Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Uit dat alles rijst het beeld op van een soort overstroming waarbij de polder plotseling onder water
komt te staan omdat het dijkenstelsel op diverse plaatsen ernstig beschadigd is. Wat was de toestand
van het dijkenstelsel dat Haren en zijn bewoners had kunnen beschermen Er tekenen zich in
elk van een aantal zwakke plekken af, plaatsen waar de actoren in formele zin misschien weinig te
verwijten viel, maar waar het risico op een doorbraak aanwezig was. Daaruit volgt niet dat het
voorgenomen feest ‘onvermijdelijk’ op een vechtpartij met de politie moest uitlopen. Uit een zwak
dijkenstelsel volgt evenmin dat je altijd natte voeten krijgt. Maar de situatie verandert als er storm op
til is en de watermassa opgestuwd wordt. Die stuwing deed zich in Haren voor toen duizenden
jongeren naar het dorp kwamen terwijl er verder weinig te beleven was. Bovendien bleken vele
feestgangers onder invloed van alcohol waarmee de kans op grensoverschrijdend gedrag steeg. Een
deel van de feestgangers ging inderdaad fors over de schreef. Ze deden allerlei dingen waarvan ze
later (eenmaal ontnuchterd) veel spijt hadden. Dat geldt in elk geval voor vele jongeren die met de
politie op de vuist gingen. Die confrontatie was voor hen op het moment zelf even nieuw als sensationeel.
Het uitdagen van de gezagsdragers, het schenden van sociaal geaccepteerde normen, het
wegrennen voor de ME, het inslaan van een winkelruit, het gooien met stenen of dranghekken, ja
zelfs het incasseren van een paar forse klappen zorgde voor een geweldige kick. Ofschoon het
overdreven is om de nachtelijke situatie in Haren als ‘oorlogsgebied’ te kenschetsen, deden veel
relschoppers vermoedelijk wel een soort frontervaring op. De rellen kregen, toen ze eenmaal in gang
waren gezet, een eigen dynamiek. Deze werd vermoedelijk versterkt door het feit dat er veel onbekende
jongens bij elkaar waren. De remmingen die optreden als een geweldpleger bij extreem
gedrag door zijn vrienden teruggefloten wordt, konden hier hun werk niet doen. 14 Toch denken wij
dat het gebruik van bier en sterke drank de voornaamste factor was die het onderscheid tussen
droom en daad uitwiste. Bijgevolg speelden zich in Haren taferelen af die nauwelijks onderdeden
voor datgene wat de film Project X liet zien.
2. Reflexief intermezzo
Onze conclusie is dat men de rellen in Haren ten dele als een ongelukkige samenloop van omstandigheden
kan opvatten. Net zoals de watersnoodramp van 1953 voor een deel door toevallige factoren
werd bepaald. Als het op 31 januari van dat jaar geen springtij was geweest, als er geen noordwesterstorm
had gestaan, als de waarschuwing door alle bewoners was gehoord dan… Ja, dan was de
schade niet zo groot geweest. Het cruciale punt is evenwel dat veel dijken zwak waren terwijl het
onderhoud te wensen overliet. Op analoge wijze vragen wij ons af wat de toestand van het dijkenstelsel
rond Haren was. Welke barrières hadden moeten voorkomen dat zoveel adolescenten hun
impulsen in dit villadorp kwamen botvieren Waar traden zwakke plekken aan het licht en waar moet
nodig onderhoud gepleegd worden Samenvattend menen wij dat we kritisch moeten kijken naar de
feestcultuur die zich in Nederland ontwikkeld heeft. Hoewel de verantwoordelijkheid op dat gebied
niet erg helder is, lijkt een discussie over het stellen en handhaven van grenzen daar niet overbodig.
Met betrekking tot de Project X en aanverwante films zien wij nauwelijks aanleiding voor zorgen,
zeker niet zolang jongeren het verschil tussen realiteit en fictie in het oog houden. Op het vlak van de
mobilisatie kan men zich wél enkele verbeteringen voorstellen, zoals een meer heldere scheiding
tussen het private en het publieke gebruik bij sociale media evenals een minder opgewonden
berichtgeving bij traditionele media. Bij het ruimtelijke verkeer kan men nagaan of groepen reizigers
die de openbare orde verstoren op een of andere manier te stoppen zijn. Met betrekking tot het
gesprek tussen ouders en kinderen zien we geen redenen voor bezorgdheid.
14
Op het belang van deze factor is met name gewezen door Jan Dirk de Jong.
138 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN