DOiT meetprotocol-1 - EMGO

Meetprotocol DOiT-project
Dutch Obesity Intervention in Teenagers
EMGO instituut
Sociale Geneeskunde
VU medisch centrum september 2003

Inhoudsopgave
1 Antropometrie 3
1.1 Benodigde materialen 3
1.2 Opstelling en taakverdeling 3
1.3 Meetprotocol 3
1.3.1 Lengte 3
1.3.2 Gewicht 3
1.3.3 Lichaamsomtrekken 4
1.3.4 Huidplooimeting 4
2 Test voor het aeroob uithoudingsvermogen: de 20 meter shuttle run test 5
2.1 Benodigde materialen 5
2.2 Taakverdeling 5
2.3 Toelichting testprotocol 5
2.4 Testprotocol 5
3 Activiteitenmeter (CSA) 6
3.1 Het dragen van de CSA 6
3.2 Opzetten reader interface 7
3.3 Initialiseren CSA 7
3.4 Downloaden van CSA 7

1 Antropometrie
Bij alle proefpersonen zal het gewicht, de lengte en de lichaamssamenstelling
gemeten worden. De lichaamssamenstelling zal door middel van twee methoden,
meting van lichaamsomtrekken en huidplooimeting, bepaald worden.
1.1 Benodigde materialen
2 weegschalen (seca 888)
2 meetlatten (staand, en verschuifbare hoogte)
2 meetlinten (seca, bodymeter 206)
2 huidplooimeters (metalen, john bull)
2 wandschermen, incl. douchegordijnen
registratieformulieren (jvl/scholen/baselineregistratie.doc) + pennen
1.2 Opstelling en taakverdeling
Gedurende een blokuur lichamelijke opvoeding zal er één schoolklas gemeten
worden. De opstelling gedurende de metingen ziet er als volgt uit:
Meetruimte
- tafeltje voor stagiaire
- lengtemeter
- weegschaal
Omkleedruimte scholieren
Tafeltje voor scholier om adresgegevens in te vullen
In twee verschillende (kleed)kamers, met in iedere (kleed)kamer een wandscherm in
bovenstaande opstelling, zal een onderzoeksassistent samen met een stagiair de
metingen uitvoeren. De onderzoeksassistent verricht de metingen, de stagiair vult alle
gegevens op het registratieformulier in.
De procedure gaat als volgt:
Scholier 1 wordt gemeten, scholier 2 kleedt zich alvast uit en scholier 3 vult zijn
adresgegevens in. Als scholier 1 gemeten is, kan scholier 1 zich weer aankleden en
scholier 2 binnenkomen om gemeten te worden. Terwijl de onderzoeksassistent aan
de scholier uitlegt wat er gemeten wordt, checkt de stagiaire het formulier bij scholier
3 en wijst hem/haar de omkleedruimte.
1.3 Meetprotocol
1.3.1 Gewicht
Draai de weegschaal voorzichtig om zodat de bodem van de weegschaal
toegankelijk wordt.
Druk de sluiting van het batterijvlak in de richting van het opschrift ‘battery’ en
klap het deksel open.
Sluit de kabel aan de houder met batterijen aan.
Plaats de houder in het batterijvak.
Sluit het deksel en draai de weegschaal vervolgens weer om.

Plaats de weegschaal op een stabiele ondergrond.
Maak de contramoeren boven de vier voetschroeven los.
Richt de weegschaal door de voetschroeven te draaien. De luchtbel van de libel
moet zich precies in het midden van de cirkel bevinden.
Schroef vervolgens de contramoeren weer vast.
De toets kg/lbs voor het omschakelen van het gewichtsdisplay bevindt zich aan de
kopzijde van de weegschaal.
Trap voorzichtig op de weegschaal. De trillingsschakelaar start de weegschaal. Op
het display verschijnen achtereenvolgens SECA, 8888 en 00. Daarna is de
weegschaal automatisch op nul gezet.
De proefpersoon wordt gewogen met alleen ondergoed aan. De proefpersoon stapt
met zijn/haar rug naar de display toe op de weegschaal. De stagiaire registreert het
gewicht. Zorg dat de stagiaire het gewicht makkelijk kan aflezen zodat het niet
hardop genoemd hoeft te worden!
1.3.2 Lengte
De proefpersoon wordt gevraagd de schoenen en sokken uit te trekken en gaat
vervolgens met de rug tegen de meetlat aanstaan (de hakken moeten tegen de
achterrand aanstaan). Let op dat de proefpersoon rechtop staat en dat de ogen en de
bovenste rand van de oren op één lijn zijn (recht vooruit kijken). De
onderzoeksassistent duwt de schuif naar beneden en leest af en de stagiaire registreert.
1.3.3 Lichaamsomtrekken
De ‘Waist-Hip’ (middel-heup) ratio zal gemeten worden door de onderzoeksassistent,
de stagiaire registreert en houdt in de gaten dat het meetlint overal op gelijke hoogte
zit.
De middel wordt gemeten in het midden van de afstand tussen de laagste rib en de
iliacale rand. De heupomtrek wordt gemeten over de grote trochanter.
Zorg dat het meetlint strak om het lichaam zit, bevestig het lint en meet vervolgens af.
1.3.4 Huidplooimeting ter bepaling van het percentage lichaamsvet
De proefpersoon staat ontspannen naast de onderzoeksassistent.
De huidplooien (triceps, biceps, subscapulair, suprailiacaal) worden door de
onderzoeksassistent gemeten aan de linkerzijde van het lichaam, iedere huidplooi
wordt twee keer achter elkaar gemeten. De huidplooi (huid, onderhoudsbindweefsel
en onderhuids vet) wordt stevig en royaal van de onderlaag opgelicht tussen duim en
wijsvinger van de linkerhand. De geopende huidplooimeter wordt vlak onder de
vingers van de linkerhand over de gehele plooi gezet. Daarna wordt de veer losgelaten
en sluit de bek van de huidplooimeter om de huidplooi. Tegelijkertijd wordt de
huidplooi met de linkerhand vastgehouden. 2 a 3 seconden nadat de veer is losgelaten
wordt er afgelezen.
Triceps
De proefpersoon laat de arm ontspannen afhangen. De meting vindt plaats aan de
achterzijde van de linker bovenarm. De plaats van de meting wordt bepaald door het
midden van de denkbeeldige lijn tussen acromion (top van de schouder) en olecranon
(elleboogspunt). De bek van de huidplooimeter wordt in verticale richting gehouden.

Biceps
De proefpersoon laat de arm ontspannen afhangen. De meting vindt plaats aan de
voorzijde van de linker bovenarm. De plaats van de meting ligt op dezelfde hoogte als
de tricepsplooi. De bek van de huidplooimeter wordt in vertikale richting gehouden.
Subscapulair
De meting vindt plaats aan de achterzijde van de romp, juist onder de angulus inferior
van de scapula (dit is de onderste punt van het schouderblad) evenwijdig aan de
binnenrand van het schouderblad (dat wil zeggen schuin buitenwaarts gericht).
Suprailiacaal
De meting vindt plaats aan de zijkant van de romp, juist boven de spina iliaca anterior
superior, in de voorste axillairlijn (dat wil zeggen juist boven de voorste uitstekende
punt van de bekkenkam, in het verlengde van de voorste oksellijn). De huidplooi
wordt naar voren- en binnenwaarts opgelicht onder een hoek van 45 graden.
Let op dat er goed gemeten wordt in het verlengde van de voorste oksellijn en dat de
gehele plooi wordt opgelicht!
2 Test voor het aëroob uithoudingsvermogen: de 20 meter shuttle run test
2.1 Benodigde materialen
− Gymnastieklokaal met (minimale) afmetingen van 12x20 meter
− Tape/pionnen voor het uitzetten van het parcours
− Meetlint met minimale lengte van 18 meter
− CD speler
− CD (met geluidssignalen voor de shuttle run test)
− Stopwatch
− Registratieformulier behaalde trap
2.2 Taakverdeling
De voorbereiding, dat wil zeggen het uitzetten van het parcours, zal uitgevoerd
worden door onderzoeksassistenten en stagiaires. Met behulp van pionnen worden
twee lijnen op 18 meter afstand van elkaar uitgezet (volleybal-veld). Tevens worden
er twee pionnen geplaatst, ieder op 3 meter afstand van de 18-meter lijnen richting
centrum van het veld.
2.3 Toelichting testprotocol
De test bestaat uit het heen en weer rennen tussen twee lijnen, die op 18 meter afstand
van elkaar gelegen zijn. De loopsnelheid van de deelnemers wordt bepaald door het
interval tussen twee geluidssignalen. De hardloopsnelheid wordt elke minuut
verhoogd door het interval tussen de geluidssignalen te verkorten. De loopsnelheid bij
aanvang van de test bedraagt 8 km/h. Elke minuut neemt de hardloopsnelheid met 0,5
km/h toe. De verhoging van de hardloopsnelheid wordt als een trap aangeduid en
wordt tevens als testresultaat gebruikt. Een testtrap komt dus overeen met ongeveer 1

