Alzheimer Magazine (mei 2007): Maud Graff over ergotherapie

De deskundige
Gezondheidswetenschapper Maud Graff
Langer zelfstandig door
ergotherapie
Mensen met dementie hebben vaak moeite met dagelijkse bezigheden, zoals het
huishouden, lichamelijke verzorging, hobby’s en sociale activiteiten. Dat is slecht
voor hun gevoel van eigenwaarde. Hun verzorgers krijgen het steeds zwaarder
om de gevraagde hulp te verlenen. Gezondheidswetenschapper Maud Graff van
het Alzheimer Centrum Nijmegen deed onderzoek naar het effect van
ergotherapie: ‘Mensen met dementie kunnen zich dankzij ergotherapie beter
redden en met de juiste ondersteuning van hun verzorgers hopelijk langer thuis
blijven wonen.’
pagina | 18 |

Naam:
drs Maud Graff
Leeftijd:
39 jaar
Woonplaats: Nijmegen
Burgerlijke staat: getrouwd met Jules Reintjes
Kinderen: Maartje (6), Sven (5) en Lars (3)
Opleidingen: Gezondheidswetenschappen en Ergotherapie
Beroep:
wetenschappelijk onderzoeker aan het Alzheimer
Centrum Nijmegen
Hobby’s:
wandelen, zeilen, pianospelen, hardlopen, reizen, creatief
bezig zijn, met de kinderen dingen ondernemen of knutselen.
Samen met twee andere ergotherapeuten
van het Nijmeegse UMC St.
Radboud ontwikkelde Graff in 1998 een
richtlijn voor de ergotherapiebehandeling
van mensen met dementie en hun
verzorgers. ‘Mensen met dementie zijn
vaak tot heel veel in staat, als zij de juiste
aanwijzingen krijgen en de omgeving
is aangepast. Niet alles is meer mogelijk,
maar de kwaliteit van leven kan worden
verbeterd. Door ergotherapie leren zij
manieren om het geheugenverlies te
compenseren. Bijvoorbeeld met geheugensteuntjes
als briefjes of gekleurde
ronde stickers. Bij het uitvoeren van een
activiteit kunnen aanwijzingen of stappenplannen,
de spullen alvast klaarzetten
en een vaste volgorde goed helpen.
Een andere aanpak is dat de dementerende
eerst goed luistert wat er wordt
gezegd voordat hij aan de slag gaat, of
zelf hardop eerst elke stap benoemt.’
Nuttig bezig zijn
De gedreven ergotherapeut is erg begaan
met de problematiek die mensen met
dementie en hun partners ervaren. Graff:
‘Oudere mensen hebben een heel leven
achter zich met veel ervaring, kennis en
levenswijsheid. Ik vind het belangrijk
dat zij zoveel mogelijk van hun oude rollen,
interesses en levensinvulling
behouden of terugkrijgen, ook al is het in
een aangepaste vorm. Vaak kunnen zij
nog heel goed zelf aangeven wat zij
belangrijk vinden en vroeger vonden.
Activiteiten die aansluiten bij iemands
wensen en behoeften van vroeger en nu,
geven de dementerende weer het gevoel
zinvol bezig te zijn, geven grip op het
leven en meer zelfvertrouwen. Ook het
ondersteunen van de partner vind ik erg
boeiend. De rol van verzorger vraagt heel
veel van mensen. Hun eigen leven wordt
voor een groot deel geleid.’
Neem niet over
Graff wilde onderzoeken of de Nijmeegse
methode ook na afloop van de ergotherapiebehandeling
positieve veranderingen
liet zien en volgde hiervoor een groep van
135 thuiswonende, licht en matig
dementerende mensen en hun verzorgers.
De helft van deze koppels kreeg in
vijf weken tienmaal één uur ergotherapie.
De deelnemers volgden onder meer
een training om de vaardigheden van
mensen met dementie te verbeteren, een
training om de manier van begeleiding te
verbeteren en oplossingsgericht te werk
gaan in probleemsituaties. Volgens Graff
heeft het verbeteren van de vaardigheden
alles te maken met de manier waarop de
verzorger, al dan niet, instructies geeft.
‘Verzorgers zijn dikwijls geneigd de
dementerende te corrigeren of om activiteiten
van hem over te nemen als het niet
meteen lukt, maar dat is een verkeerde
aanpak. Net als het geven van ingewikkelde
opdrachten waardoor mensen met
dementie in verwarring raken.’
Meer tijd geven
Graff: ‘Als u als verzorger de dementerende
meer tijd geeft om zelf na te denken
over een activiteit, stimuleert u hem zijn
geheugen actief te blijven gebruiken. Als
hij niet weet hoe hij moet beginnen, kunt
u hem kort ergens op wijzen of hints
geven. De dementerende kan leren de
ruimte te verkennen en te reageren op
aanpassingen in de omgeving, zoals briefjes
of voorwerpen die hem verder helpen
een opdracht zelf uit te voeren. Deze vaardigheden
kan de dementerende aanleren
door regelmatig te oefenen met eerst om
zich heen kijken en dan pas beginnen.’
Betere vaardigheden
Graff vergeleek na zes weken en later
nog eens na drie maanden de dagelijkse
vaardigheden met die van mensen met
dementie en hun verzorgers
die deze behandeling niet hadden
gekregen. ‘Mensen die de ergotherapie
hadden gekregen, beschikten over betere
vaardigheden in dagelijkse activiteiten
in hun eigen omgeving. Bovendien
hadden zij minder hulp nodig bij het
uitvoeren ervan. Een aantal mensen
had door deze oefeningen te herhalen
een volgende keer minder aanwijzingen
of geheugensteuntjes nodig, maar
dat gold niet voor iedereen.’
Betere stemming
De deelnemers aan het onderzoek
gaven aan dat hun stemming en kwaliteit
van leven was verbeterd. ‘Door de
ergotherapie houden zowel de dementerende
als de verzorger meer zelfstandigheid
en vrijheid. De dementerende
blijft langer actief, toont meer initiatief
en heeft minder hulp nodig. De
verzorger is beter in staat zijn dementerend
familielid te begeleiden, kan
beter problemen oplossen en omgaan
met de gedragsveranderingen van de
dementerende. De verzorgers voelden
zich na afloop van de ergotherapie
minder hulpeloos en overbelast. Een
overbelaste partner is vaak een reden
tot opname in verzorgings- of verpleeghuis.
Omdat ze tijdens de training
geleerd hadden een activiteit
vooraf klaar te zetten en te structureren,
kunnen ze nu tijdens een activiteit
de dementerende alleen laten en
zelf iets anders gaan doen.’ >>
Alzheimer Nederland droeg € 90.000 bij aan de kosten van dit onderzoek.
pagina | 19 |

De deskundige
Blijven tuinieren
Graff: ‘Op de foto op pagina 18 ziet u een ergotherapie-behandeling
aan huis bij een dementerende man en zijn vrouw.
Door de man én zijn verzorger te trainen kan deze meneer nu
zijn grote passie, tuinieren, blijven uitoefenen. Voor zijn
vrouw was het een last toen zij dit moest overnemen.
De aanpassingen in de omgeving zijn op deze foto niet te
zien. Dat zijn:
• Het whiteboard in de keuken waarop de echtgenote samen
met haar partner de dag ervoor had geschreven: “10.00-
11.30 uur: In de tuin werken”.
• De rode tapes waarmee de taak van die dag in de tuin is afgezet.
• De pijlen voor de richting waarin hij moet werken.
• De zitjes met een kan thee en een wekker om pauze
te houden.
• De instructies op de heggenschaar voor het gebruik ervan.
• De mobiele telefoon met instructie en/of stickers erop om
zijn vrouw te bellen als hij iets wil vragen.
Aan het eind van de behandeling kon deze meneer alleen in
zijn tuintje werken, zonder zijn vrouw, maar met de aanpassingen
die zij vooraf had aangebracht.’
>>
Structuur bieden
Mensen met dementie hebben vaak
moeite om de structuur of opbouw van
een activiteit vast te houden. Met
behulp van een eenvoudig stappenplan
op papier kan uw dementerende
partner weer zelf leren koffiezetten.
Een voorbeeld van een stappenplan:
• Pak eerst de kan
• Doe water in de kan
• Schenk het water in het reservoir
van het koffiezetapparaat tot de rode
streep (plak een rode sticker bij bijvoorbeeld
het vierde streepje)
• Pak een filter
• Doe de filter in de houder
• Schep er twee schepjes koffie in
• Zet het apparaat aan
• Zet kopjes klaar
• Pak melk en suiker
• Pak lepeltjes
• Zet alles op het dienblad klaar
Graff: ‘Lukt het uw partner niet om de
juiste spullen te vinden, of raakt hij door
het zoeken van de spullen de draad
kwijt, dan kunt u alvast de kan naast het
koffieapparaat klaarzetten. Uw partner
wordt dan uitgelokt die te pakken.
Daarnaast de filter, dan de koffiebus, et
cetera. Hij hoeft dan niet tussentijds in
de kastjes te zoeken. Bovendien wordt
hij dan ook niet afgeleid door de
gedachte wat hij ook alweer zoekt,
waardoor hij kwijtraakt welke stap hij
aan het doen is en wat de volgorde is.
Neem dus niet de activiteit over, maar
zet spullen en briefjes klaar en geef
hem de tijd om de activiteit zelf uit te
voeren.’
Meer informatie?
Kijk voor meer tips en aanwijzingen
bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten
voor mensen met dementie op
www.alzheimer-nederland.nl.
pagina | 20 |