Bijlage 22 Archeologisch onderzoek

BAAC bv
IVO plangebied N261, gemeenten Waalwijk en Loon op Zand
en de Loonse en Drunense Duinen grotendeels bedekt met veen (De Bont
1993). Dit veen is later door ontginning grotendeels verdwenen (paragraaf 3.3).
De ontginning zorgde voor een zodanige verlaging van het maaiveld, dat het
gebied ten noorden van Kaatsheuvel wederom gevoelig begon te worden voor
overstromingen. Tijdens de grote overstroming van 1421 (St. Elizabethvloed) is
de stad Waalwijk zelf waarschijnlijk niet getroffen (De Bont 1993). De stad werd
afgeschermd door een winterdijk die liep van Waalwijk naar Waspik via Besoyen
(zie Figuur 2.1). De oorspronkelijk ontginningsverkaveling verdween niet en is
hedendaags nog steeds aan weerszijden van Waalwijk waar te nemen.
Het nationaal park “Loonse en Drunense Duinen”, gelegen ten zuidwesten van
Kaatsheuvel, is oorspronkelijk een oost-west georiënteerde dekzandrug uit het
Laat Weichselien (Nationaal park “de Loonse en Drunense Duinen” 2007). Een
zacht glooiend landschap, met afwisselend hoge zandbulten en laag gelegen
leemhoudende bodems, vormde het beeld van het toenmalige landschap. Hier
tussendoor lagen enkele beekdalen. De dekzandrug van de Loonse en Drunense
Duinen werd omringd door moerassen.
Al vanaf het Vroeg Holoceen was er in de randzones van de huidige duinen
sprake van bewoning (Nationaal park “de Loonse en Drunense Duinen” 2007).
Toen de mens vanaf de Middeleeuwen veel van de natte gebieden ging
ontwateren en bewerken, verdroogden de hoge gronden van de zandrug. Door
deze schrale en droge bodem hebben boeren zich in het verleden tot het uiterste
moeten inspannen om hun gronden productief te houden. Door middel van
plaggenbemesting en potstalmest werd de zandgrond vruchtbaar gehouden,
maar raakten de omliggende gronden steeds verder uitgeput. De boeren haalden
de vruchtbare bovengrond immers uit het omringende gebied. Daarnaast werd er
volop hout gekapt voor het gebruik als bouwmateriaal en om de huizen mee
warm te stoken. Het gevolg hiervan was dat naast de heidevelden, ook de
bossen langzaam verdwenen. Waar de begroeiing verdween kreeg de wind vrij
spel en ontstonden er stuifzanden.
Vanaf de 14e eeuw werd het stuifzandgebied steeds groter, waardoor het de
boerennederzettingen in de gehele streek met overstuiving bedreigde (De Bont
1993). Om het stuiven tegen te gaan, werden eiken aangeplant en in de 19e
eeuw op grote schaal naaldbomen. Zo veranderde het gebied voor een groot
deel in naaldbos. De laatste decennia wordt er geen bos meer aangeplant om
juist het resterende stuifzandgebied te behouden.
2.3 Geomorfologie en archeologie
Landschappelijk gezien kan het traject Loon op Zand – Waalwijk ingedeeld
worden in twee geomorfologische eenheden. Ten zuiden van Kaatsheuvel ligt het
hoger gelegen dekzand/stuifzandgebied dat bewoonbaar was vanaf het
Paleolithicum tot het heden. De bewoning concentreerde zich voornamelijk
in/langs de randgebieden van de dekzandrug.
Ten noorden van Kaatsheuvel ligt het lager gelegen dekzandplateau met enkele
dekzandwelvingen dat vanaf het Atlanticum deels bedekt is geraakt met kleiafzettingen
en veen. Het huidige reliëf was door dit veendek afgevlakt, of nog
onzichtbaar onder het veen aanwezig (Fig. 2.1). De bewoning concentreerde zich
10