minuut heen en weer lopen. Het is belangrijk dat de testleider erop toeziet dat de
deelnemer die de test beëindigd, weet welke trap hij of zij behaalde.
2.4 Testprotocol
Voordat de test begint worden de namen van de proefpersonen op het formulier
ingevuld.
De instructie aan de deelnemers wordt gegeven door de onderzoeksassistent waarbij
de volgende punten belangrijk zijn:
− De deelnemers moeten gelijkmatig lopen, dat wil zeggen niet langzamer, maar
ook niet sneller dan het door de piepjes aangegeven tempo.
− Het hardlooptempo gaat per minuut omhoog, in het begin rustig maar gaandeweg
zal het steeds moeilijker worden de piepjes bij te houden.
− De buitenste lijnen van het volleybal-veld worden als keerpunten gemarkeerd (18
meter)
− Aantikken met één voet is voldoende.
− Het keerpunt dient met een zo kort mogelijke draai te gebeuren
− De deelnemer moet in een rechte lijn lopen
− Als de deelnemer voor de piep op de lijn aankomt, dan moet hij op de piep
wachten alvorens verder te gaan
− Als de deelnemer de lijn bij de piep nog niet heeft bereikt, dan moet hij doorlopen
en de lijn alsnog aantikken, alvorens terug te lopen.
− De test is afgelopen als de deelnemer zelf opgeeft of als de deelnemer in twee
opeenvolgende keren voor de piep meer dan circa 3 meter van de lijn verwijderd
is. De testleider houdt dit in de gaten.
− Wanneer een deelnemer de test moet stoppen, wordt het veld zo snel mogelijk
verlaten en kan plaats worden genomen aan de zijlijn van het veld.
− Het testresultaat wordt uitgedrukt in behaalde trappen met een nauwkeurigheid
van een halve trap. Het aantal bereikte trappen wordt aangegeven op de band.
3. Activiteitenmeter (CSA)
De CSA is een versnellingsmeter die verticale versnellingen meet. Deze gegevens
kunnen gebruikt worden om de fysieke activiteit van een proefpersoon te bepalen.
Tevens kan het calorieverbruik van een proefpersoon eruit afgeleid worden.
3.1 Het dragen van de activiteitenmeter
Per school zullen 20 kinderen de CSA gedurende vier dagen (woensdag, donderdag,
vrijdag en zaterdag) dragen. De CSA dient gedragen te worden van ’s ochtends vanaf
het opstaan tot ’s avonds voor het naar bed gaan, behalve tijdens het douchen/baden
en zwemmen.
De CSA wordt om het middel op de rechter heup gedragen. De draagband mag niet te
los zitten zodat het apparaatje op en neer bungelt, maar ook niet oncomfortabel strak
en het mag over de kleding gedragen worden. Het is belangrijk dat de CSA goed
gedragen wordt zoals op de sticker staat aangegeven.
3.2 Opzetten van de reader interface unit (RIU)

De RUI zorgt voor communicatie tussen de computer en de CSA.
- De computer moet uitgeschakeld zijn.
- Adapter in de RIU en in het stopcontact plaatsen
- De kabel in de PC en aan de achterzijde van de RIU bevestigen
- De CSA in de RIU plaatsen met de inkeping van de CSA naar beneden en naar de
voorkant van de RIU
- De computer aanzetten
3.3 Initialiseren van de activiteitenmeter
De activiteitenmeters moeten geprogrammeerd worden om te starten met meten op
het juiste moment. De starttijd moet altijd minimaal 2 minuten later zijn dan de tijd
waarop de activiteitenmeter wordt geinitialiseerd!
- Druk op de knop ‘initialize’
- Vul de startdatum (woensdag) en de starttijd (9.00u) in
- Stel de cyclus tijd (Epoch) in op 1 minuut (01:00)
- De filenaam waaronder de gegevens opgeslagen worden bestaat uit de eerste 3
letters van de plaats + de eerste 3 letters van de school + het nummer van de
proefpersoon + -0 (van baselinemeting)
- Haal de CSA uit de RIU en druk op OK
3.4 Downloaden van de activiteitenmeter
De gegevens van de activiteitenmeters moeten worden gedownload voordat ze naar de
volgende school gaan.
- Plaats de CSA in de RIU met de inkeping naar beneden en naar de voorkant van
de RIU
- Druk op de knop ‘download’
- Bevestig de download filename
- De gegevens worden opgeslagen in een data (DAT) file

3.4 Analyseren van de gegevens
Het programma heeft ook de optie om de verkregen data te analyseren. Dit moet nog
verder uitgezocht worden!!