andere kant kan het eventuele negatieve gevoelens
tegenover een andere groep versterken. Op die manier ontstaat gemakkelijk een gevoel van wijtegen-zij.
Bij ordeverstoringen spelen dat soort gevoelens niet zelden een rol. Dit strookt met het
gegeven dat gewelddadig gedrag niet zozeer binnen de groep maar tussen groepen optreedt. Een
interessante vraag is welke betekenis de aanwezigheid van vrouwen in dat verband heeft. Over het
algemeen heeft die aanwezigheid op mannen een kalmerend effect behalve als er een vorm van
seksuele competitie bestaat. Dergelijke situaties wakkeren macho-gevoelens juist aan waarbij de
kans op geweld toeneemt.
Bepaalde veranderingen in de uitgaanscultuur leiden ertoe dat de kans op dit soort agressieve
gedragingen stijgt. Er is in Nederland de afgelopen decennia een breed palet aan evenementen en
feesten ontstaan waardoor de oude, veelal plaatselijk gerichte discotheek aan betekenis heeft
ingeboet. Zo kende het aantal grote festivals (met 3000 bezoekers of meer) de afgelopen dertig jaar
een vervijfvoudiging. Bij ruim een derde hiervan gaat het om pop- en dance-evenementen die
doorgaans 5000 tot 25.000 bezoekers trekken. Verder moest de typische ‘dorpsdiscotheek’ wijken
voor de megadiscotheek die op een heel andere schaal opereert. De anonieme, commerciële en
grootschalige aard van veel uitgaansgelegenheden of evenementen leidt de laatste jaren steeds
vaker tot een zekere onvrede onder jongeren: ze vinden de prijzen te hoog en ergeren zich aan het
strenge politietoezicht. Tegelijkertijd (en wellicht in reactie daarop) neemt het aantal kleinschalige
festivals en illegale feestjes weer toe. Daarnaast zien we ook nieuwe verschijnselen of initiatieven
ontstaan. Bijvoorbeeld de ‘sweet sixteen parties’ die uit de VS kwamen overwaaien en die vooral
door meisjes worden gevierd. Gemeenschappelijk aan deze verschijnselen is dat ze vooral dienst
doen als een ‘time out’. Uitgaansleven, dansevenementen, muziekfestivals en particuliere feesten
worden als een soort van morele vakantie gezien: je mag even uit de band springen zonder dat je
daar hard op wordt afgerekend. Maar helemaal zonder risico zijn dit soort verschijnselen niet. Het
gaat om een situatie waarin jongeren zich spontaner of vrijer gedragen. Hoe meer drank er in het
11
De mate waarin dronkenschap wordt gezien als een excuus verschilt per land. In landen waar dronkenschap wordt opgevat als een
excuus voor asociaal of agressief gedrag vindt meer geweld plaats rond uitgaansgelegenheden. Zo kent Frankrijk aanzienlijk minder
uitgaansgeweld dan Nederland (mondelinge mededeling Ninette van Hasselt).
92 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN