Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Daar staat tegenover dat het handhaven van openbare orde en veiligheid een veel betere voorbereiding
en uitvoering behoeft terwijl we ook op het laatste vlak – verkoop en gebruik van alcohol door
jongeren – meer barrières op hun plaats achten. Ter illustratie van deze ‘diagnose’ kleuren wij de
vlakken van schema 2 verschillend in waarbij een donkere tint met een hoge mate van kwetsbaarheid
correspondeert.
Het is verleidelijk om op grond van deze diagnose over te gaan tot formuleren van een aantal
aanbevelingen. Toch moeten we de lezer nog even om geduld vragen. De stap van inzicht naar
verbetering is namelijk minder direct dan men vaak veronderstelt. Ze is alleen direct bij een instrumentele
benadering. In dat geval staan de voornaamste waarden of doelen vast en concentreert
men zich op de vraag welke middelen voor het bereiken van die doelen nodig zijn. Maar een dergelijke
benadering lijkt ons in het geval van Haren niet gepast. Zowel de rellen als de manier waarop het
bestuur deze heeft aangepakt, confronteren ons met fundamentele vraagstukken. Bijvoorbeeld:
welk type samenleving willen wij eigenlijk Het is in theorie best denkbaar om te streven naar een
minimalisering van elk gevaar of risico dat in onze diagnose is genoemd. Dus geen enkele uitspatting
in de vrije tijd, geen films waarin bedenkelijke grappen voorkomen, geen sociale media waarin men
scheldwoorden gebruikt, geen tv-beelden over een dramatische gebeurtenis, geen openbaar vervoer
in een risicogebied, geen ouders die hun kinderen naar een feestje laten gaan, geen burgemeesters
die slechts van traditionele media gebruik maken, geen politiemacht die graag met platte petten
werkt en uiteraard geen druppel alcohol voor iedereen onder de 25 jaar. Nog los van de vraag of zo’n
totalitair streven in moreel en politiek opzicht te verdedigen is, zouden we ons moeten afvragen
welke risico’s we toelaten, welke risico’s we liever temperen, welke actoren dan verantwoordelijkheid
hebben en hoe ze daarbij te werk moeten gaan. Met het oog op die vragen permitteren we ons
hier een korte filosofische bespiegeling.
Aan het samenspel van orde en chaos zijn al heel wat beschouwingen gewijd. Het menselijk leven, zo
niet het leven in de meest algemene zin berust op een kwetsbare balans tussen processen die een
zekere orde scheppen enerzijds en processen die deze orde steeds verstoren, ondermijnen, bijstellen,
uitdagen, vernieuwen, opschorten of verfrissen anderzijds. Hedendaagse denkers hebben – mede
onder invloed van de ingrijpende wijzigingen die de jaren zestig met zich meebrachten – vaak de
neiging om processen van de tweede soort met het leven te vereenzelvigen en het element van orde
met de dood. Maar die reductie berust op een misvatting. Het leven kan zonder orde niet bestaan,
zelfs niet op het meeste elementaire niveau van de eencelligen wezens. Al was het maar omdat de
celwand een basale structuur vormt die barrières opwerpt tegen een onbeperkte uitwisseling met
het milieu. Dat geldt even goed voor ons maatschappelijk bestaan waar wetten en driften, de regel
en het spel, instituties en bewegingen, sociale structuur en culturele dynamiek, het handhaven en het
overschrijden van normen elkaar voortdurend afwisselen.15 Elke poging om het menselijk leven
eenzijdig vanuit orde of chaos te verstaan, moeten we als een gebrek aan wijsheid van de hand
wijzen.
We pretenderen natuurlijk niet dat dit een recent verworven inzicht is. Reeds de oude Grieken
beseften het belang van deze dialectiek en ze hebben dat op beeldende wijze tot uitdrukking
gebracht. Ze spraken van twee goden die elk een eigen kant van deze dialectiek belichamen en in een
permanent gevecht gewikkeld zijn.16 De ene godheid was Apollo. Aan hem dichtten de Grieken taken
toe zoals het stellen van de wet, het bewaken van orde, het handhaven van normen, het maat
15
Zie de literatuur die in Bijlage 7 wordt genoemd onder het kopje ‘Norm en overtreding’.
16
Met dank aan Martijn Lampert die het belang van deze beeldspraak opnieuw onder de aandacht heeft gebracht. Zie ook zijn
uiteenzetting in Bijlage 1.
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 139