Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

8 Intoxicatie
Alcohol en andere roesmiddelen
Inmiddels staan we voor de laatste barrière die het vertoon van asociaal gedrag kan afremmen. In
nuchtere toestand geven de meeste mensen blijk van een zeker normbesef. Ze zijn onderhevig aan
allerlei neigingen van egoïstische aard, maar brengen vaak (veelal geholpen door gevoelens van
schaamte of schuld) een behoorlijke mate van zelfbeheersing op. Als er veel wordt gedronken, kan
die barrière wegvallen. Bij geweldsdelicten en andere vormen van normoverschrijdend gedrag is
vaak drank in het geding. Dat was in Haren op grote schaal het geval. Daarom staan we kort stil bij de
effecten die het gebruik van drank heeft, al dan niet in combinatie met andere roesmiddelen. We
maken daarbij gebruik van het essay dat Ninette van Hasselt van het Trimbos-instituut op ons
verzoek over dit onderwerp heeft geschreven. De lezer kan het raadplegen als derde bijlage bij dit
rapport. Vervolgens gaan we in op de vraag wat er bij de rellen van 21 september 2012 op dit vlak is
gebeurd.
1. Alcohol en agressieve gedragingen
Laten we erkennen dat de Nederlandse jeugd behoorlijk wat drinkt. Drankmisbruik komt veel voor in
de leeftijdsgroep van veertien tot zestienjarigen. Volgens Van Hasselt kan zelfs één op de drie
jongens uit deze groep als probleemdrinker worden beschouwd. Andere groepen die relatief veel
drinken zijn studenten (met name leden van een studentenvereniging) en plattelandsjongeren
(Maalsté 2000). Zoals bekend is alcohol in het uitgaansleven een favoriet genotsmiddel. Vooral in de
late nacht en de vroege ochtend van het weekend vindt men er veel dronken jongeren. We weten dat
driekwart van degenen die geweld in het uitgaansleven pleegt, dat onder invloed van alcohol doet.
De meeste geweldplegers nemen op een uitgaansavond 15-20 glazen in. Bovendien nam het gebruik
van alcohol de afgelopen decennia nog toe. Zo verdubbelde het aantal jongeren dat de laatste
maand tenminste één keer dronken was van 9,5 procent in 1988 tot 19 procent in 2007. Niet alleen
worden er meer glazen per avond gebruikt, het lijkt ook vaker de bedoeling dat men laveloos wordt.
Zo ging het aantal comazuipers de afgelopen jaren sterk omhoog.
Hoewel het gebruik van drank niet in elke situatie dezelfde gevolgen heeft, treden bepaalde effecten
vrijwel altijd op. Dat komt vooral door de invloed van alcohol op het menselijk brein. De prefrontale
cortex werkt minder goed met een slok op. Verder raakt de amygdala eerder van slag terwijl er meer
dopamine en serotonine aangemaakt wordt. Dat leidt op het niveau van ons gedrag tot wijzigingen
als meer zelfoverschatting (1), focus op het hier en nu en minder oog voor de gevolgen op lange
termijn (2), minder impulsbeheersing en meer emotionaliteit (3), minder goede beoordeling van
sociale en riskante situaties (4), minder angst voor sancties of gevaar (5) en snellere irritatie (6). Dit
alles heeft tot gevolg dat conflicten die normaliter niet escaleren (juist omdat vaardigheden als
zelfbeheersing of het inschatten van de situatie hun werk doen) onder invloed van drank gemakkelijk
uit de hand lopen. Hoe meer er gedronken is, des te sterker is dat effect. Het is daarom niet vreemd
dat er tussen de ernst van het gepleegde geweld en de mate van dronkenschap een duidelijke relatie
bestaat. Er zijn twee omstandigheden die maken dat deze relatie met name voor jongeren relevant
is.
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 91