Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Een extreme visie is dat deze burgers onvoldoende verstand van openbare orde en veiligheid hebben en dat hun
vragen, suggesties of initiatieven geen toegevoegde waarde hebben. Bezien vanuit de systeemwereld kan dat
kloppen. Maar men kan de zaak ook anders opvatten en stellen dat deze burgers vanuit hun betrokkenheid wel
degelijk iets bijdragen. Ofwel omdat ze iets op het internet hebben gezien wat professionals over het hoofd zagen,
ofwel omdat ze zich wilden inzetten voor de publieke zaak, ofwel omdat ze twijfels hadden bij het beleid van de
plaatselijke overheid. Wij zeggen niet dat men al deze burgers aan het woord moet laten voordat men op de crisis
reageert. Daarvoor is vaak geen aanleiding en het kost ook teveel tijd. Maar het bestuur mag zich wel afvragen
wat deze burgers beweegt, op welke punten hun waarnemingen iets toevoegen en op welke manier ze een eigen
rol kunnen spelen bij de voorbereidingen die de gemeente zelf treft.
Stelling 4
Films en andere vormen van maatschappelijke verbeelding dragen bij aan ons begrip van de realiteit.
Vooral waar het om de belevingswereld van maatschappelijke actoren gaat.
Het is al vaker betoogd dat deze een relevante bron van informatie kunnen vormen. Zo zijn er in de VS geruime
tijd voordat de stad New York door de aanslagen van 2001 getroffen werd meerdere films uitgebracht die over een
vergelijkbare catastrofe gaan. Ofschoon we deze films geen voorspellende waarde mogen toekennen, geven ze
wel zicht op de ‘state of mind’ die bij zo’n ramp aan de orde is. Daarbij kan het om de daders gaan maar ook om
het publiek of om de ‘state of mind’ van bepaalde gezagsdragers. Wat dat betreft nam men de film Project X in
Haren eigenlijk te letterlijk. Men zag dat het huis van Merthe werd bedreigd en ging over tot het beveiligen ervan.
Bijgevolg was je op 21 september bijna nergens veiliger dan in dat pand. Wat men minder goed begreep, was dat
de film vooral een ‘state of mind’ van de betrokken jongeren liet zien. Ze demonstreerde een bepaalde humor die
de gevestigde orde ondermijnt en waarbij de gezagsdragers onbewust het script van dit genre volgen door op
grappen te reageren met een rampenplan. Anders gezegd: zelfs als de overheid voor een serieuze aanpak kiest,
moet ze rekening houden met de stemming van een feestende menigte en beseffen dat een ouderwets soort
gezagsuitoefening gemakkelijk een valkuil wordt.
Stelling 5
We zijn in Nederland toe aan een nieuwe balans tussen veiligheid en speelruimte. Dat geldt met
name voor de manier waarop we met jongeren omgaan.
We hebben al gewezen op de tendens om menselijke gedragingen in het algemeen en die van jongeren in het
bijzonder steeds vaker aan vormen van regulatie te onderwerpen. Zowel gewone burgers als professionals moeten
zich meer en meer verantwoorden in de hoop dat het optreden van risico’s wordt gereduceerd. Tegelijkertijd
hebben velen de behoefte om zich in het weekend of hun vrije tijd (en soms gewoon midden in de week) over te
geven aan allerlei vormen van ‘wild’ gedrag en zo tijdelijk voorbij te gaan aan gangbare maatschappelijke
normen. Het is niet uitgesloten dat die twee tendensen bij elkaar horen en dat een moderne samenleving die sterk
inzet op regulatie en reductie van risico’s daarmee ongewild nieuwe gevaren genereert. In elk geval moeten
overheden goed nadenken over de balans. Ze moeten zich niet voor het karretje laten spannen van allen die uit
politieke, professionele of morele motieven op een maximalisatie van de veiligheid inzetten. Want dit wordt op
den duur onleefbaar. Van de andere kant mag men de zaak evenmin op zijn beloop laten erop vertrouwend dat de
‘wisdom of the crowds’ min of meer van zelf haar werk doet. Dus opnieuw nadenken over het samengaan van
regulatie en loslaten. Daarbij valt wellicht te leren van de manier waarop men tegenwoordig grootschalige
muziek- en dansfestivals organiseert. Deze vinden plaats binnen een afgeschermd gebied waar men scherp op
bezoekers selecteert. Eenmaal binnen geniet de bezoeker andere vrijheden dan gebruikelijk. Maar wie zich daarbij
misdraagt wordt door de beveiliging eruit gezet en komt er niet meer in. Deze combinatie van strakke handhaving
aan de deur en een relatief grote tolerantie binnen de hekken, kan ook voor overheden een interessante denkwijze
zijn.
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 147