Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

jongens maar niet per sé van die hooliganachtige types. Eigenlijk was er van alles: grote mannen,
stoere jongens met petjes en sjaaltjes, capuchons, scholieren, jonge studenten…’ (R53). Later viel de
verzameling in twee groepen uiteen: zij die naar voren stapten en zij die een stap terug zetten maar
wel bleven kijken (R55). Wat deze mensen met elkaar gemeen hadden was dat ze behoorlijk in de olie
waren. Een medewerker bij de NS vertelt: ‘De meeste jongeren die ik heb gezien waren tussen de
zestien en de 23 jaar. Sommigen van hen waren in de trein rond 20.00 uur al vreselijk dronken. Er
liepen zwalkende lieden op het perron en zo, dat wil je niet hebben. Het viel me op dat er vrij veel
stelletjes bij waren. Een bepaalde groep dacht inderdaad dat het leuk zou worden in Haren. Maar er
zat ook veel petjesvolk tussen: jongens met hun petje achterstevoren en afhangende broeken. Vooral
onder het petjesvolk waren er veel dronken (…) Rond 20.00 uur kreeg ik in de trein het gevoel dat het
gemakkelijk uit de hand kon lopen. Ik zag niet echt mensen die erop uit leken om bewust rotzooi te
trappen. Ik was eerder bang voor een vorm van groepsdynamiek. Dan slaat de vlam snel in de pan
(…). Ik vermoedde dat het petjesvolk zich wel in een dynamiek van rotzooi trappen en vernielen zou
laten meenemen. Maar ik had niet het idee dat ze er bewust op uit waren’ (R57). Een vergelijkbare
visie vinden we bij iemand die in het voortgezet onderwijs werkzaam is. Zij zegt over de situatie in
Haren het volgende: ‘Er kwamen verschillende groepen met verschillende intenties bij elkaar. Een
aantal hooligan-achtige mensen wilde wel vernielingen aanrichten. Maar veel jongeren zijn meegesleurd
zonder [dat ze] enig verantwoordelijkheidsgevoel [aan de dag legden]’(R40).
2. Hoe de sfeer verandert
Op basis van het voorgaande zou men dus kunnen spreken van een gemengde menigte waarin
diverse soorten jongeren en diverse motieven bij elkaar kwamen. Maar een dergelijke menigte is,
zoals we in hoofdstuk 9 hebben geschetst, nog lang geen massa, laat staan een massa die gewelddadig
reageert. Voordat dit gebeurt moet er aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Er was dan
ook een duidelijk verschil tussen de sfeer die aanvankelijk in Haren hing en de sfeer waarin later de
massale rellen plaatsvonden. Wanneer is die sfeeromslag ontstaan en welke factoren droegen
daaraan bij
In het vorige hoofdstuk bleek dat het omslaan van een stemming niet eenduidig te bepalen is. Dat
wordt nog eens onderstreept door enkele uitspraken van de volwassenen die we in dit hoofdstuk aan
het woord laten. Een van hen vertelt dat het ’s middags flink druk was in het centrum. Er waren
vooral veel jongeren die met drank rondliepen. De sfeer was gezellig. Aan het eind van de middag
werd het rustig en leek de grootste drukte voorbij te zijn: ‘Rond 18.00 uur ben ik in de auto gestapt en
[heb ik] een rondje door Haren gereden om te kijken hoe de situatie was. Het was toen rustiger dan ’s
middags. Bij de Stationsweg stonden heel veel media, maar qua jeugd was het gewoon rustig. Toen
ben ik nog via het station gereden voordat ik wegging. Kijken of dat daar nog hordes mensen
stonden te wachten. Maar daar liep gewoon echt helemaal niemand. Daar stonden alleen maar
agenten. Een stuk of twintig geloof ik’(R50). Een van de ouders bestrijdt dat er aanvankelijk niets aan
de hand zou zijn. ‘Het is echt een kulverhaal dat het aan het begin van de avond zo gezellig was. Er
zou en moest wat gaan gebeuren – dat was de sfeer. Dat voelde ik al vanaf 18 uur’ (R24). Sommige
bewoners werden gedurende de middag wat angstig en zetten hun auto’s achter op de oprit (R35).
Een andere bewoner vertelt dat mensen om 17 of 18 uur ’s avonds in het dorp gingen rondzwerven
zonder dat er enige controle was. De menigte groeide langzaam maar zeker aan doordat er van alle
kanten mensen bij kwamen. Rond 19.00 uur zag hij bij een van de afzettingen in de Stationsweg een
ruzieachtige sfeer ontstaan. Een jongen die zei dat hij in die straat woonde, mocht er niet door. Vanaf
19.00 uur was de menigte zo sterk aangegroeid dat er op de Jachtlaan helemaal geen plaats meer
120 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN