Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Belangrijk voor ons onderzoek is dat we niet pretenderen bij voorbaat te weten hoe deze vier
tussenschakels hun werk hebben gedaan. Op basis van de opmerkingen die we eerder over vormen
van causaliteit hebben gemaakt, kunnen deze tussenschakels even goed een remmende als een
stimulerende functie hebben gehad. Het ligt misschien voor de hand dat het gebruik van Facebook
en Twitter of de film Project X bepaalde aspecten in de huidige jeugdcultuur hebben versterkt. Het is
goed denkbaar dat het optreden van bepaalde ouders of autoriteiten de neiging van adolescenten
om uit hun dak te gaan juist heeft afgeremd. Maar het is evengoed mogelijk dat het optreden van
deze actoren het tegenovergestelde deed. Met andere woorden: het kan zijn dat deze actoren vooral
dienst deden als barrière voor overschrijdend gedrag, het kan zijn dat ze dit gedrag hebben versterkt
én het kan zijn dat ze dit gedrag hebben toegelaten of gedoogd (en daarmee geen factor van belang
zijn geweest terwijl ze dat wel hadden kunnen zijn). Wat deze actoren precies hebben gedaan is – het
zij nogmaals gezegd – een vraag die empirisch onderzoek vraagt. Alleen door het raadplegen van
vele bronnen en getuigen kunnen we achterhalen welke betekenis de vier actoren in het geval van
Haren hebben gehad. Daarnaast moeten we ons afvragen hoe hetgeen verschillende actoren hebben
gedaan of nagelaten op elkaar heeft ingewerkt. Wat we inmiddels wel kunnen schetsen is de architectuur
van ons betoog, de stappen die we bij onze verklaring van het gebeuren willen gaan zetten
en waarin een zekere logica schuilt. We illustreren die stappen met schema 1 dat tevens dienst doet
als leeswijzer voor ons rapport.
2. Opzet van onze rapportage
We beginnen onze rapportage met een bekend fenomeen: het feit dat jongeren zich vanaf hun
puberteit anders gedragen en nieuwe interesses aan de dag leggen. Ze gaan het belangrijk vinden
om bij een groep te horen, zoeken samen met leeftijdgenoten spannende ervaringen op en gaan
(zeker in de ogen van hun volwassen medeburgers) gemakkelijk over sociale normen heen. Zowel dit
gedrag als de klachten erover zijn zeker tweeduizend jaar oud. Er is wat dit betreft dus niets nieuws
onder de zon. Maar wat wel nieuw lijkt te zijn, is ons inzicht in de processen die ten grondslag liggen
aan dit gedrag. Dat geldt met name voor onderzoek naar het menselijk brein. We bespreken daarom
een paar van de meest relevante inzichten en laten vervolgens zien hoe bepaalde observaties tijdens
de Harense gebeurtenissen daarmee overeenstemmen (hoofdstuk 2). Daarna komen enkele relevante
ontwikkelingen in het uitgaansleven aan bod. De vraag is met name wat de betekenis is van
een afgenomen zelfbeheersing. Het ligt voor de hand dat een samenleving die rationaliteit, zakelijkheid,
matigheid of discipline cultiveert een remmende werking heeft op het experimentele gedrag
van jongeren. In dat geval zijn deze jongeren nog altijd uit op spannende ervaringen, maar zijn er wel
bepaalde grenzen van kracht. Zo’n cultuur zal als drempel of barrière dienst doen. Dat is heel anders
bij een cultuur die sterk in het teken van grensoverschrijding, intense sensaties of het gebruik van
roesmiddelen staat. In dat geval zal het experimentele gedrag van adolescenten veeleer worden
versterkt. Daarom is een korte beschouwing over culturele tendensen op haar plaats (hoofdstuk 3).
De volgende paragrafen zijn gewijd aan het functioneren van vier tussenschakels. De eerste bevinden
zich in het domein van de film. Welke betekenis kunnen wij toekennen aan de film Project X en
andere die een bepaald filmgenre vertegenwoordigen Wat zijn de eventuele kwaliteiten ervan en
voor welk publiek zijn ze bedoeld De vraag is met name op welke humor de populariteit van dit
soort films berust en hoe de gevoelswereld van adolescenten daarin tot uitdrukking komt. We
proberen de vraag te beantwoorden of een film als Project X bij de aanloop naar de gebeurtenissen
van 21 september 2012 een belangrijke rol heeft gespeeld (hoofdstuk 4). Dan bespreken we de
manier(en) waarop traditionele en sociale media hun werk deden. Of beter gezegd: de manier(en)
10 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN