Deelrapport 3: Hoe Dionysos - Universiteit Twente

Haren afspeelde. Ze vormen veeleer een algemene achtergrond waartegen men de rellen kan zien
maar ze verklaren lang niet alles niet wat er op 21 september 2012 is gebeurd.
Vervolgens hebben we ook een paar zaken die juist heel kenmerkend voor het voorval in Haren lijken
te zijn. Bijvoorbeeld het feit dat het feest zich in een specifieke plaats en op een specifiek moment
heeft afgespeeld. Er kwamen vele duizenden jongeren in Haren bijeen en er ontstond er een soort
dynamiek die in andere omstandigheden misschien heel anders had uitgepakt. Het is verre van zeker
of de oproep om een Project X feest in een andere plaats of op een ander tijdstip te organiseren tot
eenzelfde incident had geleid. Hoe het ook zij: bij gebeurtenissen als die in Haren speelt contingentie
altijd een belangrijke rol. Het was nu eenmaal deze burgemeester die belangrijke beslissingen nam,
het waren deze bewoners die zich bedreigd hebben gevoeld, het was dit station waar de trein naar
toe ging en het was deze datum waarop het nachtelijk duister even na acht uur begon. Met andere
woorden: wie echt wil begrijpen hoe en waarom de gebeurtenissen in Haren zich voltrokken moet
rekening houden met de fysieke, sociale en politieke omstandigheden van die ene plaats en dat ene
moment. Een ander specifiek element is dat de aanwezige jongeren op grote schaal alcohol hadden
gebruikt. Dat vormt ontegenzeggelijk een deel van de verklaring voor hun gedrag. Dat wordt niet
alleen door getuigen en tal van deskundigen maar ook door de jongeren zelf erkend. Opnieuw kan
men zeggen dat het feest heel anders verlopen was als er geen drank in het spel zou zijn geweest.
Maar er was nu eenmaal gedronken en volgens velen zelfs fors. Dus ook aan die factor zal onze
duiding recht moeten doen, al was het maar omdat ze de reeds aanwezige dynamiek versterkte.
Toch ligt onze grootste uitdaging op een ander vlak. De vraag is niet zozeer welke algemene processen
(toegenomen feestcultuur of adolescentenpsychologie) een rol speelden en ook niet wat het
gewicht was van de plaatselijke omstandigheden (relatief veel alcohol, relatief kleine gemeente)
maar hoe men een zinvolle verbinding tussen deze twee kanten van de zaak legt. Daar stuiten we
inderdaad op vragen naar causaliteit. Hoe stellen wij ons de relatie voor tussen bepaalde aspecten
van de jeugdcultuur enerzijds en het wangedrag op een specifieke plaats en tijd anderzijds Welke rol
hebben de verschillende sociale actoren daarbij gespeeld En welke van deze had het meeste
gewicht Daarbij moet aan vier soorten actoren bijzondere aandacht worden besteed. Ten eerste de
film Project X die door velen als een model voor het gedrag van de betreffende jongeren opgevat is.
Hoe functioneert die film eigenlijk Is ze uniek of kan ze als exemplaar van een breder filmgenre
worden beschouwd Kunnen we zeggen dat het scenario van deze film in Haren nagespeeld of
‘uitgevoerd’ werd Ten tweede de ouders van de kinderen die een bezoek aan het feest hebben
gebracht. Welke houding namen zij aan Is het voorgenomen feest door hen ter sprake gebracht en
zo ja, wat vonden hun kinderen van het eventuele advies dan wel verbod van hun ouders Ten derde
de plaatselijke overheden, onder wie de politie, de burgemeester en het gemeentebestuur. Welke
besluiten hebben ze in de aanloop naar 21 september 2012 en op de dag zelf genomen En waren ze
in staat om die besluiten op een adequate manier uit te voeren Ten vierde de actoren die men als
‘mobilisator’ zou kunnen beschouwen, in de zin dat zij voor een massale mobilisatie richting Haren
hebben gezorgd. Hier kan onder meer aan de media worden gedacht, waarbij een verschil tussen
traditionele en sociale media op zijn plaats is. Op welke wijze droegen de traditionele media bij aan
het proces dat vele duizenden jongeren naar Haren bracht Hoe moet het gebruik van Facebook en
andere sociale media door deze jongeren worden gekwalificeerd Maar we kunnen ook denken aan
de Nederlandse Spoorwegen en andere bedrijven die op de bewuste avond letterlijk duizenden
jongeren hebben vervoerd.
COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN | 9