Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

ving die veerkrachtig is.17 Wie zich op deze dynamiek baseert, heeft moeite met procedures en
scenario’s die streven naar het maximaliseren van veiligheid. Die pleit voor een houding waarbij
speelse elementen gewaardeerd worden, waarbij beginselen belangrijker dan regels zijn en waarbij
de vitaliteit van het geheel niet teveel beperkt wordt.
3. Uitdagingen voor het bestuur
Tot zover twee extreme zienswijzen op het functioneren van een overheid die met een voor onzekere
of ambivalente situatie geconfronteerd wordt. In de ene visie is Apollo aan de macht in die zin dat
het bewaren van de orde domineert terwijl het ludieke weinig ruimte krijgt. In de andere visie staat
Dionysos aan het roer in die zin dat het bewaren van publieke orde niet zo serieus genomen wordt en
men ruimte aan het overschrijden van bepaalde grenzen geeft. Hoe filosofisch het ook klinkt: dat
was het fundamentele dilemma waar het college van B&W in Haren mee worstelde. De uitdaging
was niet alleen het vermijden van twee extreme zienswijzen maar vooral het vinden, nee het
scheppen van een nieuw midden terwijl men heen en weer wordt geslingerd tussen krachten of
motieven die elkaar ogenschijnlijk uitsluiten. Wij willen het bestuur van een kleine plaats niet
verwijten dat het voor deze worsteling geen oplossing gevonden heeft. Maar we moeten wel
vaststellen waar het mis ging en welke aanpak te verkiezen is. We noemen wat dit betreft vier
moeilijkheden die bij de rellen in Haren onmiskenbaar een rol hebben gespeeld en die tevens het
vertrekpunt voor een betere aanpak kunnen vormen. De eerste moeilijkheid ligt in de wijze waarop
het bestuur naar de samenleving, naar jongeren, naar burgers en naar ondernemers kijkt. De tweede
moeilijkheid is de wijze waarop zij over zichzelf, haar eigen verantwoordelijkheden en taken denkt.
Ten derde is er de manier waarop men die taken in het geval van een ramp of incident organiseert en
wat daarbij de positie van de politie is. Ten vierde is er de vraag hoe men tot een adequate uitvoering
van eenmaal genomen besluiten of beleidsvoornemens komt.
Nu zou het erg naïef zijn om te denken dat we met een oproep tot beter nadenken of organiseren
kunnen volstaan. We hebben wat dat betreft het nodige geleerd van het onderzoek dat we de
afgelopen jaren deden naar Nederlandse probleemwijken. Op grond daarvan weten wij dat er vaak
een spanning bestaat tussen de systeemwereld van professionals en bestuurders enerzijds en de
leefwereld van burgers anderzijds. Die spanning laat zich niet zomaar oplossen en daarom zijn er
soms onorthodoxe maatregelen nodig om iets aan de kwalijke situatie van deze achterstandswijken
te kunnen doen. Het inzetten van zogenaamde ‘Best Persons’ is daar een inspirerend voorbeeld van
(Van den Brink 2012). Wat wij nog niet hadden onderzocht is of en hoe die spanning tussen leefwereld
en systeemwereld zich aandient in andere contexten dan die van probleemwijken. Bijvoorbeeld
een welvarend dorp als Haren dat een relatief hoog opgeleide bevolking heeft en waar de problematiek
van stedelijke achterstandswijken afwezig is. Men zou kunnen denken dat de professionele
wereld van het bestuur en de leefwereld van de bewoners in zo’n dorp dichter bij elkaar liggen en dat
men bij eventuele moeilijkheden eerder tot een creatieve aanpak komt. De gebeurtenissen van 21
september 2012 tonen echter aan dat dit niet zomaar opgaat en dat de genoemde spanning óók in
Haren aan de orde was. Sterker nog: die spanning heeft er mede voor gezorgd dat de zaak enorm uit
de hand gelopen is.
Zij is nauw verbonden met de eeuwige strijd tussen Apollo en Dionysos die zojuist ter sprake werd
gebracht. De systeemwereld van het openbaar bestuur en andere professionele organisaties is
immers in hoge mate op het aanbrengen van orde uit. Er moeten betrouwbare procedures zijn, die
17
Zie de literatuur die in Bijlage 7 wordt genoemd onder de kopjes ‘Actieve burgers’ en ‘Publieke gezagsdragers’
142 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN