Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

fen reeds beschreven), maar met een grotere gerichtheid op dromen en fantasieën, het jezelf willen
onderscheiden door op te vallen en de acceptatie van geweld op televisie schuift de samenleving als
totaal in de afgelopen 14 jaar op in de richting van een belevingscultuur. Een forever-young-cultuur
dringt in nieuwe gedaanten door in de samenleving en is dit zichtbaar een toenemende oriëntatie op
kicks en een veranderende perceptie van fictie en realiteit die gepaard gaat met een grotere nadruk
op verbeeldingskenmerken.
9. Omgaan met dionysische cultuurkenmerken
Is wat er zich in Haren in september 2012 afspeelde nieuw Al sinds de oude Grieken is er sprake van
een strijd tussen het Apollinische en het Dionysische in de westerse cultuur. De god Apollo was het
symbool van de beheersing, controle, vormgeving en de wet. Hij bracht het licht in de wereld en
daardoor ontstond er helderheid, een werkbaar onderscheid en orde. Apollo, de god van de heersende
klasse en de gezagsdragers, was vaak in conflict met Dionysos, een god die reeds in vroeger
tijden in Griekenland aanwezig was en symbool stond voor het ontembare, irrationele, de vervoering
en de voortdurende metamorfose van het leven. Dionysos kent een groot verlangen naar eenheid en
contact, stelt de Apollinische orde voortdurend ter discussie en gaat in tegen de heersende ideeën.
De Dionysische cultus laat de grenzen tussen het fantastische en het reële vervagen en stond aan de
oorsprong van het theater. Het Dionysische heeft een dubbele natuur; kent positieve en negatieve
kanten. De vervoering is zowel het fundament van vreugde, bevrijding en feest, als ook van exces,
razernij en maatschappelijke ontwrichting. Tegen de tijd dat Dionysos wijselijk was opgenomen
tussen de Olympische goden hadden de Grieken hem veranderd. Zijn natuur is in de loop der tijd
gehumaniseerd en minder wild geworden. Steden en staten vierden jaarlijkse festivals voor Dionysos
als een kalmere god: de gever van wijn, de god van groei en vruchtbaarheid van de natuur en de
levensvreugde, waarbij het artistieke en de kunst werden gestimuleerd. De machthebbers hebben
de meer gematigde kenmerken van Dionysos omarmd om al te grote excessen te voorkomen.
In de geschiedenis is sprake van een afwisseling tussen meer turbulente Dionysisch en meer kalme,
Apollinisch georiënteerde perioden, waarin de heersende klasse respect geniet. Diverse filosofen en
sociologen beschrijven in de afgelopen decennia de herintrede van Dionysische kenmerken in de
westerse cultuur, waarbij de oriëntatie minder gericht is op een verre toekomst, maar vooral gericht
is op het hier en nu waarin het hedonistische en esthetische een belangrijke rol spelen. Uit de
resultaten van het Mentality-onderzoek blijkt dat onder jongeren, maar ook breder in de cultuur
specifieke Dionysische oriëntaties aanwezig zijn en opkomen. De samenleving heeft zich ontwikkeld
van plichtsgetrouw naar assertief en mondig, met een sterke nadruk op esthetiek en beleving. In de
meeste gevallen leidt dit niet tot ontwrichting of excessen en er zijn vele manieren gangbaar om het
Dionysische te kanaliseren, maar extremen zijn ook zichtbaar, bijvoorbeeld in de rellen die plaatsvonden
in Haren. Nu is het de grote vraag wat de consequenties van deze ontwikkelingen zijn voor
gezagsdragers en bestuurders anno 2012. Zij kunnen al geruime tijd niet meer vanzelfsprekend op
respect van de bevolking rekenen en de verhoudingen zijn ingrijpend gewijzigd. Zijn zij in staat om
het Dionysische te kanaliseren en te kalmeren Metaforisch gezien heeft de aloude strijd tussen
Apollo en Dionysos zich in september afgespeeld in een woonwijk in Haren. Weliswaar in zijn
razende gedaante, na op zoek te zijn geweest naar een feest dat er niet was en een conflict met het
gezag. Het Project X feest dat uitliep op rellen en vernieling is nota bene gestart vanuit een film: de
meest geziene hedendaagse vorm van het door Dionysos gestichte theater. Het Dionysische is
zichtbaar in extreme zin en de machthebbers hebben wederom grote moeite om met de hedendaagse
verschijningsvormen om te gaan.
164 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN