Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Nu verloopt dat proces van identificatie zelden spontaan. Er is specifiek gedrag van andere partijen
vereist wil er een band tussen de verzamelde individuen ontstaan. Op dat punt maakt het veel uit
hoe de politie optreedt. Wanneer de politie de menigte benadert als één groep, waarin verschillen
tussen individuen niet relevant zijn, dan ontstaat een gedeelde ervaring die een sterk groepsgevoel
produceert. Dat doet zich onder meer voor bij het inzetten van de ME, maar ook in andere gevallen
waarbij de verzameling burgers ‘op één hoop’ wordt gegooid. Bijvoorbeeld door te miskennen dat de
groepsleden uiteenlopende motieven hebben om aanwezig te zijn, door voorbij te gaan aan de
manier waarop men zich gedraagt, door alle deelnemers te benaderen als leden van één sociale of
etnische groep. Overigens is deze ‘massieve’ benadering bij het handhaven van de openbare orde
niet ongewoon. Reicher en anderen vragen zich af of deze werkwijze van de politie wel productief is.
In feite formuleren ze een viertal beginselen voor de ‘policing of crowds’, waarbij men de valkuilen
van de klassieke aanpak vermijdt. Het eerste beginsel heeft met de informatiepositie van de politie
van doen. Ze moet weten of er personen in de menigte zijn die in het verleden geweld hebben
gepleegd. Het isoleren en aanhouden van die personen draagt ertoe bij dat het evenement op een
vreedzame wijze verloopt. Het tweede beginsel houdt in dat de politie de legitieme doelen van de
massa erkent en faciliteert. Over het algemeen is er een meerderheid die legale doelen nastreeft.
Door hen daarin te steunen verzekert de politie zich van veel goodwill en samenwerking. Het derde
beginsel is dat de politie volstrekt duidelijk en eenduidig communiceert. Elk optreden tegenover een
massa blijft zonder effect als de aanwezigen niet weten waarom iets gebeurt. Ook als zich onverwachte
dingen voordoen, moet de politie kunnen uitleggen welke stappen zij zet. Het vierde beginsel
is dat men altijd op een gedifferentieerde manier te werk moet gaan. Massa’s worden alleen homogeen
wanneer men ze als zodanig behandelt. Daarom moet men een scheiding aanbrengen tussen
de paar boosdoeners die er altijd wel zijn en de vele omstanders die daar niet in meegaan.
2. Relschoppers of feestgangers
De laatste jaren stelt men bij het uitbreken van ongeregeldheden vaak de vraag of er professionele
relschoppers aan het werk zijn geweest. Daar is ook aanleiding toe. Bij het verstoren van de openbare
orde in Ondiep uit 2007 bestaat bijvoorbeeld een sterk vermoeden dat rel beluste jongeren van
buiten de wijk een actieve rol speelden (Van den Brink & Bruinsma 2010). Dat geldt nog sterker voor
de hevige rellen die in 2011 op het strand bij Hoek van Holland plaatsvonden. Daar werd de politie
belaagd door een groep hooligans die duidelijk wist wat ze deed. Het is dus niet vreemd dat men
deze vraag ook in het geval van Haren opwerpt. Zijn daar inderdaad min of meer professionele
relschoppers aan het werk geweest Zo ja, wat zijn hun kenmerken of achtergronden Zo nee, hoe
moeten we de raddraaiers dan wél omschrijven Wellicht is er met betrekking tot Haren een onderscheid
tussen verschillende soorten van relschoppers te maken. Daarover is op basis van het door
ons verrichte veldwerk wel iets te zeggen en dat zullen we in het onderstaande ook doen. Daarbij
past wel het voorbehoud dat wij onze respondenten steeds naar hun eigen ervaringen hebben
gevraagd. Het gaat dus niet om strikt objectieve waarnemingen. Maar dat maakt die ervaringen niet
minder interessant. In het volgende hoofdstuk komen de ervaringen van volwassenen aan bod.
Daarbij zullen we dezelfde onderwerpen behandelen. Op die manier laten we zien dat de gebeurtenissen
vanuit verschillende perspectieven soms heel anders ervaren zijn.
Laten we beginnen met een vrij uitvoerig citaat waarin een jongedame uit Haren vertelt wat ze in de
loop van 21 september op dit punt heeft meegemaakt. Ze had zich niet alleen op het feestje verheugd
maar was er ook geruime tijd van overtuigd dat er geen problemen zouden ontstaan. Ergens
halverwege de avond lijkt dat voorbij.
102 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN