Hoofd, hart en handen

THEMA • PROFESSIONALISERING • INTERVIEW MET NIEK VAN DEN BERG • LECTOR ZADKINE
INTERVIEW: ANNE MARIE VAN OEVEREN-SCHOEMAKERS – FOTOGRAFIE: ERIK VAN DER BURGT / VERBEELD
Hoofd, hart en handen
Het Zadkine heeft, in navolging van het hoger beroepsonderwijs, als eerste roc een lectoraat
ingesteld. Niek van den Berg geeft invulling aan het lectoraat, dat er op gericht is de relatie
tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren en de relatie tussen onderwijs en
onderwijsonderzoek te versterken. Met kennis- en innovatiekringen waar docenten, mensen uit
bedrijven en anderen bij elkaar zitten, wil zij denkkracht, handen en menskracht bundelen.
Na haar promotieonderzoek naar de vormgeving van de basiseducatie
voor volwassenen werkte Niek van den Berg een paar jaar als onderwijsonderzoeker
alvorens bij de Onderwijsraad in dienst te treden. Een jaar
geleden bracht deze Onderwijsraad, het adviesorgaan van de regering,
het advies uit om ook in het mbo lectoren aan te stellen als bijdrage aan
de innovatiekracht in de Nederlandse economie en samenleving.
Zadkine onderkende deze kans om het beroepsonderwijs te versterken
en zichzelf op de kaart te zetten als ambitieus en ondernemend roc.
Na ruim acht boeiende jaren bij de Onderwijsraad was ook Van den Berg
toe aan een nieuwe stap. Ze vertelt: “De laatste jaren heb ik veel gewerkt
aan adviezen op het snijvlak van onderwijs en onderwijsonderzoek.
De Onderwijsraad heeft onder meer het concept kennisgemeenschappen
geïntroduceerd. Dat zijn groepen van docenten, onderzoekers
en ontwikkelaars die samen iets bij de kop pakken. Een ontzettend
interessant concept waarover ik nog best een paar jaar adviezen had
kunnen blijven schrijven. Maar ik vond dat het tijd werd het ook een
keer zelf in de praktijk te brengen. Met die filosofie kwam ik hier bij
Zadkine om te bespreken wat we voor elkaar konden betekenen.”
Naar achteraf blijkt een goed moment, want sinds begin dit jaar werkt
de onderwijssociologe op de instelling als eerste lector in de bve-sector.
12 FEBRUARI 2006

Docenten zijn de spil
Een belangrijk element binnen het lectoraat is dan ook de ervaringskennis
van docenten boven water halen en uitwisselen. Van den Berg:
“Ik wil zo snel mogelijk met een groep docenten aan de slag om hun
praktijkkennis te benoemen en onderling uit te wisselen. Deze praktijkkennis
van docenten leggen we dan naast die van bedrijven en onderzoekers,
zodat we kunnen zien waar kansen, problemen en mogelijke
oplossingen liggen. Op dit moment merken we bijvoorbeeld dat er in
de regio een grote vraag is naar bepaalde soorten technisch opgeleid
personeel. De arbeidsmarkt trekt iedereen naar zich toe die ze maar
krijgen kan. Het probleem ligt in dit geval niet bij de vraagkant, maar
bij de instroom. Dus moeten we ons afvragen met wat voor soort opleidingen
en met welk arbeidsmarktperspectief de onderwijsinstellingen
nieuwe groepen kunnen aanspreken. Dat kan bijvoorbeeld door andere
accenten in bestaande opleidingen aan te brengen. Maar ook door een
hele nieuwe opleiding te ontwikkelen om op die manier vanuit een
andere invalshoek een nieuwe doelgroep aan teboren.” Naast het
techniekproject is Van den Berg ook bezig met de verkenning van een
breder project, de Zuiderpark Combinatie in Rotterdam Zuid. Dit wordt
een locatie waar niet alleen vmbo en mbo in één gebouw ondergebracht
worden, maar waarin onder meer ook woningbouwcorporaties, zorgvoorzieningen,
seniorenflats, een nagelstudio, restaurants en een
kapsalon zich zullen vestigen. “Natuurlijk zijn er andere roc’s die ook
de combinatie van vmbo-mbo maken, maar het unieke aan dit project
is dat onderwijs en maatschappelijke omgeving direct verweven zijn,”
zegt Van den Berg enthousiast. “Het gebouw wordt volledig benut voor
en door leerlingen.” Het onderwijskundige concept hiervoor moet nog
verder ontwikkeld worden door de docenten. Als lector zou zij kunnen
helpen om samen opties te bedenken om dat onderwijskundige concept
in te vullen en verder te ontwikkelen. “Ik wil helpen dit ontwerp
handen en voeten te geven op een kritisch onderzoekende manier.
