Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Bij gebrek daaraan organiseren de jongeren het maar zelf. Dat heeft een tweeledig effect. Ten eerste
is het leuk om de openbare ruimte op te zoeken en daar iets onvoorspelbaars of ongeorganiseerds te
doen. Daar schuilt voor een deel ook de triomf in van de geïnterviewde jongeren, namelijk dat men
dit feest zelf heeft kunnen organiseren, tegen het verbod in. Een gevoel dat versterkt is omdat het
een publiek en massaal karakter had. Ten tweede maakt een dergelijke manifestatie zichtbaar en aan
den lijve voelbaar waar de weerstanden zitten en waar je grond onder je voeten krijgt. Kortom:
ontdekken waar die volwassen werkelijkheid niet meegeeft maar juist grenzen trekt. De teneur in
veel adolescentenfilms – ook PROJECT X – spoort met deze geestesgesteldheid. Kennisnemen van dit
soort films kan helpen bij het begrijpen van dit soort door adolescenten spontaan georganiseerde
voorvallen.
4. Tot slot
‘Kennelijk schiet onze verbeeldingskracht tekort de gevolgen te voorspellen van explosieve, kwadraterende
informatieverspreiding. Nieuws gaat sneller dat geluid, maar onze fantasie gaat nog te paard. We geloven in
goede intenties. Hartverwarmend, maar onnozel.’ Aleid Truijens (de Volkskrant, 24.09.2012: 22)
Er is gedegen reflectie nodig om te begrijpen hoe het verschil tussen werkelijkheid en fictie tegenwoordig
functioneert. Dat is een fundamentele zaak, ook voor jongeren. Het impliceert dat we als
volwassen te plicht hebben om afstand te nemen van een ouderwetse denkwijze die op een simpele
tegenstelling tussen fantasie en realiteit berust. Dit traditionele onderscheid is onbruikbaar geworden
in een moderne wereld waar nieuwe technologieën ervoor zorgen dat adolescenten alles wat
hen beweegt en bezigt houdt publiek maken. 62 Variërend op de bovenstaande uitspraak van Truijens
kan men zeggen dat onze verbeeldingskracht tekort schiet, niet zozeer omdat we te goed van
vertrouwen zijn, maar omdat we vertrouwen stellen in een te beperkte opvatting van de realiteit
waarbij regelgeving, controle en overleg de voornaamste parameters zijn. De volwassenen van nu
(en dat geldt niet in de laatste plaats bestuurders en politici) zijn gefocust op de voor-rede-vatbare,
talig-argumenterende mens. Als gevolg daarvan sluit menigeen de ogen voor heel die moderne
beeldcultuur waarin vele burgers en jongeren dagelijks zijn ondergedompeld. Film, tv-serie, strip en
game zijn door hun audiovisuele vormgeving krachtige verhalenvertellers die bovendien alom
aanwezig zijn: in de bioscoop, op het internet, in DVD-boxen op de vele al dan niet commerciële
tv-zenders. Deze rijkgeschakeerde beeldwereld biedt een goed zicht op het geestelijk leven van
allerlei groepen uit de bevolking. 63 Dat nodigt uit tot nader en vooral tot meer systematisch
onderzoek.
Helaas is het aanzien van deze verhalenvertellers in de ogen van bestuurders nogal laag. Deze nemen
maatschappelijke verbeelding als factor in de publieke sfeer niet of nauwelijks serieus. Het is te
hopen dat de verbijstering die de bestuurlijke reacties op ‘Haren’ kenmerkte, aanleiding wordt voor
een koerswending.
62
Zonder nieuwe, scherpsnijdende denkinstrumenten komt de reflectie daarover ook niet veel verder. Zie bv. de meanderende
overwegingen van Stine Jensen in haar column (NRC, 25.09.2012: 32) die hier en daar wel raken aan deze kwesties, maar strikt
genomen komt ze, onder invoering van vage termen, niet veel verder dan te concluderen dat het allemaal niet zo duidelijk meer is: ‘,…
misschien is het onderscheid tussen “de echte werkelijkheid” en de “mediaconstructie daarvan” niet altijd zo gemakkelijk meer te
maken. Zie Haren.’ Het verlangen onderhoudend te willen zijn over media en populaire (beeld)cultuur hangt samen met een gebrek
aan discipline om dit vraagstuk gedegen uit te zoeken. Zie De Mare (2010).
63
De Mare & Keyser (2009), De Mare (2011A, 2012A en B).
192 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN