Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Mobiliserende werking
De vraag zou kunnen zijn wat adolescenten als kijkersgroep in komische films als PROJECT X hebben
gewaardeerd. Daar zijn in het kader van het onderzoek naar de rellen in Haren ook wel vragen over
gesteld Verschillende van hen waren bekend met deze film of met PROJECT X-achtige films als THE
HANGOVER I en JACKASS THE MOVIE. De meeste jongeren (gemiddeld 18 jaar) gebruikten woorden
als ‘leuk’, ‘gezellig’, ‘hilarisch’ en ‘spannend’. Ze vinden het een gebeurtenis om bij te zijn. Ze vragen
zich nieuwsgierig af hoe zo’n PROJECT X in Haren er uit zou zien. 60 Er wordt weinig gezegd over het
risico dat dit feestje op rellen zal uitlopen, dat is niet iets waar zij zich een voorstelling van maken.
Het leuke aan de film is volgens jongeren vooral dat ze het feest zelf georganiseerd hebben. Dat is
tof. De jongeren ‘willen erbij zijn’, ze willen naar eigen zeggen ‘gewoon alles zien en meemaken’
waarbij vooral de massaliteit van zoveel mensen die spontaan naar eenzelfde plek komen enorm tot
de verbeelding spreekt. Geestig om te zien wat er gebeurt. Ze vinden alles wat afwijkt van het
gewone nu eenmaal leuk, bizar, grappig, gaaf, lollig, stoer, spectaculair, interessant.
Net als in de uitingen op Facebook, hanteren de betrokken jongeren in hun verbeelding de typische
regels van de grap. Die blazen de normale conversatieregels op. Van een frase als ‘zich kapot te
lachen’ weet iedereen dat het slechts gaat om een metafoor, het wordt nooit letterlijk bedoeld. Een
beeldspraak die letterlijk wordt genomen, werkt juist op de lachspieren. 61 In de verbeelding wordt
dus een feestje in al zijn groteskheid en absurditeit bedacht en stapsgewijs tot zijn grenzen opgevoerd.
De film kan daarbij de gemoederen in beweging brengen en ook tot handelen aanzetten. De
lachsalvo die een film als PROJECT X ontlokt, onderstreept nog eens de naïviteit van die adolescente
verbeelding: voor mogelijk gevaar of persoonlijke ongelukken door zo’n gigantische party is geen
plaats.
Wat zegt dat over de huidige cultuur
De feesthoedjes en de slogan ‘Waar is het feestje, hier is het feestje’ maken deel uit van de adolescente
verbeeldingswereld en staan haaks op het bestuurlijk verbod ’Er is geen feestje’ door burgemeester
Bats. Beide leuzen verwijzen naar twee verschillende werelden waarin men elkaar letterlijk
niet verstaat. Sterker nog: het verbod van de burgemeester was van meet af aan een aspect van de
symbolische orde die de adolescenten juist op het spel zetten. Ze testen maatschappelijke weerstanden
door te experimenteren met de signalen die volwassenen uitzenden. Ze willen zien wat dat doet
en wat het in beweging brengt – bij hen zelf en bij anderen. Waar bestaat die realiteit dan uit Hoe
hard is ze eigenlijk Waar laat de maatschappij haar weerstand zien Kortom: Wat betekent het om
een volwassene te zijn Dat alles is voor betrokken jongeren niet meteen duidelijk. Nu is de overgang
naar volwassenheid altijd al een dubbelzinnig iets maar de huidige samenleving maakt dat niet
eenvoudiger. Er zijn vele keuzen en de doelen lopen uit elkaar. Daarbij komt dat overgangsrituelen
niet meer collectief georganiseerd en in het openbaar gevierd worden.
60
Ik baseer me hier op vijf transcripties van interviews met jongeren die naar Haren zijn geweest.
61
Zie enkele conversatiefragmenten uit de Facebook-pagina’s: Mayck: ‘Even na denken mensen wat voor gevolgen het heeft voor
merthe als er 17000 man naar haren gaan en een beetje rotzooi beginnen te trappen’, Robin: ‘Ik heb er dus even over nagedacht… Maar
nee, geen idee. Vertel eens, wat voor gevolgen’ (NRC, 07.12.2012: 5).
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 191