Niet als een kip zonder kop achter het concept aandraven, maar constant
de bevindingen onder de loep nemen.”
Samen kennis maken
‘Samen kennis maken in de bve-sector’ is haar motto. Volgens de nieuwe
lector moeten niet alleen docenten en bedrijfsleven maar ook docenten
en onderzoekers vaker bij elkaar om de tafel gaan zitten. “Dat gebeurt
in onderwijsland nog te weinig,” legt Van den Berg uit. “De onderwijspraktijk
is vaak alleen maar betrokken bij onderzoek door het invullen
van vragenlijsten, geïnterviewd worden of wanneer iemand achter in
de klas een verslag maakt. Maar als opleidingen en onderzoekers samenkomen
kunnen ze onderlinge knowhow uitwisselen. Het onderwijsonderzoek
kan dat proces van kennisvergaring begeleiden.” Met het
lectoraat wil Van den Berg de kloof tussen onderwijsonderzoek, de
arbeidsmarkt en de onderwijspraktijk verkleinen. “Heel veel onderwijs
wordt ontwikkeld op basis van inspirerende ideeën,” legt ze uit. “Bij de
onderwijsonderzoekers is veel kennis aanwezig, maar in de onderwijspraktijk
zit ook een hoop kennis. Het zijn ten slotte de docenten die aan
de slag gaan met nieuwe onderwijskundige concepten en zorgen voor
de daadwerkelijke onderwijsvernieuwingen. Zij zijn degenen die het
onderwijs vormgeven en daarover zeggenschap hebben, of in elk geval
zouden moeten hebben. Het is de taak van het bestuur om docenten de
ruimte te geven om veranderingen en varianten uit te proberen in de
praktijk, te leren van die ervaringen en aanpassingen te bedenken.”
Vis in het water
Met haar ervaringen vanuit onderwijsonderzoek en beleidsadvies voelt
Van den Berg zich als lector als een vis in het water. “Het mbo staat
bekend om hoofd, hart en handen. Die combinatie is bij mij ook
aanwezig. In mijn hoofd heb ik veel kennis zitten, in mijn hart zit liefde
voor het onderwijs en de gedrevenheid om er samen iets van te maken.
Verder kan ik met mijn handen aan de slag, ik weet hoe je samen iets
met elkaar kunt beginnen. Eén van de voorwaarden is wel dat docenten
echt de ruimte en tijd krijgen om met mij in kenniskringen aan de slag
te gaan.” Spijt van haar overstap naar de praktijk heeft ze niet. “Ik heb
nu, in vergelijking tot mijn vorige functie, geen directe invloed meer op
het landelijke onderwijsbeleid. Maar vergeet niet dat het mbo behoorlijk
autonoom is en ik zit nu een stuk dichter bij de plek waar het allemaal
gebeurt. Misschien is het juist wel zo dat ik nu eindelijk genoeg kennis
en ervaring in huis heb om in de onderwijspraktijk van betekenis te
kunnen zijn,” besluit Van den Berg.
De bevindingen van de projecten die onder het lectoraat vallen zullen
op de website van ROC Zadkine te volgen zijn: www.zadkine.nl
FEBRUARI 2006
13