Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Dat we de theorie van een georganiseerde actie van de hand wijzen, betekent uiteraard niet dat we
het gedrag van de rellende massa goedpraten. Het kwam op 21 september 2012 tot allerlei vormen
van wangedrag die in onze gesprekken met informanten nadrukkelijk worden genoemd. Een van de
ouders zegt bijvoorbeeld dat jongeren de politie ‘op een absurde manier uitdaagden’. Verder maakte
menigeen zich schuldig aan vernielingen (R30, R45). Volgens een ondernemer werd er werkelijk van
alles naar de ME gegooid: een tuinbank, een rozenboog, fietsen etc. Dat verklaart ook waarom zijn
eigen ruiten heel bleven: alle woede richtte zich op de ME (R48). Een andere bewoner zegt: ‘De
raddraaiers die voor de ME stonden, begonnen te gooien met alles wat los en vast zat. Dus winkelkarretjes,
stenen, flessen, fietsen – alles wat ze maar konden bedenken. Naar mijn schatting ging dat
tot ongeveer half elf door. Ergens tussen kwart voor tien en half elf richtte men zich op de ruit bij
Albert Heijn (…). Toen dat raam werd in gemept, leek het alsof de anarchie losbarstte. Dat was heel
beangstigend. Er werd geplunderd. Daarna gebeurde er niet veel meer’ (R41). Zijn woorden komen
overeen met die van een medewerker van de Albert Heijn. Hij vertelt: ‘Er stonden meer dan duizend
jongeren voor ons filiaal en misschien tien ME-ers. Vooraan stond een groep van relschoppers die
ongeveer tien man telde (…) Daarachter stond een vrij forse groep met tientallen jongeren.
Sommigen van die laatste groep liepen een tuin in, pakten een steen, gooiden die vanaf dertig meter
[naar de ME] en renden dan weer naar hun vriendengroep terug. Dat waren een beetje de meelopers.
Die voorste groep was veel agressiever. Die ging doelbewust met stokken of verkeersborden op de
politie af. En achter deze twee groepen stond een hele massa [toekijkers]. Die mengden zich niet in
de rellen, maar ze stonden wel te joelen en maakten armbewegingen (…) Tussen de relschoppers en
die grote groep zat misschien 50 meter. Deze laatste groep leek nog bezig met feestvieren. Ze
maakten geen aanstalten om weg te gaan’ (R50).
Nu de meelopers ter sprake zijn gebracht, moeten wij ons afvragen wie dat waren en wat ze op 21
september zoal gedaan hebben. Een respondent verklaart dat ze het voorbeeld van de echte relschoppers
navolgden. Hij zag een groep van ongeveer tien man die gedurende twintig minuten zeer
agressief waren. Toen ze aftaaiden, namen de meelopers het over (R51a). Een ander denkt dat het in
de eerste plaats jongeren waren die reageerden op het gedrag van de ME. ‘Als je voor een feestje
komt en dan klappen krijgt van de ME denk je al snel: Dan doe ik ook mee’ (R44). Opvallend is dat er
relatief veel meisjes onder het publiek waren. Volgens één informant waren sommige vrouwen nogal
actief: ‘Er deden ook dames mee. Ik weet niet of ze [dingen] gooiden maar sommigen liepen wel
voorop. Twee donkere en een blanke. Ze waren aan het opruien’ (R51a). Dit laatste gedrag verbaasde
ook een medewerker die bij het busvervoer betrokken was. ‘Dat was niet normaal. Er waren meisjes
van 14 of 15 jaar die de jongens opruiden. Dat heb ik nog nooit meegemaakt. De schreeuwden
[woorden] naar die jongens als: “Pak die vent! Fiets er tegenin!” Allemaal vervelende dingen’ (R60).
Tegelijkertijd maken we uit onze gesprekken op dat je bepaalde jongeren op hun gedrag kon aanspreken.
Niet iedereen die werd verdreven door de ME gaf zich over aan vernielingen (R39). Een van
de bewoners richtte zich tot de mensen die in zijn tuin stonden. Hij zei: “Gaat u even weg, want u
maakt alles kapot”. Dat leverde reacties op als: “Oh, sorry hoor! Chill dat u hier zelf durft te staan”.
(R41). Met andere woorden: sommige jongeren lieten zich wel degelijk aanspreken. Dat gold zelfs
voor bepaalde relschoppers die bij Albert Heijn actief waren en met grind gooiden. Toen iemand zei
dat ze van dat grind moesten afblijven, gaven ze daaraan gehoor (R45). Naar verluidt lieten afzonderlijke
jongeren zich goed aanspreken zolang het nog niet donker was. Na het invallen van de duisternis
pakte dat per groep verschillend uit (R45).
Zo ontstaat er langzamerhand een totaalbeeld. Er liepen diverse groepen door elkaar heen. In het
begin leek dat bij te dragen aan de feestvreugde. Een jongerenwerker zegt dan ook: ‘Eerst deed de
sfeer me heel erg denken aan Koninginnenacht in Groningen. Gezellig met elkaar. Er waren heel veel
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 119