Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Tenminste drie vormen van mobiliteit zijn voor ons onderwerp relevant. Op de eerste plaats mobiliteit
in ruimtelijke zin. Men hoeft maar te kijken naar de situatie van enkele decennia terug om te
beseffen hoezeer ons leven op dit punt veranderd is. Niet alleen het autopark is fors gegroeid maar
ook het aantal kilometers dat wij gemiddeld afleggen. Het gebruik van de trein en ander openbaar
vervoer ging eveneens omhoog en dat geldt nog sterker voor het vliegverkeer. Dit gegeven is hier om
diverse redenen van belang. Bijvoorbeeld omdat Haren aan de spoorlijn van Groningen naar Zwolle
ligt terwijl er ook een snelweg is. Met andere woorden: als een grote menigte van mensen op een
dag naar een feestje wil, dan is dat qua vervoer heel gemakkelijk. Daar komt bij dat veel jongeren een
(door de overheid verstrekte) kaart voor het openbaar vervoer hebben zodat ze zonder al te veel
kosten naar een plaats als Haren kunnen afreizen. Zelfs als ze in het zuiden van Nederland woonachtig zijn.
In feite is ruimtelijke mobiliteit een vast onderdeel geworden van het moderne bestaan. Het is voor
jongeren volstrekt normaal dat sommige vrienden aan de andere kant van het land wonen en er wordt heel
wat heen en weer gereisd. Een en ander wijst erop dat bepaalde drempels of blokkades die men in vroeger
tijden nog had kunnen opwerpen tegenwoordig minder aanwezig zijn.
Vervolgens is de sociale mobiliteit gegroeid. Moderne Nederlanders veranderen niet alleen gemakkelijk van
plaats maar ook van sociaal milieu. Terwijl het oude standsbesef nog een barrière tussen mensen uit een
hoge en een lagere klasse vormde, de verzuiling het contact tussen mensen met andere levensovertuiging
verhinderde en het universitaire leven de hoger opgeleiden apart zette – loopt alles nu veel sterker door
elkaar. Het is beslist niet zo dat verschillen tussen rijk en arm, gelovige en ongelovige of tussen hoog- en
laagopgeleide Nederlanders onbelangrijk worden. Integendeel! Maar op het punt van de omgangsvormen
is er in Nederland de afgelopen decennia toch wel iets gebeurd. In elk geval heeft het egalitaire ethos dat
onze cultuur al langer kenmerkte zich in alle richtingen verbreidt met als gevolg dat het bestuurders,
werkgevers en andere gezagsdragers vaak moeite kost om duidelijk te maken dat er bepaalde grenzen en
machtsverhoudingen zijn. Daar komt bij dat veel Nederlandse ouders hun kinderen alleen een verbod
opleggen als het niet anders kan. Met andere woorden: in de sociale omgang met elkaar dienen zich
ogenschijnlijk geen barrières aan en stellen burgers hun eigen doelen of motieven graag voorop. Het leidt
tot een vorm van sociale mobiliteit die in bepaalde opzichten beslist voordelen heeft. Zo wordt er in de
moderne economie – om maar één voorbeeld te nemen – vaak aangedrongen op zelfstandige, sociaal
vaardige en flexibele werknemers. Die houding wordt ook bij jongeren gewaardeerd.
Behalve het ruimtelijke en het maatschappelijke verkeer zijn er uiteraard de vele vormen van verkeer die
met het uitwisselen van informatie, beelden of verhalen van doen hebben. Iedereen beseft dat Nederland
en alle andere landen op dit gebied ingrijpende veranderingen ondergaan. De huidige technologie zorgt
ervoor dat het uitwisselen van informatie op een nog nooit vertoonde schaal gebeurt en met een snelheid
waarvan de gevolgen nog lang niet tot ons doordringen. Overigens behoort Nederland wat dit betreft
binnen Europa tot de top. Wij kennen in ons land per huishouden een relatief hoog aantal internetaansluitingen.
We kennen een grote dichtheid aan (mobiele) telefoons terwijl de traditionele media nog altijd sterk
aanwezig zijn. Mede daardoor reageert de publieke opinie vaak als echokamer waarbij een bescheiden
kuchje in de ene hoek een storm van verontwaardiging of enthousiasme in de andere hoek oproept (Van
Ginneken 2012). De hypes zijn hier bepaald niet van de lucht, elke politicus kan ervan meepraten. Het is
evident dat dit type dynamiek bij de rellen in Haren een voorname rol speelde. En niet alleen in de aanloop
naar 21 september 2012 maar ook (en misschien nog wel sterker) in de periode die op de rellen volgde. Er is
inmiddels een omvangrijk reservoir aan berichten, verslagen, discussies, verwijten of filmpjes ontstaan
waarbij het feest tot in detail besproken wordt. Met andere woorden: laten we niet doen alsof de mobilisatie
van zoveel jongeren richting Haren een geïsoleerd verschijnsel is. Het past uitstekend bij een land dat in
meerdere opzichten een ‘vloeibare samenleving’ is en dat zich niet alleen met de voordelen maar ook met
de nadelen van die situatie moet uiteenzetten. Dit gezegd hebbende moeten we meer specifiek worden.
56 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN