Beelden Fleur vd Berg metaforen voor groei en leven ... - Modern glas

Fleur van den Berg, GROUNDED, 2011; vlakglas; 52 x 62 cm. Foto Richard Willebrands
Beelden Fleur van den Berg
metaforen voor groei en leven
Glastekeningen noemt ze haar werken die zijn opgebouwd uit smalle stroken
wit, rood of blauw vlakglas. Fleur van den Berg ‘tekent’ met deze glasstroken
menselijke figuren waarin de thema’s groei en doorgaan centraal staan. De in
wit uitgevoerde mensfiguur wordt gecombineerd met vertakkingen in rood
glas, zodat de verwijzing naar groei en leven nog sterker wordt benadrukt.
“De tekeningen gaan over de onlosmakelijke verbondenheid van de mens met
de natuur, de cyclus van het leven”, zegt Fleur. “Meestal zijn het vrouwfiguren,
maar het geslacht speelt geen dominante rol. De vertakkingen verwijzen
naar boomtakken, maar ook naar de bloedsomloop en het zenuwstelsel van de
mens. Bloed is leven.”
door Piet Augustijn
In het werk GROUNDED (2011) groeien
takken in de vorm van een gewei
uit het hoofd, waarvan er een wortel
lijkt te hebben geschoten, IDIDIT (2010)
is een mensfiguur met vleugelarmen
waaruit bloed druppelt (… het leven
vloeit uit het lichaam) en THISISUS
(2011) zijn twee figuren die met een
bloedband aan elkaar verbonden zijn.
Alle werken zijn uitgevoerd in vlakglas
en worden als reliëf aan de muur bevestigd.
De uitvoering in wit geeft ze een
anoniem, universeel karakter zonder
dat de dieperliggende laag verloren
gaat. SURROUNDCLOSURE (2010) is
een figuur die wordt omgeven door een
netwerk van vertakkingen, in BOND
(2010) zijn twee figuren aan elkaar gegroeid
en CONTIGROWING (2010) is
een op de rug liggende figuur waaruit
een boom groeit: leven uit leven. Hoewel
de werken meestal de positieve
kanten van het leven laten zien, worden
ook negatieve aspecten als afhankelijkheid,
de druk van een bloedband, het
vastzitten in een relatie en sociale controle
tot uitdrukking gebracht.
4
# 2 - 2 0 1 3

Menselijke emotie
Centraal in het werk van Fleur van den
Berg (Leiden, 1972) staan de menselijke
emotie en het menselijk handelen. De
complexiteit van de mens als wezen, de
verhoudingen tussen ratio, emotie en
handelen. Kernwoorden daarin zijn
wreedheid, geweld, ontroering, passie,
liefde, sentiment, humor en tragiek: tegengestelde
emoties die ook tegengestelde
reacties oproepen. Haar beelden
zagen er altijd al bedrieglijk uit: aaibare,
koddige babies blijken geen hoofd
te hebben, een aubergine duo oogt als
een gezellig stel, maar heeft alleen een
mond en is ook nog met elkaar vergroeid,
een rode figuur heeft een monsterlijk
grote mond en een groen
kindachtig wezen heeft geen gezicht.
De geflockte huid van deze beelden uit
2001-03 geeft ze een zachte uitstraling
en verdoezelen slechts ten dele de
sombere inhoud. De van een afstand
aantrekkelijke beelden blijken bij nadere
kennismaking iets verontrustends te
hebben.
Boven: Fleur van
den Berg, SUR-
ROUNDCLOSURE,
2010; vlakglas,
49 x 59 cm. Foto
Richard Willebrands
Fleur van den Berg,
MADREAEON,
ILIVEMYLIFETREE-
CYCLE, 2012; vlakglas;
83 x 55 cm.
Foto Richard Willebrands
Dat dualistische karakter zat ook in haar
vroegste werk. Fleur van den Berg combineerde
glas met materialen als textiel,
was en stof, afhankelijk van het idee dat
ze wilde uitwerken en vormgeven. Haar
eindexamenpresentatie aan de Glasafdeling
van de Rietveld Academie (1995-
98) bestond uit een kast met vreemde
objecten: een menselijk lichaam omhuld
met textiel en voorzien van glazen voeten,
ronde bolletjes met een glazen
kern en een zachte huid van veren en
textiel, een beestje met gaten en zonder
hoofd. Objecten die bij aanraken
‘lekker’ voelen en er verleidelijk uitzagen,
maar waar je als kijker de nodige
vraagtekens bij kon plaatsen. Dat was
ook het geval met de beelden die in de
jaren daarna ontstonden. Zoals Het
beest (1998, gesmolten glas, textiel),
een liggend aaibaar ding met een hondenkop
en een lijf van anderhalve meter.
Maar wel met een glazen kern onder
de zachte stof. Of het beeld Zonder
titel (1999, glas, textiel, hout, was)
waarin een hondje aan zijn kop aan een
tafelblad hangt, zodat zijn pootjes de
grond net niet raken. Humor, zwartgalligheid,
wreedheid Schattig en wreed
tegelijk. “Mijn werk gaat over macht en
onmacht, leven en dood, handelen en
niet-handelen”, zei ze in een interview
in 2001 (Glasbulletin, 2001-4). “Tegenstellingen
in inhoud, in de relatie inhoud-materiaal
en in de verschijningsvorm
zijn daarbij belangrijke kenmer-
5 # 2 - 2 0 1 3

ken. Ik gebruik de afzonderlijke kwaliteiten
van de materialen om gevoelens
van vervreemding op te roepen.”
Sterk kwam dat tot uitdrukking in de
wandinstallatie Birds (1999), bestaande
uit vijf aan de wand hangende glazen
vogellichamen en een op de grond liggend
exemplaar. Zowel volwassenen als
kinderen kwamen op een tentoonstelling
bezorgd melden dat er een vogeltje
op de grond lag. De grens tussen
tragedie, gevoel en realiteit was hier
erg smal geworden.
Fleur van den Berg,
THISISUS, 2011; vlakglas;
59 x 56 cm. Foto
Richard Willebrands
In het beeld The Manipulator (2012;
malgesmolten glas) brengt Van den
Berg pogingen tot manipulatie in beeld.
Vanuit een middelpunt zijn de tien vingers
van de handen samengevoegd tot
een nieuw zelfstandig wezen. Het beeld
gaat over manipulatie in de wereld, de
grote macht van geld en religie: hoe
bereik ik met kunstgrepen datgene wat
ik wil bereiken
Dead Angels (2007; heetgevormd glas
en EPS) is een installatie van drie dode
engelen. De zware glazen vleugels liggen
op de grond. Ze hebben slechts
een romp en twee in de lucht stekende
beentjes van het lichte materiaal EPS
(styropor). Ze doen denken aan dode
vogeltjes en maken een cartooneske indruk.
Van den Berg maakt gebruik van
het icoon van de engel, een boodschapper
die het goede en spirituele
symboliseert. Nu zijn er een paar dood.
Dat bestaat toch niet Het werk verwijst
naar de tijd waarin we leven. Met een
overvloed aan informatie en berichtgeving
door internet. Maar wat geloof je
vandaag de dag nog Wat is waar en
wat niet Met geld koop je media. Het
beeld zit vol met tegenstellingen: in de
materialen, in de onmogelijkheid van
dode engelen en in de uitstraling (cartoonesk)
versus de boodschap (serieus).
De mensfiguren in textiel (en glas) voegen
zich als vanzelfsprekend in de lijn
van haar oeuvre: liggende of hangende
figuren die hun laatste adem lijken uit
te blazen. Ze representeren de cyclus
van het leven, de tijd tussen geboren
worden en sterven. In Pffffff… (2008;
malgesmolten glas, textiel) blaast de
liggende figuur letterlijk de laatste
adem uit, zodat er slechts een hoopje
textiel overblijft.
Fleur van den Berg,
IDIDIT, 2010; vlakglas;
61 x 35 cm. Foto Richard
Willebrands
Zielhuizen
Naast het realiseren van autonoom
werk werkt Fleur van den Berg ook in
opdracht. De meest recente kunstopdracht
werd in april opgeleverd in het
6 # 2 - 2 0 1 3

Fleur van den Berg,
Pffffff...., 2008; malgesmolten
glas, textiel en
was; 16 x 20 x 65 cm
Fleur van den Berg,
Birds, 1999; malgesmolten
glas; h. 21 cm, b. 6
tot 11 cm, d. 4,5 cm elk.
Foto Ron Zijlstra
7 # 2 - 2 0 1 3

Brabantse Cuijk. Voor de wijk Padbroek
ontwikkelde ze een serie vogelhuisjes in
bomen bij de twee gerenoveerde flats
Fazantenveld en Patrijzenveld. De in de
herfst van 2012 bij bewoners verzamelde
verhalen inspireerden de kunstenaar
tot een reeks ZIELHUIZEN, houten vogelkastjes
in de vorm van een huis met
(soms) handen, voeten, ogen, oren, hersenen
of een hart van kunststof. Van
verschillende afmetingen, in uiteenlopende
kleuren en bestemd voor verschillende
soorten vogels. De zorgvuldig
gekozen titels als IKVOORJOU,
IKINMIJ, KRUIM, GROENGRAS, INUIT-
OVER, RAAKMIJNIET, KASTEELVANMIJ,
LOEKEN, KWINTESSENS, ‘t SPRUIT,
LUISTERBANKJES, WATWASNIETMEER,
ALATI en ’t BOCHEL vertellen over zorg
voor een naaste, vervreemding, isolement,
zieke en dood, verlies en andere
uit de monden van de bewoners opgetekende
gedachten over hun woonomgeving
en hoe ze in het leven staan. In
haar beeldtaal maakt Fleur gebruik van
de metafoor en van symboliek. Een abstract
begrip wordt in een figuratieve
vorm gegoten. Zo is de vogel zinnebeeld
voor de ziel van de mens, de
boom symboliseert de cyclus van het
leven en het huis is de representatie
van het IK. Een huis vormt een omhulsel,
een beschermde plek. Het is een
heel persoonlijke en belangrijke plek
met een eigen identiteit. Het huis waar
de mensen hun eigen leven leven en
hun eigen verhalen kennen, vaak onzichtbaar
voor anderen. w
Fleur van den Berg woont en werkt in
Leiden.
www.fleurvandenberg.nl
Fleur van den Berg,
The Manipulator,
2012; malgesmolten
glas; 14 x 17 x 16 cm
Fleur van den Berg, IKVOORJOU, 2013; vogelhuis, hout en kunststof; h
51 x b 44 x d 31 cm. Uit serie ZIELHUIZEN voor Cuijk. Uit een wit vogelhuis
steken twee witte handen. Het huis lijkt een lichaam. Het gaat om
het zorgen voor elkaar: een partner die ziek is, (klein-)kinderen of buren.
Fleur van den Berg, LUISTERBANKJES, 2013; vogelhuis, hout en kunststof; h 30 x b 53 x d 24 cm.
Uit serie ZIELHUIZEN voor Cuijk. Een nestkastje met oren als elvenbankjes. Dit kastje symboliseert
het luisteren naar elkaar alsook het roddelen.
8 # 2 - 2 0 1 3