Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

over tot een symbolische omkering ervan. Dat was in vroeger tijden veelal de manier waarop
ongenoegens van het gewone volk met betrekking tot de heersende klasse geventileerd werden. Wij
kennen die traditie nog in de vorm van carnaval waarbij de machtigen der aarde op een meer of
minder speelse wijze te kijk worden gezet. Daarbij komt vaak een register naar voren dat de socioloog
Michel Bachtin als het groteske heeft benoemd: grove grappen, verwijzingen naar seks of
uitwerpselen, scheve gezichten of lichamen, maskerades, lompe of overdreven gedragingen,
beledigende woorden, etcetera. Welnu, beide elementen komen in een film als Project X nadrukkelijk
voor. Men zou deze films dan ook als een onderdeel van de symbolische orde moeten zien, niet als
iets wat tot de sociale realiteit behoort. Men kan zelfs zeggen dat ze loodrecht op die orde staan. Dat
hebben ze gemeen met de grappen in meer algemene zin. Een grap die de bestaande orde respecteert
is helemaal niet leuk. Het effect van de grap is juist dat er een soort kortsluiting optreedt tussen
datgene wat men normaliter verwacht en datgene wat er gebeurt.
2. Verbeelding onder jongeren
Het is een understatement om te zeggen dat Project X in Haren onder jongeren tot de verbeelding
sprak. Zelden zal een event waarover zo weinig bekend was, zo veel enthousiasme hebben losgemaakt.
Toch staan we hier voor een paradox. Van de ene kant weet iedereen dat de rellen op een of
andere manier aan de genoemde film zijn gerelateerd. Al was het maar omdat er bij het feestje
veelvuldig naar de titel van de film werd verwezen. Een van onze jongere respondenten merkt
daarover treffend op: ‘Wie is er nou niet nieuwsgierig als de naam Project X erin voor komt’ (R10).
Bovendien spraken de gebruikte beelden een duidelijke taal. Het ging vaak om varianten op de
filmposter, terwijl bepaalde fragmenten uit de trailer of de film naar hartenlust gekopieerd werden.
En voor wie het nog niet begreep was er een prominente letter X die in elk geval de nieuwsgierigheid
moest prikkelen. Kortom: je moest wel blind zijn om de relatie tussen Haren en de bewuste film over
het hoofd te zien. Van de andere kant is het verre van duidelijk welke bewoners of bezoekers van
Haren de film daadwerkelijk gezien hebben. Laat staan dat we hun mening kennen c.q. weten of
bepaalde elementen uit de film op het verloop van de rellen invloed hebben gehad. Ter illustratie
daarvan citeren wij hieronder een fragment uit het gesprek dat wij hadden met een jongere die naar
Haren is geweest. Aan het begin vraagt de interviewer wanneer de jongeman de film Project X
bekeken heeft. Het antwoord luidt:
‘Dat was op de woensdag voor het feest. Ik had gezien dat er ook artiesten zouden komen zoals Kraantje Pappie
en Yellow Claw, dus wij dachten: Er komt een feest, misschien wordt het een heel groot feest en misschien loopt
het ook wel uit de hand (…) Die film vond ik best vet. Vooral het einde, dat alles in één keer in de fik staat. Iedereen
is buiten dat huis in de achtertuin en het ziet er behoorlijk vet uit.’ Op de vraag van onze interviewer of hij ook
zoiets zou willen meemaken antwoordt hij: ‘Dat zou ik zeker willen. Want je ziet gewoon dat het om iets vets gaat
wat je toch echt een keer in de je leven moet hebben meegemaakt. Ik ben ook wel iemand die veel naar festivals
toegaat en naar redelijk wat feestjes (…) Je wilt het zo leuk mogelijk hebben. En dat was iets heel anders dan ik
gewend was. (…) We hoorden ook al veel verhalen over die film. En toen kwam Haren opeens in beeld. Ik dacht:
Hoe is het nou mogelijk dat er zoveel onrust door één film komt Dus wij dachten: Laten we die maar eens gaan
kijken. En toen hebben wij hem samen met een stel vrienden op de woensdag daarvoor gezien’ Op de vraag wie
als eerste het idee kreeg om naar Haren toe te gaan, is het antwoord: ‘Dat idee kwam van elkaar. We zagen die
film en we zeiden: Daar kunnen wij ook naartoe. Dus toen besloten we om maar te gaan’ (R13)
44 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN