Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Minstens zo belangrijk is het punt dat er niet genoeg politie was. Daar zijn veel jongeren het wel over
eens, zeker gezien de enorme mensenmassa die zich verzamelde. Dat werd vooral voelbaar toen de
rellen eenmaal een feit waren. Verschillende respondenten vonden het vreemd dat er niet meer
politie was. Zo vertelt een van hen: ‘Er waren maar drie busjes, wat politie te paard en dan nog paar
man. Op de heenweg had ik in Zuidwolde drie busjes paraat zien staan. Die zijn blijkbaar niet
opgeroepen. Toen het tegen 22 uur uit de hand liep bij het winkelcentrum, dacht ik bij mezelf: Roep
nu meer ME op. Als er meer politie was geweest, dan was het wel beperkter gebleven. Dan hadden ze
harder kunnen optreden. Dat wordt moeilijk als je met twintig man tegenover honderd staat’ (R12).
Een ander zegt:
‘Als er aanwijzingen waren geweest hoe je weer bij het station moest komen en er voldoende politie was geweest,
dan voer je in no time twee- of drieduizend mensen af. Die willen gewoon weer naar dat station terug. (…) Waren
er agenten in uniform [geweest], zoals je die met Koninginnedag op iedere straathoek ziet, dan hadden die
vriendelijk kunnen zeggen: “Jongens, moven nu! Oprotten, doorlopen, deze kant op”. (…) Als je op zaterdagavond
in Groningen op de Grote Markt uitgaat, dan staan daar standaard ook een auto, een busje en een agent te
paard. Nou, die politie was er niet. Je komt eigenlijk van het ene op het andere moment in een vuurlinie terecht.
(…) Dat was voor mij het meest opvallende van die hele avond. Er was helemaal géén politie. Het aantal agenten
was minimaal. Er was gewoon géén gezag. (…) Er werd gejoeld en op die [politie]wagen gemikt. Dat was
misschien een beetje neerbuigend. Zo van: “Kijk eens politie, nu zijn wij de baas!” Dat kwam omdat er maar één
politieauto was en verder heel veel mensen. We wilden die politieauto niet kapot maken. Het was meer: nu zijn de
rollen omgedraaid. Een soort van spontane anarchie. Ineens is de politie niet meer de baas. Het was anarchie, de
straat was de baas en dat moest gevierd worden’ (R16).
Het gevoel dat jongeren de baas waren en er even geen gezag meer was, is ook door andere jongeren
genoemd: ‘De ME had te weinig mensen om relschoppers te kunnen oppakken. Bovendien kwam het
professionele arrestatieteam te laat (…). Misschien hadden agenten hun wapen moeten trekken.
Voor iemand met een pistool heb je wel respect. Het gebruik van de wapenstok had geen effect. Wij
vormden een grote overmacht en waren feitelijk de baas’ (R15). Volgens deze respondent was de
politie aanvankelijk bevangen door een gevoel van angst: ‘Die eerste politiemensen waren gewoon
bang. Dat was vooral voordat de ME kwam. Ik herkende een oud basisschool leraar van mij die nou
bij de politie is. Ik probeerde nog te schreeuwen, maar hij herkende mij niet. De angst stond in hun
ogen. Zo van: wat is hier aan de hand Ze reageerden wel adequaat als er iets gebeurde, maar je zag
dat ze niet wisten wat ze moesten doen. Als we het echt hadden gewild dan hadden we ze makkelijk
kunnen overrulen, dan waren die acht of negen politieagenten volledig vertrapt. En dat wisten ze
ook’ (R15). Deze respondent is kritisch over het optreden van de ME. Hij meent dat men de zaak niet
onder controle had. Voor het arrestatieteam later op de avond heeft hij daarentegen lof. ‘Wat ik
ontzettend goed vond was het arrestatieteam in burger. Zij richtten zich op relschoppers die vanaf de
voorste linie weer terug gingen. Die pakten ze dan op. Ik vond dat deze teams op een goede en
tactische manier hun werk deden, uitgestippeld zoals een Romeins peloton’ (R15).
Deze beschouwing over het optreden van de politie is wel opmerkelijk. Men zou verwachten dat veel
jongelui de ME in een dergelijke situatie als de vijand zien. Maar daar is bij de jongeren die wij
spraken weinig van te merken. Voor zover ze kritiek hebben is die vrij zakelijk. Dat wordt geïllustreerd
door een uitspraak als de volgende: ‘Iemand gaat meedoen [aan het rellen] als ze zien dat iemand die
niet op tijd wegkomt een paar klappen krijgt. Ik snap dat het lastig is voor de ME om relschoppers en
toeschouwers uit elkaar te houden (…) Maar ze waren met te weinig man en de organisatie schoot te
kort. Het ging alle kanten uit. De vernielingen komen voor een deel op rekening van de ME, omdat ze
de groep [jongeren] door het centrum van Haren dreef’ (R9). Die kritiek wordt echter niet door
110 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN